„Żeńcy” przedstawiają sceny z życia wiejskiego – obraz pracujących w polu żniwiarzy. W trakcie pracy rozmawiają trzy osoby : Łagodna Oluchna, sprytna i „cięta” Pietrucha, narzekają na ciężar pracy i srogość Starosty, który konbaczem (biczem) pogania pracujących. Pietrucha śwpiewa nawet pieśni, które możemy rozważać oskarżeniem lub przekleństwem pod adresem Starosty. Pietrucha, choć odważna, złorzeczy tylko wtedy, gdy dozorca jest daleko. Gdy nadchodzi dziewczyna śpiewa pieśni pochelbną – niby życzliwa, zwiastującą staroście szczęście, żonę i czeladkę. Pochalebstwo to chroni Pietruchę przed biczem Starosty. „Żeńcy” są treścią odzwierciadlającą stosunki panujące w ówczesnej wsi, dość realistcznie ukazują trud pracy w polu, dają obraz obyczajów, informują o metodach „dyscypliny” i charakterze dozorców. Utwór piętnuje niesprawiedliwość ówczesnych stosunków spłecznych i okrucieństwo pilnujących. o „Żeńcach” Szymonowica mówimy, że są antysielanka lub sielanką niekonwecjonalną.
„Kołacze” prezentują wyidealizowany obraz wsi. Życie wydaje się składać z samych przyejmności, a wieć przypomina mityczną Arkadię – krainę miodem i mlekiem płynącą. Nawet praca na roli zdaje się nie sprawić większego trudu. Przedstawiona wieś jest miejscem idealnym do spokojnego i szczęśliwego życia. Panuje tu nastrój beztroskiej radości. Ludzie bawią się wraz z młodą parą przy dźwiękach weselnej muzyki. Matka panny młodej przygotowuje uroczystą biesiadę, bo posiada w spiżarni dostatek zapasów. Ludzie przestrzegają tradycje i czerpią z nich radość. Bezstroski nastrój utowu, atmosferą przypomina „Pieśń Świętojajską o Sobótce” Jana Kochanowskiego. Panna XII zaczyna pieśń od słów „Wsi spokojna, wsi wesoła”. Jan z Czarnolasu prezentuje zalety wsi jako idealnego miejsca do spokojnego i szczęsliwego życia, które zapewni przestrzeganie praw natury i Bożych orzykazań. Poeta ukazuje pracę roli, która choć ciężka przynosi radość i satysfakcję z dobrze wypełnionych obowiązków oraz korzyści w postaci zapelnionej spiżarni. Życie takie wiąże się ze spotkaniami z przyjaciółmi, łowieniem ryb, śpiewami przy ognisku. Dobrego gospodarza wspiera w jego wysiłkach żona. Prowadzi skrzętnie gospodarstwo i wychowuje dzieci w szacunku do dorosłych. Życie na wsi zapewnia więc bezpieczeństwo i przynosi radość
