1. Wymień zdolności układu nerwowego i podaj jego plan.
Układ nerwowy człowieka dzieli się na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie umieszczone w jamie czaszki oraz rdzeń kręgowy znajdujący się w kanale kręgowym. Układ nerwowy obwodowy tworzą nerwy czaszkowe oraz rdzeniowe i należące do nich zwoje nerwowe, będące skupiskami komórek czuciowych dróg dośrodkowych. Podstawową jednostką układu nerwowego jest neuron, czyli komórka nerwowa wraz z wypustkami. Miejsce zetknięcia się dwóch neuronów to synapsa. Komórki nerwowe charakteryzują się tym, że w ich jądrze (protoplazmie) przebiegają drobne włókna nerwowe (neurofibryle). Wszystkie neurony można podzielić na:
odśrodkowe (ruchowe) – mają zakończenia w narządach;
dośrodkowe (czuciowe) – rozpoczynają się na obwodzie w specjalnych urządzeniach, które określamy mianem odbiorczych – receptory;
kojarzeniowe – łączące dwa poprzednie.
Neurony czuciowe doprowadzają do OUN sygnały o wszystkich zjawiskach zachodzących w świecie zewnętrznym, a tym samym w ustroju. Bodźce nadchodzące do OUN zmieniają się w podniety, które są przekazywane za pośrednictwem neuronów ruchowych z powrotem na obwód do narządów wykonawczych. Komórki nerwowe są więc szczególnie przystosowane do szybkiego przewodzenia i przekazywania podniet, a także ich wytwarzania w pewnych określonych warunkach, wywoływanych przebiegiem procesów przemiany materii lub oddziaływaniem hormonów.
2. Czy neuryty i dendryty to to samo?
Nie. Neuryty i dendryty różnią się od siebie głównie tym, iż neuryty są długimi, z się wypustkami komórek nerwowych (tzw. wypustki osiowe), natomiast dendryty są wypustkami rozgałęzionymi. Neuryty łączą OUN z narządami wykonawczymi, tj. z mięśniami i gruczołami, dendryty natomiast przewodzą bodźce obwodowe do OUN.
3. Co nazywamy odruchami i jakie znasz?
Odruchem nazywamy automatyczną reakcję na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny zachodzący przy udziale OUN. Każdy odruch rozpoczyna się pod wypływem bodźca działającego na zakończenia nerwowe, które znajdują się na narządach nerwowych zwanych receptorami. Powstające tutaj pobudzenie zostaje przekazane przez włókna nerwowe do OUN, który jest skupiony na zewnątrz rdzenia kręgowego. Jednym z najbardziej powszechnych odruchów jest automatyczne cofanie dłoni, gdy człowiek ukłuje się lub oparzy. Mechaniczne pobudzenie receptorów na opuszkach palców przy zetknięciu z gorącą wodą wyzwala sygnały nerwowe, przekazywane wiązkami nerwów do rdzenia kręgowego i dalej – do kory czuciowej w mózgu. Następuje w niej analiza impulsów i ich obróbka w polach kojarzeniowych mózgu. Ów silny bodziec odczuwany będzie jako ból. Nasza nagła reakcja na ból jest więc konieczna, aby uchronić organizm przed poważniejszymi konsekwencjami.
4. Opisz rdzeń kręgowy.
Rdzeń kręgowy ma kształt grubego sznura, spłaszczonego w kierunku strzałkowym o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy białej, wago ok. 30 gram, umieszczonego w kanale kręgowym. Rozpoczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia przedłużonego i rozciąga się na przestrzeni ok. 45 cm od 1-go kręgu szyjnego do górnej krawędzi 2-go kręgu lędźwiowego, gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym. Od stożka rdzeniowego odchodzi nić końcowa będąca uwstecznieniem odcinka rdzenia. Rdzeń kręgowy nie wypełnia całego kanału kręgowego, jest od niego krótszy. Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe. U człowieka występuje 31 par tychże nerwów: 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 para nerwów guziczych. Każdej parze tych nerwów odpowiada w rdzeniu odcinek zwany segmentem rdzeniowym. W zależności od okolicy rdzenia. Z której odchodzą nerwy przez odpowiednie otwory międzykręgowe wyróżniamy: część szyjną, piersiową, lędźwiową i krzyżowo – guziczą. Rdzeń ma dwa wrzecionowate zgrubienia: szyjne i lędźwiowe. Na jego powierzchni zewnętrznej widnieją dwie bruzdy: przednia głębsza – szczelina pośrodkowa przednia oraz tylna płytsza – bruzda pośrodkowa tylna. Bruzdy te dzielą rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą. Na powierzchni każdej połowy zaznacza się od przodu podłużna linia, tzw. bruzda boczna przednia oraz od tyłu – bruzda boczna tylna. Wymienione bruzdy dzielą rdzeń na trzy sznury: przedni, boczny i tylni. Budowa rdzenia nie jest jednorodna. Na przekroju poprzecznym wyraźna jest ciemniejsza część pośrodkowa zwana istotą szarą oraz otaczająca ją istota biała. Istotnym składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych. Istota biała natomiast stanowi skupienie pęczków włókien nerwowych połączonych w sznury. W skład istoty białej wchodzą włókna wstępujące (przewodzące bodźce w kierunku mózgu) oraz zstępujące (przewodzące bodźce w kierunku odwrotnym).
5. Wymień ośrodki rdzenia kręgowego i jego opony.
Do najważniejszych ośrodków rdzenia należą ośrodki ruchowe kończyn i tułowia. Rozmieszczenie ich przedstawia się następująco:
– ośrodek ruchu w przeponie (zespół komórek, od których odchodzą włókna nerwu przeponowego. Leżą na wysokości od 3-go do 4-go segmentu szyjnego);
– ośrodki ruchowe kończyn górnych ( od 5-go do 8-go segmenta szyjnego i w 1-wszym segmencie piersiowym);
– w części piersiowej rdzenia kręgowego leżą ośrodki mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha;
– w zgrubieniu lędźwiowym leżą ośrodki kończyn dolnych;
– w ostatnim odcinku szyjnym znajduje się odruch źrenic;
– w odcinku krzyżowym rdzenia mieszczą się ośrodki oddawania moczu, stolcu i nasienia;
– we wszystkich odcinkach piersiowych i górnych lędźwiowych rozmieszczone są ośrodki naczyniowe i wydzielnicze dla gruczołów potowych skóry.
Do opon rdzenia kręgowego należą: opona twarda (zbudowana z tkanki łącznej zbitej, dzieli się na dwie blaszki: zewnętrzną i wewnętrzną), pajęcza( cienka, lecz mocna błona łącznotkankowa, od której odchodzą do naczyniówki liczne włókna) i opona naczyniowa( silnie przylegająca do rdzenia, do którego przenikają liczne rozgałęzienia jej naczyń krwionośnych).
6. Co to jest mózgowie i co wchodzi w jego skład?
Mózgowie to część OUN, która umieszczona jest w jamie czaszki. W skład mózgowia wchodzi mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony. Średnia waga mózgowia u mężczyzn wynosi 1380 gram, a u kobiet 1200 gram. Mózg ma kształt jajowaty, jego dolna powierzchnia jest spłaszczona i nosi nazwę – podstawa mózgu. powierzchnie boczna i górna są wypukłe. Mózg złożony jest z kresomózgowia i międzymózgowia. Móżdżek składa się z części środkowej – robaka i z dwóch półkul. Jego powierzchnię tworzy warstwa istoty szarej tzw. kora móżdżku. Tworzy ona wąskie, podłużne fałdy porozdzielane bruzdami. Pod korą móżdżku znajduje się istota biała, utworzona z włókien nerwowych. Rdzeń przedłużony stanowi bezpośrednie przedłużenie rdzenia kręgowego, z którym się łączy bez wyraźnej granicy. Przechodzą przezeń impulsy idące z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie. Rdzeń przedłużony stanowi skupienie osrodków dla szeregu ważnych czynności odruchowych, np. ssanie, żucie, oddychanie, mruganie, regulacja czynności serca.
7. Co różni człowieka od pozostałych przedstawicieli świata zwierzęcego?
Kresomózgowie jest tą częścią układu nerwowego, która w istotny sposób różni człowieka od pozostałych przedstawicieli świata zwierzęcego. Osiąga ono u człowieka najwyższy stopień rozwoju, a tym samym różnicuje go nie tylko rozmiarami, ale i różnorodnością funkcji. Składa się ono z trzech części: płaszcza, węchomózgowia i jąder kresomózgowia. Płaszcz zbudowany jest z istoty białej – lezącej wewnątrz, oraz istoty szarej, która pokrywa powierzchnię kresomózgowia i nosi nazwę kory mózgowej. Spośród wszystkich naczelnych kora mózgowa najsilniej rozwinięta jest u człowieka. Jej grubość waha się od 2 do 6 mm. Powstanie płaszcza jest najważniejszym momentem ewolucji układu ośrodkowego. Rozwój ten osiąga najwyższy stopień u ssaków.
8. Co wchodzi w skład półkul mózgowych?
W skład półkul mózgowych wchodzi płaszcz mózgu i węchomózgowie. Płaszcz składa się z istoty białej, pokrytej od zewnątrz istotą szarą, czyli korą. Istota biała utworzona jest z czterech rodzajów włókien:
odkorowe – odchodzące od komórek kory mózgowej;
dośrodkowe – zdające do kory mózgowej;
asocjacyjne – łączące różne okolice kory;
spoidłowe – łączące półkule mózgowe.
Na każdej półkuli mózgowej odróżniamy trzy powierzchnie : wypukłą, przyśrodkową i podstawę mózgu. W każdej półkuli rozróżniamy cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. W obrębie każdego z płatów rozróżniamy szereg zakrętów i bruzd. We wnętrzu każdej półkuli mózgowej znajduje się szczelinowata pozostałość pęcherzyka mózgowego tzw. komora boczna. Węchomózgowie składa się z części obwodowej i ośrodkowej czyli komory. Do części obwodowej należą: opuszka węchowa, pasmo węchowe i trójkąt węchowy. Najważniejszymi składnikami części ośrodkowej węchomózgowia są: zakręt obręczy, jego cieśń i wpuklający się do wnętrza rogu komory bocznej – hipoham.
9. Wymień i opisz stan ustroju, w którym występują jego zmiany.
Stanem ustroju, w którym występują zmiany całego szeregu jego czynności jest niewątpliwie sen. Najważniejszym objawem snu jest obniżenie aktywności układu nerwowego, a przede wszystkim kory mózgowej, co pociąga za sobą utratę łączności z otoczeniem. Sen jest nieodzowną potrzebą ustroju, człowiek przebywa w nim ok. ¼ część swojego życia. Długość snu uzależniona jest od wieku. Noworodek przesypia ok. 20 godzin na dobę, trzymiesięczne dziecko – 18, półroczne – 14, dziewiętnastolatek – 8. W czasie snu zmniejsza się napięcie mięśniowe, zwalnia się rytm oddechowy, obniża się przemiana gazowa, tętno ulega zwolnieniu, obniża ciśnienie krwi. Sen ma ochronne działanie, chroni bowiem korę mózgową i układ nerwowy przed czynnikami szkodliwymi z zewnątrz.
10. Czy sposób wyrażania myśli jest cechą czystko ludzką i co to jest?
Mowa jako sposób wyrażania myśli jest cecha wybitnie ludzką. Wyróżniamy w niej dwie części:
mówiąc wydajemy szereg artykułowanych dźwięków, z których składają się słowa i zdania wyrażające myśli;
słysząc cudzą mowę często wiążemy ją z przedmiotami, zjawiskami – mowa słuchowa;
ośrodki mowy są umieszczone w korze mózgowej niesymetrycznie: u praworęcznych w lewej półkuli, u leworęcznych w prawej. Istnieje ośrodek mowy czuciowej i ruchowej. Ośrodek czuciowy mowy znajduje się w tylnej części zakrętu skroniowego. Przy porażeniu tej okolicy chory traci zdolność rozumienia słów,– afazja słuchowa. Chory słyszy, co się do niego mówi, ale nic z tego nie rozumie. Ośrodek ruchowy mowy leży w tylnej części zakrętu dołowego dolnego. Przy porażeniu tej okolicy następuje afazja ruchowa. Chory nie potrafi mówić, mimo że pozostaje mu zdolność wydawania dźwięku i modulacji głosu, ponieważ wypadają u niego ruchowe wzory słów i traci zestawienie słów.
11. Sprecyzuj różnicę między układem autonomicznym i somatycznym.
Istotną cechą odróżniającą układ autonomiczny od somatycznego jest to, że droga nerwowa odśrodkowa w układzie autonomicznym składa się zawsze z dwóch neuronów. Włókna nerwowe somatyczne odchodzące od komórek rogów przednich rdzenia kręgowego biegną bez żadnej przerwy do mięśnia szkieletowego. Natomiast włókno odchodzące z ośrodka autonomicznego ulega przerwaniu w jednym z zwojów obwodowych, w których rozpoczyna się drugi neuron. Włókna nerwowe autonomiczne są cieńsze (2-7mm), od włókien somatycznych (12-14mm). Włókna somatyczne pozbawione są osłonki mielinowej lub posiadają ją bardzo cienką. Włókna autonomiczne różnią się także od somatycznych pod względem czynnościowym. Pobudliwość ich jest znacznie niższa. Włókna autonomiczne przewodzą pobudzenie dużo wolniej niż somatyczne. Inną cechą różniącą układ autonomiczny od somatycznego jest to, ze nie ma on własnych dróg dośrodkowych, tj włókien czuciowych. Układ somatyczny utrzymuje łączność ustroju ze światem zewnętrznym i zarządza czynnością mięśni prążkowanych. Układ autonomiczny natomiast kieruje czynnościami narządów wewnętrznych i przemiana materii.
12. Wymień opony mózgowe, które otaczają mózgowie.
Istnieją trzy opony mózgowe: zewnętrzna (twarda), środkowa (pajęczynówka) i miękka. Opona twarda jest błoną włóknistą, która stanowi okostną jamy czaszki. U osobników dorosłych opona twarda jest ściśle zrośnięta z kośćmi podstawy czaszki. Opona miękka jest zrośnięta z powierzchnią wewnętrzną mózgu, wchodząc we wszystkie zagłębienia, bruzdy i szczeliny. Zawiera liczne naczynia krwionośne, tętnicze i żylne, które wnikają w głąb tkanki mózgowej.
13 Wymień nerwy czaszkowe i opisz jeden z nich.
Nerwy czaszkowe w liczbie 12 par odchodzą symetrycznie od mózgu. Unerwiają głownie narządy głowy. Mają one następujące nazwy: węchowy, wzrokowy, okołouchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, statyczno – ruchowy, językowo – gardłowy, błędny, dodatkowy i podjęzykowy. Nerw podjęzykowy jest nerwem ruchowym. Zaopatruje wszystkie mięśnie języka z wyjątkiem mięśnia podniebienno – językowego. Wychodzi z rdzenia przedłużonego, opuszcza czaszkę przez kanał nerwu podjęzykowego, po drodze tworzy zespolenie z nerwami szyjnymi tworząc tzw. pętlę szyjną, od której odchodzą gałęzie ruchowe mięsni podgnykowych.
14. Co to są nerwy rdzeniowe? Wymień je i podaj co wchodzi w ich sklad. Podaj ich ilość.
Nerwy rdzeniowe są nerwami mieszanymi. Unerwiają mięśnie i skórę. W ich skład wchodzą włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne. Od rdzenia kręgowego odchodzi 30 par nerwów rdzeniowych, tj 8 par nerwów szyjnych, 12 par piersiowych, 5 par lędźwiowych, 5 par krzyżowych i 1 nerw guziczy.
15. Podziel nerwy odchodzące od splotu ramiennego.
Nerwy odchodzące od splotu ramiennego dzielimy na dwie grupy: gałęzie krótkie unerwiające mięśnie okolicy barku i gałęzie długie unerwiające pozostałe części kończyny. Pierwsze odchodzą od części nadobojczykowej splotu, drugie – od części podobojczykowej. Gałęzie krótkie to: nerw podobojczykowy, nerwy piersiowe, nerw grzbietowy łopatki, nerw nadłopatkowy, nerw pachowy,
16. Rola nerwów międzyżebrowych.
Są to gałęzie brzuszne nerwów piersiowych. Jest ich 12 par. nerwy te nie tworzą splotów lecz ułożone są odcinkowo i są to nerwy, które unerwiają mięśnie ściany klatki piersiowej, jamy brzusznej, blaszkę ścienną opłucnej oraz skórę przedniej i bocznej powierzchni w dłoniach. Najgrubsze są tutaj gałęzie skórne.
17. Opisz nerw płciowo – udowy oraz splot guziczy.
Nerw ten dzieli się na dwie gałęzie: płciową (która wchodzi do kanału pachwinowego i unerwia miesień dźwigacza jądra i skórę moszny u mężczyzn lub skórę powierzchownego pierścienia pachwinowego i warg sromowych u kobiet) oraz gałąź udową, która unerwia przednią powierzchnię ud.
Splot guziczy utworzony jest przez nerw guziczy, oddaje on gałęzie unerwiające czuciowo okolicę odbytu i kości guziczej.
18. Czy komórki nerwowe do pracy i życia potrzebują dużych ilości tlenu?
W odróżnieniu od włókien0 nerwowych, komórki nerwowe do pracy i życia potrzebują odpowiedniej ilości tlenu.
