Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim liczne świątynie budowane na cześć różnych bóstw. Mimo, że świątynie były rozległe i okazałe to jednak Celli , czyli pomieszczenia kultowe były bardzo wąskie. Uzasadniano to tym, że świątynia spełniała rolę domu bóstwa, a nie jak w chrześcijaństwie miejsca, w którym gromadzili się wierni aby uczestniczyć w nabożeństwie. Świątynie były miejscami kultu, gdzie składano ofiary (dobra materialne, jedzenie, zwierzęta, a czasami ofiarą stawał się człowiek). Ofiary składano na ołtarzu przed świątynią. Gdy dary były kosztowniejsze to zawieszano je na ścianach celli lub składano je do skarbca.
Klasyczne świątynie starożytnej Grecji budowano zgodnie z wiarą, że pewne kształty i proporcje są miłe bogom. Istnieją trzy główne antyczne porządki architektoniczne, które różnią się ornementyką1 i proporcjami kolumn, głowic (kapiteli) i belkowania, czyli konstrukcji opierającej się na głowicach. Wspaniałość greckiej architektury nie polega na wysokim poziomie techniki, lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomości perspektywy. Przykładem może być zwyczaj pogrubiania środkowych części kolumn po to, by oglądane z pewnej odległości nie sprawiały wrażenia wklęsłych.
Najstarszy jest porządek dorycki, który powstał w VII wieku p.n.e. i występował głównie w Grecji i koloniach zachodnich, na przykład na Sycylii i w południowej Italii. Kolumna dorycka charakteryzowała się wybrzuszonym i żłobkowanym trzonem, pozbawiona była bazy, jej głowica miała prostą formę geometryczną.
Około stu lat później na wyspach Morza Egejskiego wykształcił się bardziej dekoracyjny porządek- joński. Jego charakterystycznymi cechami były woluty (ślimacznice) na głowicach oraz akroteria2. Kolumny jońskie różniły się od doryckich tym, że były smuklejsze i posiadały profilowaną bazę.
Kolejny porządek- koryncki powstał w Atenach w V wieku p.n.e. Kolumny korynckie były najbardziej smukłe i charakteryzowały się bogato zdobionymi kapitelami. Ważną ozdobą korynckich głowic były liście akantu (rośliny rosnącej w krajach basenu morza śródziemnego)
Zabytki starożytnych Aten podzielone były na trzy główne zespoły:
– najważniejszy Akropol z Partenonem i budowle u stóp wzgórza – m.in. teatr Dionizosa, pomnik Lizykratesa
(Ok.447roku p.n.e. ateński polityk Perykles zarządził budowę Partenonu na szczycie Akropolu. Świątynia ta była poświęcona Atenie. Miała też sławić Ateny jako miasto przewodzące Grekom w wojnach z Persami).
– pozostałości 2 rynków (tj. greckiego – Agory i rzymskiego z Wieżą Wiatrów) oraz dzielnica garncarzy Keramejkos i wielka nekropola.
– grupa budowli na miejscu dzielnicy Hadrianopolis (m.in. świątynia Zeusa Olimpijskiego
W drugiej połowie V w. Ateny pod rządami Peryklesa stały się głównym ośrodkiem sztuki, działali tu wybitni architekci (Iktinos, Kallikrates). Natomiast w IV w. zapoczątkowano monumentalizację architektury użytkowej (teatry, stadiony), powstawały budowle sakralne i świeckie (hotele w Olimpii, arsenał w Pireusie). Najlepiej zachowanym teatrem greckim jest teatr w Epidaurze. Zbudowany został wg projektu Polikleta Młodszego ok. 300 lat p.n.e. Teatr ten mógł pomieścić około 140 tys. widzów
W okresie hellenizmu (323-30 r. p.n.e.) nastąpił rozkwit urbanistyki i budownictwa użytkowego (szczytowe osiągnięcie – latarnia morska na Faros); wznoszono monumentalne budowle świeckie, a w budownictwie mieszkalnym pojawił się dom z malowidłami ściennymi, mozaikami posadzkowymi i urządzeniami kanalizacyjnymi.
1)ornement- motyw zdobniczy, pojedynczy lub powtarzający się; może być ryty, rzeźbiony, rysowany itp.
2)akroteria- dekoracje frontonu czyli górnej części fasady budynku
Bibliografia:
1) Multimedialna Encyklopedia PWN (edycja 1996 i 1998)
2) Ilustrowana Historia Świata (ZETDEZET)
3) Dzieje Ludzkości (BGW Warszawa)
4) Leksykon Szkolny (WNT)
5) ARCHITEKTURA- ilustrowane słowniki (Arkady)
