Dynastia Habsburgów była jedyną dynastią, która posiadała tak wiele terytoriów (ziemie zróżnicowane pod względem gospodarczym, językowym, kulturowym – Austria, Styria, Karyntia, Tyrol, Czechy i Węgry) połączonych unią personalną. Centrum monarchii stanowiła Austria ze stołecznym Wiedniem. W 1713 Karol VI ogłosił nową ustawę rodzinną pod nazwą „sankcji pragmatycznej o dziedzicznym następstwie”:
a) na tronie mieli panować tylko najstarsi męscy potomkowie cesarza,
b) w braku linii męskiej jego córka,
c) państwo stanowi całość.
Mimo tego, że Maria Teresa miała jak największe prawa (najstarsza córka cesarza), do spadku po Karolu Vi zgłosiło się wielu pretendentów:
a) sąsiedzi Austrii chcieli zlikwidować monarchię habsburską,
b) Prusy domagały się Dolnego Śląska,
c) Saksonia domagała się Górnego Śląska, części Austrii Dolnej i Moraw,
d) Bawaria domagała się Czech, Austrii Górnej i Tyrolu,
e) Jesienią 1740 król pruski Fryderyk II zajął Śląsk, 1742 zawarł separatystyczny pokój z Marią Teresą,
W najkrytyczniejszej fazie wojny o sukcesję austriacką zagrożone dziedzictwo Marii Teresy uratowała pomoc Węgrów. Zawarli układ austriacko-węgierski (1711), który był korzystny dla obu stron, a Maria Teresa do końca swego panowania nie złamała jego postanowień.
Reformy Marii Teresy:
a) uproszczenie i centralizacja najwyższych organów władzy,
b) reforma podatkowa,
c) na szlachtę i kler Austrii i Czech nałożono stałe podatki (po raz pierwszy w historii monarchii),
d) nowoczesny podatek dochodowy,
e) reformy prawa i sądownictwa:
– ograniczono sądownictwo patrymonialne na wsi,
– nowy kodeks karny – 1769 – utrzymywał kary cielesne, tortury, okrutne sposoby wykonywania wyroków śmierci,
f) reforma Kościoła – aby powiększyć dochody państwa i poprawić bilans siły roboczej w kraju:
– ograniczenie politycznych i ekonomicznych praw,
– zniosła przywileje podatkowe duchowieństwa,
– zakaz wywozu z kraju tradycyjnych danin na rzecz Rzymu,
– ograniczenie liczby świąt kościelnych,
– wprowadzenie utrudnień dla mężczyzn wstępujących do klasztoru,
g) reforma oświaty:
– rozciągnięcie szkół elementarnych na najmniejsze nawet osiedla,
– nauczanie elementarne wszystkich męskich poddanych,
– rozbudowa struktury szkół ponadpodstawowych,
– objęcie szkoleniem ok. 200 tysięcy dzieci i młodzieży,
Reformy Marii Teresy nie burzyły tradycyjnego łady społecznego, likwidowały tylko najróżniejsze wynaturzenia (nadmierny wymiar pańszczyzny, sąd szlachty mad chłopami, przywileje podatkowe szlachty i kleru).
Reformy Józefa II – „Józefinizm”:
Przejął wiele poglądów politycznych od swojej matki (zmarła w 1780), w przeciwieństwie jednak do niej otwarty był na nowatorskie sądy swej epoki:
a) zasada równości wszystkich ludzi wobec Boga i prawa,
b) wydał dekret regulujący sprawy kościelne oraz stosunki między dworem a wsią,
c) zmienił politykę wobec mniejszości religijnych – 1781 – patent tolerancyjny:
– równał w prawach protestantów z katolikami,
– zezwalał katolikom na zmianę wyznania,
– patent nie obejmował Żydów jednak umożliwiono im dostęp do niektórych zawodów, zastrzeżonych dotąd dla chrześcijan, dopuszczono do studiów uniwersyteckich,
d) udoskonalił państwo policyjne:
e) dążył do zapewnienia poddanym lepszych warunków życia:
– opieka prawna,
– opieka społeczna,
– w praktyce brutalnie interweniowano w życie intelektualne, religijne, ekonomiczne np. zakaz grzebania zmarłych w trumnach
Reformy Marii Teresy i Józefa II zapewniły austriackiemu Kościołowi katolickiemu całkowitą niezależność od Rzymu.
