1. Bank centralny i jego funkcje.
A) bank centralny jest bankiem emisyjnym – jako bank emisyjny BC dokonuje emisji pieniądza, jest zawsze wypłacalny, jeżeli poniesie straty to zawsze może poprzez emisję wypuścić na rynek dodatkową ilość pieniądza, nigdy nie może upaść
B) jest bankiem banków – jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych, tworzy pieniądz gotówkowy i tzw.: pieniądz żyrowy (centralny pieniądz rezerwowy). Reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza, płynność systemu bankowego, kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych
C) jest bankiem gospodarki narodowej – jest regulatorem obiegu pieniężnego oraz bilansu płatniczego, udziela kredytów dla rządu, obsługuje dług państwowy i prowadzi kasową obsługę kredytów
D) jest bankiem państwa – zajmuje się obsługą płatności zagranicznych, realizuje politykę państwa w stosunku do kursu walut, a także zajmuje się utrzymywaniem rezerw międzynarodowych środków pieniężnych
Bankiem centralnym jest NBP. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych, działa na terytorium RP, siedzibą jest Warszawa, posiada osobowość prawną, kieruje nim prezes, wybierany na wniosek prezydenta przez Sejm, kadencja trwa 6 lat.
2. Podział kredytów w zależności od kryteriów
wg przedmiotu kredytu: obrotowe i inwestycyjne
wg okresów kredytowania: krótko(do 1 roku), średnio(1-3) i długoterminowe(>3lata)
wg formy kredytu: kredyty na rachunkach bieżących, w rachunku kredytowym,
dyskontowe, akceptacyjne,
związane ze skupem faktur
wg formy zabezpieczenia: lombardowe, hipoteczne, inne
inny: kredyty złotowe lub walutowe
3. Umowa kredytowa
Poprzez zawarcie umowy kredytowej, bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas ustalony w umowie określoną kwotę pieniędzy, a kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania tej kwoty zgodnie z warunkami określonymi w umowie, zobowiązuje się także do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownych ratach oraz do zapłacenia prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytowa musi być sporządzona na piśmie i musi zawierać: oznaczenie stron, musi określać podstawowe obowiązki stron umowy, musi zawierać kwotę kredytu, termin spłaty, oprocentowanie, wysokość prowizji, zakres uprawnień banku związanych z udzieleniem kredytu i zabezpieczeniem jego spłaty, sposób zabezpieczenia kredytu, termin postawienia środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy. Kredytobiorcami mogą być osoby fizyczne, prawne, podmioty gospodarcze i organizacje nie posiadające osobowości prawnej. Bank udziela kredytu i uzależnia jego wysokość od zdolności kredytowej tzn.: spłaty kredytu wraz z odsetkami w określonych w umowie terminach spłaty. Jeśli kredytobiorca jest spółka cywilna to należy złożyć umowę zawarcia spółki cywilnej zarejestrowanej w US.
4. Weksel własny – definicja
Jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej w określonym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.
5. Weksel trasowany
To papier wartościowy będący pisemnym bezwarunkowym poleceniem zapłaty określonej sumy pieniężnej skierowanym przez wystawcę weksla do trasata i polecającym mu wypłacenie w określonym terminie tej sumy remitentowi lub innej osobie, która wylegitymuje się nieprzerwanym ciągiem indosów oraz posiadaniem weksla w dacie płatności.
Trasat – jest to osoba która ma za weksel zapłacić: Trasant – jest to wystawca weksla: Remitent – jest to osoba na rzecz której lub na zlecenie której zapłata z weksla ma być dokonana: Domicylant – to osoba u której weksel jest płatny: Indos – to pisemne oświadczenie umieszczone na wekslu zawierające podpis idosanta stwierdzające przeniesienie praw z weksla na inną osobę: Indosant – to osoba przenosząca prawa przez indos: Indosariusz – to osoba która nabyła prawa z weksla przez indos.
6. Warunki jakim muszą podlegać weksle przyjmowane do dyskonta
Bank przyjmuje do dyskonta weksle które spełniają następujące warunki: których prawdziwość nie nasuwa wątpliwości zgodnie z ustawą z 28.04.96r.; które mają nazwę „weksel” w tekście; muszą zawierać bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej przy wekslu trasowanym, albo bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniężnej przy wekslu własnym; muszą zawierać nazwisko lub nazwę, która ma zapłacić za weksel przy wekslu trasowanym, lub nazwisko, nazwę osoby będącej wystawcą weksla przy wekslu własnym; muszą zawierać oznaczony termin płatności; muszą zawierać określenie miejsca płatności; muszą zawierać określenie osoby na rzecz której ma być dokonana zapłata; muszą zawierać podpis wystawcy weksla; muszą to być weksle od których pobrano opłatę skarbową; muszą pochodzić z obrotu gospodarczego; przyjmuje się weksle których termin płatności upływa nie później niż 6 mc od daty złożenia do dyskonta; weksle które mają klauzulę płatności do dnia; musi być podpisany w sposób umożliwiający identyfikację podmiotów, które go podpisały
7. Różnice między kredytem a pożyczką
Pożyczka występuje wyłącznie w formie gotówkowej a kredyt w formie bezgotówkowej; Kredyt jest na określony cel natomiast umowa pożyczki nie wymaga podania na co pożyczka zostanie spożytkowana; Kredyt jest odpłatny a pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna; Umowa kredytowa musi być sporządzona na piśmie a umowa o pożyczkę nie musi być, ale tylko do wysokości 500 zł.
8. Kredyt obrotowy i inwestycyjny.
Kredyt obrotowy jest przeznaczony na bieżące potrzeby związane z prowadzeniem działalności gospodarczej; może być to kredyt na zakup materiałów, surowców, półfabrykatów, narzędzi itp.; kredyty obrotowe są najczęściej kredytami krótkoterminowymi, w zależności od sposobu uruchomienia są w rachunku kredytowym lub bieżącym
Kredyt inwestycyjny jest kredytem którego celem jest stworzenie nowych lub powiększenie już istniejących środków trwałych; jest to kredyt najczęściej długoterminowy. Przez kredyt inwestycyjny mogą być finansowane: inwestycje materialne; inwestycje niematerialne; inwestycje finansowe.
9. Weksel własny In blanco
Jest to dokument zawierający co najmniej podpis wystawcy; najczęściej weksel przyjmowany jest na wzorze wekslowym; dopuszczalne jest sporządzenie weksla na maszynie czy piórem, niedopuszczalne jest sporządzenie weksla ołówkiem; wystarczy by weksel był podpisany przez wystawcę, dopuszczalne jest wpisanie nazwy miejscowości; nie wolno wpisywać sumy wekslowej, ani terminu płatności
10. Poręczenie wg prawa wekslowego
Weksel dla bezpieczeństwa banku powinien być poręczony przez małżonka lub inne majętne osoby. Poręczenie wekslowe jest to poręczenie za osobę zobowiązaną wekslem. Poręczenie może udzielić osoba fizyczna jak i prawna. Przed przyjęciem poręczenie bank powinien sprawdzić sytuację finansową poręczyciela. Poręczenie wekslowe składa się na wekslu lub na przdłużce weksla; jeśli poręczenie jest złożone na przedniej stronie weksla wystarczy że osoba fizyczna złoży swój podpis a osoba prawna złoży podpis i odciśnie stempel firmowy; jeżeli poręczenie składane jest na odwrotnej stronie weksla nie wystarczy sam podpis w przypadku osoby fizycznej i stempel osoby prawnej, należy dopisać „poręczam za”, „ręczę”, „gwarantuje”, i podpis lub pieczęć w przypadku osoby prawnej; poręcznie może być udzielone do wysokości całej kwoty wekslowej bądź części. Odpowiedzialność poręczyciela ma charakter samoistny, akcesoryjny i solidarny. Samoistny – zobowiązanie jest ważne bez względu na to czy zobowiązanie na które poręcza jest ważne; Akcesoryjny – poręczyciel odpowiada tak samo jak ten za kogo poręcza; Charakter solidarny – poręczyciel odpowiada tak samo jak dłużnicy weksla.
11. Poręczenie wg prawa cywilnego
Jest to umowa przez która poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami wtedy, gdy kredytobiorca nie spłaca kredytu w wyznaczony terminie. Zobowiązanie poręczyciela musi być złożone na piśmie, musi zawierać określenie osoby za którą poręczyciel poręcza, oznaczenie kredytu. Poręczenie może być: Terminowe(wtedy gdy podano termin do którego poręczenie jest ważne), Bezterminowe(nie podano). Dopuszczalne jest poręczenie za dług przyszły ale do wysokości ustalonej z góry. Cechy: nieważność umowy kredytowej powoduje nieważność poręczenia; umorzenie kredytu powoduje wygaśnięcie poręczenia; poręczyciel może podnosić przeciwko bankowi wszystkie zarzuty jakie przysługują kredytobiorcy
12. Zastaw i jego rodzaje
Zastaw to umowa między bankiem a właścicielem dokumentu stwierdzającego prawo, na którym ma być dokonany zastaw oraz wydanie tego dokumentu bankowi. Umowa powinna być poświadczona notarialnie. Rodzaje zastawu: Zastaw na wkładach, na wierzytelnościach, na prawach w zakresie wynalazczości, na udziałach w spółce zo.o., na akcjach w SA., na akcjach spółki giełdowej. Zastaw rejestrowy i zastaw na prawach.
13. Przewłaszczenie
To przeniesienie własności na bank przez kredytobiorcę lub osobę trzecią posiadającą przez nich rzecz ruchomą. Przeniesienie następuje na mocy umowy między bankiem a przewłaszczającym. Przy przewłaszczeniu przedmiotu przewłaszczający zobowiązany jest ubezpieczyć rzecz przewłaszczaną i przenieść swoje prawa z tytułu polisy na rzecz banku. Podstawową różnicą między zastawem a przewłaszczeniem jest to, iż w przypadku przewłaszczenia właścicielem rzeczy przewłaszczanej jest bank. Posiadaczem zaś i użytkownikiem jest osoba przewłaszczająca. Przy zastawie właścicielem rzeczy jest zawsze zastawca, zaś posiadaczem w przypadku zastawu ogólnego jest bank lub osoba trzecia, w przypadku zastawu rejestrowego posiadaczem jest zastawca lub osoba trzecia. Zaletą jest to, że czas ustanowienia jest krótszy niż w przypadku zastawu rejestrowego.
14. Rodzaje zabezpieczeń
Kaucja; blokada środków pieniężnych na r-ku bankowym; hipoteka na nieruchomość; monitoring kredytobiorcy
15. Hipoteka i jej rodzaje
W celu zabezpieczenia wierzytelności można np. nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego można dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń. Prawo nazywa to hipoteką. Hipotekę można ustanowić na całej nieruchomości, na części ułamkowej nieruchomości, na użytkowaniu wieczystym, na spółdzielczym własnościowym, na lokalu użytkowym, można też ustanowić hipotekę na wierzytelność. Hipoteka może być ustanowiona na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy, bądź osoby trzeciej. Przed przyjęciem zabezpieczenia w postaci hipoteki, bank powinien zażądać od kredytobiorcy odpisu z księgi wieczystej i wyceny nieruchomości. Hipotekę można podzielić na:
Zwykłą – ustanawiana jest najczęściej. Dotyczy ona kredytów, których wysokość jest znana.
Kaucyjną – może być ustanowiona na zabezpieczenie określonego kredytu o nieustalonej wysokości np. kredytu w rachunku bieżącym. Może też być ustanowiona dla kredytu, który ma być udzielony w przyszłości.
Przymusową – może być ustanowiona, gdy inne zabezpieczenie nie dało pożądanych skutków, a bank wie, że kredytobiorca posiada nieruchomość.
Morską – przedmiotem jej może być statek morski wpisany do rejestru okrętowego prowadzonego przez izbę morską.
16. Leasing i jego rodzaje.
Jest alternatywnym źródłem finansowania przedsiębiorstw. Należy go traktować jako źródło finansowania majątku trwałego, który jest przez przedsiębiorstwo wykorzystywany, ale przedsiębiorstwo nie jest jego właścicielem. Umowa leasingu jest umową gdzie leasingodawca czyli właściciel majątku daje prawo leasingobiorcy do wykorzystywania tego majątku. Zalety leasingu to:
– jest to zwykła umowa , którą można wypowiedzieć
– może zwierać klauzulę dotyczącą serwisu i napraw
– leasingobiorca może zmniejszać koszty związane z zakupem i finansowaniem środków trwałych
– leasingodawca pożyczy taniej pieniądze niż leasingobiorca
W zasadzie wyróżniamy dwa typy leasingu:
Operacyjny – podstawową jego cechą jest zapewnienie serwisu przez leasingodawcę. Umowa leasingu operacyjnego zawiera klauzulę dającą prawo leasingobiorcy wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie.
Finansowy – zwany też niekiedy kapitałowym nie może być wypowiedziany przez żadną ze stron, w ciągu dłuższego okresu, w którym to okresie przedmiot jest dużo używany. Naprawy i konserwacje wykonywane są przez leasingobiorcę. W umowie leasingowej przewidywane są często opcje kupna bądź przedłużenia umowy po zakończeniu bazowego okresu umowy. Leasingobiorca ma możliwość wliczania czynszów leasingowych w koszty, a więc możliwość obniżenia podstawy opodatkowania. Ze względu na wymogi podatkowe umowy leasingowe muszą spełniać następujące warunki:
– szacunkowa wartość rynkowa przedmiotu umowy w terminie wygaśnięcia umowy musi być równa co najmniej 20% jego wartości początkowej
– okres ważności umowy musi być równy co najwyżej 80% okresu eksploatacji przedmiotu umowy
– leasingobiorca nie może mieć prawa do zakupienia przedmiotu umowy po cenie niższej niż cena rynkowa
– leasingodawca musi partycypować co najmniej w 20% w kosztach zakupu przedmiotu umowy.
17. Faktoring
Każdy z banków występujących w roli faktora ma własną procedurę w postępowaniach dotyczących skupu wierzytelności czyli faktoringu. Umowa podpisywana z przedsiębiorstwem od którego bank odkupuje jego wierzytelność zawiera określony czas ważności. Umowy takie zawierane są zwykle na okres 3 miesięcy. (Skup wierzytelności, których termin przekracza 3 miesiące nie nazywa się tego faktoringiem, ale „forfaitingiem”)
Umowa zawiera także limit płatności oraz może zawierać klauzulę „…………”, jeśli wypłacalność dłużnika nie będzie uznana za pewną. Umowa zawiera zwykle klauzulę regresu czyli zwrotu pieniędzy gdy w ustalonym terminie dłużnik nie przekaże pieniędzy. Bank faktor pobiera wynagrodzenie najczęściej składające się z dwóch elementów:
– prowizji
– z oprocentowania, które jest zależne najczęściej od stopy lokat międzybankowych lub kredytu „redyskontowego”.
Jeśli bank przyjmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużnika pobiera dodatkowo prowizję z tego tytułu i jest to wysoka prowizja.
19. Monitoring kredytowy
Polega na ciągłym kontrolowaniu przez bank kredytobiorcy. Sprawdzana jest jego zdolność kredytowa, czyli możliwość spłaty kredytu wraz z odsetkami.
23. Lokaty międzybankowe – pasywne.
Są to lokaty innych banków w naszym banku. W zależności od pewnych założeń mogą być operacjami aktywnymi, czyli wtedy gdy bank ma nadmiar pieniądza i nie ma nowych kredytobiorców, nie inwestuje ich np. na giełdzie, sprzedaje więc te pieniądze innemu bankowi. Operacja pasywna lokat międzybankowych jest formą bardziej bezpieczną dla pozyskania kapitału. Średnie stopy procentowe dla lokat międzybankowych (WiBiD) są publikowane w prasie. WiBiD jest stopą procentową jaką banki są gotowe zapłacić za przyjęcie depozytów. Publikowane są średnie stopy lokat o różnych terminach np. 1dzień (over night), 2dni (to next day), na tydzień (week), miesiąc, 3 miesiące, 6. Stopy oprocentowania pieniądza na rynku lokat międzybankowych są względnie wysokie. Natomiast koszty związane z uzyskaniem tych lokat są niskie.
24. Obligacje
Obligacja jest papierem wartościowym o okresie trwania co najmniej 1 rok. Jej oprocentowanie jest wyższe niż oprocentowanie krótkoterminowych bonów bankowych. Zgodnie z ustawą o obligacjach emisja obligacji może mieć charakter:
– publiczny
– prywatny, czyli skierowany do mniej niż 300 osób fizycznych lub prawnych.
Emisję publiczną można przeprowadzić po uzyskaniu zgody Komisji Papierów Wartościowych. Niezbędne jest przy tym stworzenie prospektu emisyjnego. Obligacje dzielą się na:
– zabezpieczone
– niezabezpieczone
Zabezpieczeniem obligacji może być hipoteka, zastaw, gwarancja bankowa. Obligacje niezabezpieczone mogą być emitowane wtedy, gdy emitent (np. bank) przez co najmniej 3 lata publikował sprawozdanie finansowe oraz gdy kapitał emitenta jest 5-krotnie wyższy od kapitału akcyjnego minimalnego wymaganego przez NBP przy tworzeniu banków. Ustawa o obligacjach wprowadziła instytucję banku jako reprezentanta obligatoriuszy. Emitent jest zobowiązany do informowania tego banku o zobowiązaniach wynikających z emisji, a bank-reprezentant powinien przekazywać te informacje obligatoriuszom.
25. Bon bankowy
Jest to papier wartościowy emitowany na okres do 1 roku. Emitowane przez banki bony mają różne nazwy np. bony lokacyjne, b. Progresywne, b. Depozytowe, b. Dynamiczne itd. Bony bankowe wystawiane są na okaziciela, jednak na specjalne życzenie klienta mogą stać się dokumentami imiennymi. Bony bankowe mogą mieć charakter zmaterializowany, w takiej sytuacji nabywca bonu może go odsprzedać przed terminem jego wykupu przez bank nie tracąc przy tym odsetek. Jest to zaleta w stosunku do lokaty terminowej, której zerwanie powoduje utratę części oprocentowania. Wadą bonu jest niższe oprocentowanie od oprocentowania depozytu terminowego. Oprocentowanie bonu b może być stałe lub zmienne. Zmienne oprocentowanie polega na tym, iż jest indeksowane wg podanej przez bank bazy np. może to być stopa kredytu refinansowanego.
26. Certyfikat depozytowy
Jest to szczególna odmiana bonu bankowego. Jest to także papier wartościowy z terminem wykupu do 1 roku wystawiany na okaziciela, ale o wysokiej wartości nominalnej. Najbardziej charakterystyczną cechą tego instrumentu zwłaszcza w USA i UE jest jego negocjowalny charakter. Negocjacje mogą dotyczyć wysokości oprocentowania, ale także terminu wykupu. Standardowe oprocentowanie wynosi 12%. Oprocentowanie certyfikatów depozytowych jest zwykle niższe niż oprocentowanie depozytów terminowych. Niższe oprocentowanie jest rekompensowane jest dużą płynnością tego instrumentu. Posiadacz w każdej chwili może go odsprzedać innej osobie. Dla banku istotny jest fakt, że do końca okresu wykupu żaden jego posiadacz nie będzie żądał zwrotu pieniędzy.
27. Polecenie przelewu
Polecenie przelewu jest podstawowym rodzajem rozliczeń bezgotówkowych. Jest to dyspozycja przez którą klient żąda obciążenia określoną kwotą swojego rachunku i równocześnie wyznacza rachunek na który kwota ma być przelana. Operacje polecenia przelewu w ramach tego samego banku są z reguły nieodpłatne, natomiast za przelewy dokonywane między różnymi bankami, bank realizujący operację pobiera opłatę ( zryczałtowaną lub procentową ). Rozrachunki między bankami realizowane są za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej (przy pomocy Izb Regionalnych). IR rejestrują wzajemne należności i zobowiązania banków. Ostatecznie rozliczenie sald realizowane jest przez KIR. Alternatywą dla KIR’a jest system ELIXIR, czyli system elektronicznej realizacji rozliczeń.
28. Rodzaje kart płatniczych
Karty płatnicze są formą płatności bezgotówkowej. Można je również wykorzystać do pobierania pieniędzy w bankomatach. Rodzaje kart płatniczych :
– karty debetowe – pozwalają dokonywać płatności tylko do wysokości stanu konta = 0
– karty z opóźnionym terminem płatności – (charge), płatności regulowane są raz w miesiącu, a ewentualny debet musi być zlikwidowany w ciągu kolejnego miesiąca.
– karty kredytowe – umożliwiają one zaciągnięcie kredytu do określonego limitu i w określonym czasie.
29. Operacje rozliczeniowe
Operacje te możemy podzielić na :
– gotówkowe
– bezgotówkowe
Większość operacji związanych z osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej ma charakter gotówkowy. Wpłaty i wypłaty gotówkowe są czasochłonne i pracochłonne i w związku z tym banki coraz częściej wprowadzają do użytku bankomaty.
Większość rozliczeń realizowanych przez podmioty gospodarcze ma charakter bezgotówkowy. Od wpłat na rachunki podmiotu gospodarczego bank pobiera opłaty, natomiast od wypłat najczęściej opłaty nie są pobierane.
Operacje rozliczeniowe mogą być dokonywane za pomocą : przelewu, czeku lub kart płatniczych.
