Pierwotne określenie Barok było wyłącznie kategorią estetyczną i dotyczyło stylu w sztuce. Miało ono sens negatywny, opisywało wszelkie dziwactwa i wynaturzenia w dziedzinie sztuk plastycznych. Przeświadczenie badaczy o doskonałości klasycznej formy kazało uważać każde odstępstwo od idealnego kanonu sztuki za wyraz barbarzyństwa i upadku.
Słowo Barok jako nazwa osobnej epoki przyjęło się dopiero w XX wieku, zachowując swój pejoratywny styl wydźwięku „zepsucia smaku”. W roku 1954 argentyński pisarz Jorge Luis Borges pisał: „Barok jest stylem, który graniczy ze swoją karykaturą”.
Barok w Europie trwał od połowy XVI stulecia do końca XVII, kiedy to Barok przerodził się w rokoko. W Polsce tendencje Barokowe pojawiły się bardzo wcześnie, w ramach literatury odrodzenia w latach 80. XVIw. Już w twórczości późnego renesansu widoczna była zmiana widzenia świata. W miejsce optymizmu, radosnej wiary w możliwości człowieka, pojawia się rozdarcie i zwątpienie. Człowiek jest wolny, świadom swej wartości, ale jednocześnie czuje własną słabość i ciążącą na nim odpowiedzialność.
Religia na skutek reformacji przestała być niepowtarzalnym autorytetem w dziedzinie spraw ostatecznych. W rękach człowieka ważą się losy przyszłego życia wiecznego, on musi sam walczyć o swoje zbawienie. Chrześcijańska jedność Europy została rozbita. Kryzysowi religijnemu zapobiec miał Sobór w Trydencie (1545-1563), który podjął próbę uporządkowania spraw wiary, zapoczątkowując wielki ruch kontrreformacji. Kontrreformacja działa na dwa sposoby, Pierwszym z nich był przymus, drugim – przyciąganie wiernych do kościoła oraz realizowanie misji edukayjnej. Zakonnicy zakładali placówki wychowawcze, szkoły średnie i wyższe.
Wiek VII to czas licznych wojen – stulecia ognia i miecza. Styl Barokowy zrodził się we Włoszech i Hiszpanii. Kościół dążył do zaangażowania artystów w działania kontrreformacji. W Niderlandach, które uniezależniły się od Hiszpanii zaczęła się kształtować osobna tradycja nawiązująca do reformacji i dziedzictwa północnego realizmu krajobrazowego.
W latach 1605-1615 powstało arcydzieło literatury Hiszpańskiej – Don Kichot Miguela Carrantesa. Duży wpływ na literaturę Hiszpańską miała również twórczość mistyka i poety Św. Jana od Krzyża. Rozkwit Baroku przeżywał również Hiszpański teatr.
