Żywiołowy i barwny, hołdujący uczuciom i ekspresji barok jest po dziś dzień jednym z najbardziej kontrowersyjnych okresów w historii sztuki. Sprzeczny w swoich założeniach, zagubiony w niepokoju, od czasu pojawienia się budzi jednocześnie zchwyt i niesmak. Niektóre państwa – przykładowo Anglia bądź Francja -właściwie nigdy nie przyjęły baroku, wzorując się na antyku zimnym, intelektualnym i arystokratycznym. Funkcjonujące określenie „zepsutego renesansu”, odnoszące się do form barokowych, przetrwało stulecia i wciąż bywa obecne w świadomości ludzi, którzy nigdy nie zadali sobie trudu, aby poznać założenia stylu, tak przez nich krytykowanego. A przecież były kraje, gdzie barok nasycił sztukę swym pięknem, światłem i wizyjnością. Należą do nich Włochy, Hiszpania, Holandia lub choćby Niemcy. Był też barok pierwszym stylem, który objął nowy kontynent Ameryki i obudził do życia Rosję – czego dowodem jest przepiękna architektura Petersbuga. Trzeba tu zaznaczyć jeden szczegół – barok od początku rozwijał się jako styl kościelny i dworski, toteż przesadna ornamentacja nie jest często wynikiem jego założeń, lecz monarszych i papieskich ambicji dążących do wystawności przekraczającej granice zdrowego rozsądku.
Za największe osiągniecia baroku uznać należy przede wszystkim nadanie wartości światłu i przestrzeni oraz przyznanie artyście prawa do postrzegania świata w sposób subiektywny i, co więcej, przelewania swych odczuć na tworzone dzieło. Niezwykła siła oddziaływania sztuki barokowej wiąże się z obaleniem racjonalnej filozofii renesansu. Uczony renesansowy, natrafiwszy na problem, rozkładał go na części pierwsze tak długo, aż uznał go za rozwiązany. W baroku człowiek zdał sobie sprawę, że rozwiązanie problemu jest w istocie tylko pozorne. Zwrócił też uwagę na postrzeganie rzeczy w sposób subiektywny, uleganie iluzji bądź własnym pragnieniom. Ale nie było już powrotu w ideologię średeniowiecza – i tak powstał największy paradoks epoki barokowej – jej siła sprawcza i przekleństwo jednocześnie – nieustanne poszukiwanie punktu oparcia bez wiary, że on istnieje, rozwijanie nauk bez możliwości udowodnienia racji. Wewnętrzne rozdarcie stało się wszechobecne w najróżniejszych apektach ludzkiego życia – i to właśnie ono przemawia do nas z form utrwalonych na płótnie lub wyrzeźbionych w kamieniu, ten niepokój wciąż w nas obecny pomimo upływu czasu…
Bartolome Esteban Murillo
Hiszpański malarz, Bartolome Esteban Murillo był jednym z największych mistrzów baroku. Tematykę jego obrazów można podzielić na religijną, malowaną w miękkim, rozpływajacym się estilo vaporoso, oraz obyczajową, ukazującą przede wszystkim malowniczość, ale i biedę ulicy. Podczas gdy jego sentmentalne obrazy religijne bywają niestrawne dla współczesnego odbiorcy, to sceny wiejskie do dziś zaskakują szczegółowym naturalizmem, tym bardziej godnym podziwu, że musiały być rysowane z pamięci.
Był teżMurillo znakomitym kolorystą i znawcą światłocienia, umiejącym oddziaływać na widza sugestywnym nastrojem. A ponad wszystko był piewcą piękna, odnajdowanego nawet w ciemnych zakamarkach ulic.
Velzquez Diego, właściwie Diego Rodriguez de Silva y Velzquez (1599-1660), malarz hiszpański okresu baroku, wybitny kolorysta. Kształcił się w Sewilli u F. Pacheco. W jego wczesnej twórczości (sewilskiej) dominowała tematyka religijna i rodzajowa. 1623-1660 nadworny malarz króla Filipa IV. Malował wówczas obrazy o tematyce mitologicznej oraz kameralne portrety dworskie. Velzquez wprowadził do malarstwa hiszpańskiego typ portretu konnego na tle pejzażu. Podejmował też tematykę współczesną.
Właściwie Domenico Zampieri (1581-1641), malarz włoskiego baroku, kontynuator sztuki Carraccich pozostający pod ich wpływem artystycznym, zwłaszcza jako współpracownik A. Carracciego w zakresie monumentalnego malarstwa freskowego. Działał głównie w Rzymie.
Prace: freski w galerii Palazzo Farnese, dekoracja freskowa kopuły i absydy kościoła S. Andrea della Valle (praca o znaczeniu epokowym dla malarstwa ściennego ze względu na olbrzymią skalę kościoła, kopuły i absydy), ponadto obrazy religijne: Komunia św. Hieronima, Polowanie Diany, Sybilla Kumejska i in.
