BEZROBOCIE
Gdy przyjrzymy się dokoła to widzimy, że wiele jest do zrobienia. Skąd, więc się bierze bezrobocie?
Bezrobocie obok inflacji uważa się za prawdziwie … ekonomiczny. – W każdym kraju dotkniętym tymi problemami polityka gospodarcza stara się mniej lub bardziej skutecznie poprawić albo przynajmniej złagodzić wszystkie te trudności.
Dzieje się tak ze względów ekonomicznych jak i społecznych a również ze względów politycznych. Żadna partia polityczna nie może pozwolić sobie na pominięcie problemów bezrobocia, inflacji w swoich programach, założeniach, polityki gospodarczej, jeżeli chce zjednać dla siebie jakiś większy krąg.
Przede wszystkim BEZROBOCIE jest problemem ekonomicznym, Ala też, zwłaszcza wtedy, gdy osiąga znaczne rozmiary jest to problem społeczny i polityczny.
Bezrobocie jest to zjawisko ekonomiczne, jest widocznym dowodem niepełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego społeczeństwa. Pojawia się jako skutek różnych przyczyn zarówno wewnętrznych tkwiących w samej gospodarce, systemie gospodarczym, jak i zewnętrznym.
BEZROBOCIE
Jako problem SPOŁECZNY wiąże się z obniżeniem statusu społecznego osób, które nie mogą znaleźć zatrudnienia. Najczęściej również oznacza zubożenie tych osób i ich rodzin.
Rosnące bezrobocie wywołuje niezadowolenie społeczne tej pracującej części społeczeństwa, ponieważ oznacza to ich wzrost obciążeń kosztami zasiłków dla bezrobotnych i kosztami zwalczania bezrobocia.
Bezrobocie może przyjmować tak duże rozmiary, że grozi to całkowitą destabilizacją w sytuacji politycznej i społecznej kraju.
Od czasu wielkiego światowego kryzysu ekonomicznego, ekonomicznego latach
30 – tych zaobserwować można wzmożone zainteresowanie problematyką bezrobocia
w naukach ekonomicznych: także „ogólna teoria, zatrudnienia procentu i pieniądza” Keynse’a, również wiele innych prac ekonomistów poświęconych niewłaściwemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego powstało pod wpływem doświadczeń z lat
30 – tych.
Z drugiej strony wpływ na zainteresowanie problematyką bezrobocia
i zainteresowanie zwalczaniem bezrobocia miało też powstanie w 1922 r. Związku Radzieckiego. Tutaj bardzo chętnie posługiwano się społecznie głośnymi hasłami pełnego zatrudnienia i przewagi socjalizmu nad kapitalizmem, urzeczywistnieniu stanu pełnego zatrudnienia.
Hasła te, chociaż zupełnie, oczywista była ich funkcja propagandowa, oddziaływano poprzez granice na robotników innych krajów wywołując często radykalizację ich poglądów politycznych.
Podstawowe terminy, które znajdują zastosowanie w tej problematyce:
ZASÓB SIŁY ROBOCZEJ – w danym momencie np. tygodniu, miesiącu tworzą osoby aktywne zawodowo, a więc pracujące i bezrobotne.
OSOBY PRACUJĄCE – to te, które w danym momencie wykonują pracę wynoszącą zarobek lub dochód, a również te osoby, które wspomagały bez wynagrodzenia
w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej,
a także te osoby, które nie wykonują w danym momencie pracy, ale formalnie znajdują się
w stosunku pracy, a więc nie wykonują tej pracy ze względu na czasową niezdolność do pracy np. ze względu na choroby, na przestój zasobu pracy.
OSOBY BEZROBOTNE – to takie, które jednocześnie nie pracują w danym momencie,
w ciągu 4-ech tygodni nie pracowały i aktywnie poszukiwały pracy i byli gotowi podjąć pracę lub też znalazły pracę, ale oczekiwały na jej podjęcie.
BIERNI ZAWODOWO – to ci, których nie można zaliczyć ani do pracujących, ani do bezrobotnych, czyli po prostu to są te osoby, które nie tworzą zasobów siły roboczej.
WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ – obliczamy jako udział aktywnych zarówno w liczbie ludności ogółem w wieku powyżej 15 lat i więcej.
WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA – to udział pracujących w liczbie ludności ogółem,
w wieku lat 15 i więcej.
Aktywność ekonomiczna ludności w wieku powyżej 15 lat w Polsce
w 1995 r. kształtowała się następująco:
– bierni i aktywni zawodowo(łącznie) 29881000
– aktywni zawodowo 17250000
– pracujący 15571000
– bezrobotni 2134000
Współczynnik aktywności zawodowej około 57,9%
W Polsce do bezrobotnych zarejestrowanych na podstawie ustawy z dnia 14.12.1994, o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu … i zmianami zalicza się osoby niezatrudnione, nie wykonujące innej pracy zarobkowej, gotowe do podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu, nie uczące się w szkole w systemie dziennym zarejestrowane we właściwym urzędzie pracy o ile:
1. Ukończyły 18 lat z wyjątkiem młodocianych absolwent ów szkół.
2. Kobiety nie ukończyły 60 lat, a mężczyźni 65 lat.
3. Nie nabyły prawa do emerytury lub renty albo, po ustaniu zainteresowania
nie pobierają zaświadczeń rehabilitacyjnych, zasiłków chorobowych, macierzyńskich, wychowawczych.
4. Nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 hektarów przeliczeniowych.
5. Nie podlegają ubezpieczeniu emerytalno – rentowego z tytułu stałej pracy jako domownik w gospodarce rolnej o powierzchni przekraczającej 2 hektary przeliczeniowej.
6. Nie podjęły poza rolniczej działalności gospodarczej lub nie podlegają, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego czy zaopatrzeniowo – emerytalnego.
7. Są osobami niepełnosprawnymi, których stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia, w co najmniej połowie pełnego wymiaru pracy w zawodzie albo
w służbie.
8. Nie są czasowo aresztowane lub nie odbywają kary pozbawienia wolności
( ustawa definicja bezrobotnego)
STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO – to stosunek ludzi bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności cywilnej aktywnej zawodowo.
STOPA BEZROBOCIA – stosunek liczby bezrobotnych w danym miesiącu do ludności aktywnej zawodowo ogółem. Wszelkie stopy odnoszą się do zasobów siły roboczej
Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce:
1990 – wynosiła 6,5%
1991 – 12,2%
1992 – 14,3%
1993 – 16%
1995 – 15,5%
Obecnie przekracza 16%, a na przyszły rok specjaliści UE przewidują powiększenie się tej stopy bezrobocia do 19,4% – bezrobocie znacznych rozmiarów.
Przez FRYKCJE ekonomiczne na ogół rozumie się pewne okresowe, krótkotrwałe napięcia, niedostosowania pewnych wielkości nawzajem dla siebie, które w normalnych warunkach powinny być ze sobą sharmonizowane, dostosowane np. niedostosowanie popytu do podaży na określonym rynku produkcyjnym.
Na ogół FRYKCJE nie wymagają prewencji w celu przywrócenia stanu normalnego, występującego samoistnie.
Przy nieustannych zmianach struktury siły roboczej i struktury zapotrzebowania na siłę roboczą przy tych… które są czymś zupełnie normalnym, naturalnym w całkowicie zdrowej gospodarce takie niedostosowania są też czymś normalnym.
Bezrobocie … krótkotrwałe, niewielkich rozmiarów powstałe na skutek wystąpienia okresowych frykcji nosi nazwę BEZROBOCIA FRYKCYJNEGO.
Jest t o bezrobocie, którego w żaden sposób nie da się … nawet gdyby podejmowało się interwencje.
Bezrobocie frykcyjne bierze się stąd, że ludzie chorują, nie mogą pracować przez jakiś czas, tracąc przy tym dotychczasowe zatrudnienie, może aktualnie znajdują się w trakcie zmiany miejsca pracy.
BEZROBOCIE STRUKTURALNE:
W długich okresach w wielu krajach obserwuje się zmianę struktury gospodarki. Zmienia się popyt, produkcja. Kraje, które dotychczas były krajami rolniczymi czy
rolniczo – przemysłowymi stają się przemysłowymi, przemysłowo – rolniczymi, czy też mają gospodarki charakterystyczne dla postindustrialnej fazy rozwoju o przewadze sektora usług nad wszelkimi innymi sektorami gospodarki.
Postęp techniczny sprawia, że zmienia się technologia i technika produkcji, w ślad za nim ulega zmianie zapotrzebowanie na kwalifikacje.
Od czasu do czasu zdarzają się nagłe i poważne zmiany jak chociażby tzw.”szok naftowy lat 70 – tych”, w których to z dnia na dzień zmieniały się warunki gospodarcze, przemysłach … na importowanej z krajów OPEC ropy naftowej, a zatem poradzono sobie
z problemem nadmiaru wzrostu kosztów tego surowca zanim opracowano i wdrążono nową technologię, bardziej oszczędzające zużycie tego surowca, wiele osób musiało z tej przyczyny stracić dotychczasowe zatrudnienie.
Bezrobocie strukturalne wynika z niedostosowania pomiędzy istniejącymi
w społeczeństwie kwalifikacjami strukturą zawodową, jaka w danym momencie występuje,
a strukturą zapotrzebowania ze strony przedsiębiorstw na pracowników o określonych kwalifikacjach.
A z kolei struktura zapotrzebowania przedsiębiorstw na kwalifikacje odpowiednich rodzajów zmienia się pod wpływem właśnie dokonującego się postępu technicznego.
Oczywiście kwalifikacje można zmienić. Czego można dokonać poprzez zorganizowanie różnych kursów , uczestniczenie w odpowiednich kursach, zmieniających, podnoszących kwalifikacje, bardziej dostosowujących strukturę kwalifikacji do struktury zapotrzebowania kwalifikacji.
BEZROBOCIE KEYNSOWSKIE jest to rodzaj bezrobocia, które ma najwięcej nazw(bezrobocie koniunkturalne, bezrobocie cykliczne).
Ma to związek ze stanem koniunktury i cyklem gospodarczej…
Keyn’s w „Ogólnej teorii zatrudnienia pieniądza i procentu” jak wiadomo dochodzi do wniosku, że przyczyną cyklicznego rozwoju gospodarki kapitalistycznej jest ogólne nienadążanie efektywnego popytu za możliwościami produkcji, niedostatek popytu efektywnego – do takiego samego wniosku doszedł Michał Kodecki Wielki, Polski ekonomista. Ale metoda badań, którą Kodecki zastosował, była zupełnie odmienna od teorii Keynse’a:
Otóż, aby popyt niedostateczny to taki popyt, którego poziom jest niższy a niżeli ten, który pozwala na pełne zatrudnienie czynników produkcji. Jeśli produkcja się obniża dostosowując się do niższego popytu a płace i ceny spadają zbyt wolno to musi dojść do zwolnień, pomimo, że pracownicy chcą pracować za dotychczasową stawkę.
Gdy gospodarka podnosi się z kryzysu, poprawia się koniunktura realnie podaż wzrośnie, ponieważ nastąpiło dostosowanie spadku płac i cen, a stopa % obniżyła się do rozmiarów bezrobocia…
BEZROBOCIE KLASYCZNE –
Na klasycznym, doskonałym, konkurencyjnym rynku pracy nie ma miejsca bezrobocie i na dłużej utrzymujący się stan niepełnego wykorzystania czynników produkcji.
W tej koncepcji teoretycznej płace, ceny, stopy % i inne parametry ekonomiczne są
w założeniu nieskończenie wielkie i bez zwłoki reagują na zmianę podstawowych wielkości ekonomicznych.
W ten sposób wzajemnych dostosowań między wielkościami ekonomicznymi na tym klasycznym rynku jest takie, że one dokonują się momentalnie, bez żadnej zwłoki.
W praktyce jednak często było widać, że bezrobocie utrzymuje się miesiącami, miesiącami nawet latami. A ten fakt, Któremu nikt nie mógł zaprzeczyć, zwolennicy koncepcji klasycznej tłumaczyli zewnętrznymi w stosunku do gospodarki działaniami państwa i związków zawodowych. Interwencje państwa na rynku pracy … ustawodawstwa dotyczącego płac minimalnych warunków i określonych innych warunków pracy, które podnoszą koszt pracy
i które przedsiębiorstwa muszą…
Działalność organizacji pracowniczych, które przecież statusowo mają obowiązek chronić osiągnięty poziom płac i … nie zgadzających się na ich obniżenie do poziomu płacy równowagi, więc sztuczne … płac. Te interwencje, ta działalność staje się przyczyną bezrobocia, a w gruncie rzeczy poprawnie funkcjonujący na klasycznym rynku pracy, bo być może większa liczba osób mogłaby być zatrudniona, gdyby płaca mogłaby być obniżona poniżej poziomu płacy minimalnej, określonej w prawie i bardziej zbliżonej do płacy równowagi rynkowej.
Innym ważniejszym podziałem bezrobocia jest podział bezrobocia na:
1) BEZROBOCIE DOBROWOLNE
2) BEZROBOCIE PRZYMUSOWE
Podział ten wyklucza różnice w zachowaniu się bezrobotnych.
Stosunek państwa do bezrobotnych przymusowo jest bardziej współczujący niż do bezrobotnych dobrowolnych.
W odczuciu … bezrobocie dobrowolne jest jak gdyby bardziej zawinione przez bezrobotnych – choć nie jest to najwłaściwsze kryterium. Właściwe kryterium dla tego bezrobocia jest to czy wynika ona zdziałania jakiś sił immomentnych, czy też zewnętrznych.
Jeżeli przyczyną bezrobocia jest wewnętrzna właściwość systemu gospodarczego, jakaś jego niezbywalna cecha. Stąd bezrobocie jako jej skutek trzeba określić jako przymusowe.
Jeśli natomiast przyczyną bezrobocia jest jakaś inna siła, która pochodzi z zewnętrznego systemu, jako wynik działania państwa czy wreszcie wynika z takiego a nie innego postępowania osób bezrobotnych, czy z jakiegoś działania przedsiębiorstw, bo takie bezrobocie trzeba zaliczyć do bezrobocia dobrowolnego.
Przyczyną bezrobocia przymusowego jest cech tkwiąca w systemie gospodarczym, której nie da się pozbyć bez zmiany systemu.
Przyczyną bezrobocia dobrowolnego jest jakaś siła zewnętrzna działająca na system.
I wobec tego jako bezrobocie dobrowolne możnaby, spośród poprzednich wymienionych rodzajów zaliczyć:
1) Bezrobocie frykcyjne
2) Bezrobocie strukturalne – tylko pewną część, bo jeżeli istnieją warunki do przekwalifikowania i ktoś z nich nie skorzystał… , pozostałą część bezrobocia strukturalnego należy zaliczyć do bezrobocia przymusowego
3) Bezrobocie klasyczne
Do bezrobocia przymusowego trzeba z całą pewnością zaliczyć:
– bezrobocie cykliczne(koniunkturalne), ponieważ cykliczny rozwój gospodarki kapitalistycznej jest cechą systemu gospodarki kapitalistycznej.
BEZROBOCIE NATURALNE:
– kiedy rynek pracy znajduje się w stanie trwałej równowagi długookresowej to gospodarka znajduje się w sytuacji pełnego zatrudnienia.
Stan pełnego zatrudnienia nie może oznaczać zatrudnienia 100% siły roboczej, zasobów zatrudnienia wszystkich aktywnych zawodowo.
Ludzie chorują, zmieniają pracę, poszukują korzystniejszych ofert pracy, przenoszą się do innych miejscowości – i dlatego w stanie pełnego zatrudnienia występuje bezrobocie. Ten rodzaj bezrobocia określa się jako bezrobocie naturalne.
Jeśli weźmiemy pod uwagę rynek klasyczny, to właśnie na tym klasycznym stanie równowaga, występujące bezrobocie jest bezrobociem naturalnym.
Jeżeli weźmiemy współczesny rynek, taki, który kształtuje się w krajach kapitalistycznych: USA, FRANCJA, MEKSYK to ten rynek znajduje się w równowadze w długim okresie, czyli bezrobocie naturalne będzie dotyczyło długiego okresu.
W krótkim okresie tylko część ogólnego bezrobocia będzie bezrobociem naturalnym. Część należy zaliczyć do bezrobocia strukturalnego, część do klasycznego a część do cyklicznego.
Bezrobocie naturalne jest całkowicie bezrobociem dobrowolnym.
