Biosfera W skład wchodzą wszystkie organizmy żyjące.Biogeografia- Zajmuje się badaniem biosfery, która dzieli się na neografie rośli i geografię zwierząt. Biocenoza są to wszystkie organizmy żyjące na określonym terenie.Biocenozy wodne- morskie, oceaniczne, śródlądowe.Biocenozy lądowe obejmują biocenozy roślin i zwierząt.Wraz ze wzrostem wysokości spada temp. Powietrza (o 0,6 C na 100 m wysokości) maleje także ciśnienie atmosferyczne.Układ piętrowy roślinności- jest to układ szaty roślinnej , który zależy od wysokości , szerokości geograficznej , przebiegu pasma górskiego. Wraz ze wzrostem wysokości szata roślinna jest uboższa a warunki życia i pracy stają się trudniejsze.Formacja roślinna jest to zbiorowisko roślin wyróżnione na podstawie wyglądu zew. I form życiowych , bez uwzględniania przynależności gatunkowej.Formacja drzewiasta – to lasy strefy okołorównikowej i podzwrotnikowej i umiarkowanej.Lasy strefy okołorównikowej – są to lasy wiecznie zielone – puszcze. Panuje tam przez cały rok wysoka temperatura i padają obfite deszcze. Roślinność jest bardzo bujna i rośnie bardzo szybko. Na 1 ha lasu tropikalnego występuje około 200 gatunków drzew, podczas gdy w lesie umiarkowanym rośnie 25 gatunków drzew. Cechą lasu jest piętrowy układ roślinności. Zwarta powierzchnia koron drzew sięga do 50m., tworząc zielony baldachim. Najwyższe drzewa wznoszą się na 80m. Pod nimi rosną krzewy i pnącza, a na zacienionym dnie można spotkać tylko drobne glony i delikatne grzyby. Mogą tam przeżyć tylko rośliny cieniolubne. Drzewa lasów oplątane są lianami, występuje tam duża ilość epifitów. Występowanie: Dorzecze Amazonki, kotlina Kongo, Archipelag Malajski. Charakterystyczna formacja: las namorzynowy – tworzą go drzewa i krzewy będące słonoroślami.Fauna lasu okołorównikowego – jest bardzo zróżnicowana. Żyje tam dużo roślinożerców, większość zwierząt prowadzi nadrzewny tryb życia. Należą do nich liczne małpy(makaki, gibbony, kapucynki). Niektóre zwierzęta żyja na kilku poziomach(goryle, szympansy, orangutany), bogaty jest świat płazów, gadów, owadów, ptaków, wężów(boa, anakonda, pyton).Lasy podzwrotnikowe – występują tam pory suche. Drzewa są niższe. W czasie pory suchej zrzucają liście, natomiast w porze deszczowej przypominają lasy równikowe. Powstają tam lasy parkowe. Wzdłuż rzek lasy galeriowe. W klimacie monsunowym świat roślin w porze deszczowej rozrasta się bujnie, w porze suchej ubożeje. Występowanie: Płw. Indochiński, Indie, płn. Australii, Nowa Zelandia, Brazylia, pł-wsch. Chiny, Am. Środkowa.Fauna – jest podobna do fauny lasów równikowych. Pancerniki, jaguary, pumy, grzechotniki. Większość zwierząt żyje w zaroślach. Żyją tam również słonie indyjskie, małpy, tygrysy, bogaty jest świat gadów, ptaków, owadów.Lasy strefy umiarkowanej – rosną tam lasy liściaste, iglaste i mieszane. Drzewa zrzucają liście na zimę. Lasy liściaste występują w Europie Zachodniej, USA i Azji. Przeważają tam dęby, buki, graby, lipy, jesiony, klony, wiązy, jawory, brzozy. Lasy mieszane występują w Europie Środkowej. Największe sa lasy iglaste. Występują na Syberii, w Kanadzie, Europie Środkowej, Skandynawii i na Alasce. Lasy te są zwane tajgą – rosną tam: świerk, sosna, jodła, modrzew, brzozy, olchy, topole, cisy. Roślinność tajgi jest dobrze przystosowana do długich zim i krótkiego lata.Fauna jest uboższa niż lasu strefy gorącej. Wilki, rysie, lisy, jelenie, zające, dziki, sarny, losie, łasice, borsuki, ptaki: mysikrólik, głuszec, cietrzew, jastrząb, sójka, gryzonie: sobole, gronostaje, kuny, wydry, wiewiórki. Formacja krzewiasta – twardnolistne krzewy, występują w klimatach o suchym lecie, deszczowej zimie. Drzewa: oliwki, dęby korkowe, pinie, kasztany, cedry. Występują w śr. i pd. Afryce, w Australii, wokół Morza Śródziemnego, w Kalifornii i Am. Pd.Faunę formacji krzewiastej – stanowią nieduże zwierzęta, co spowodowane jest niską roślinnością i długimi suszami. Występują tam króliki, daniele, mufony, szakale, małpy, sporo jest tam gadów i pajęczaków, gadów i płazów.Formacja trawiasta – nazywana jest stepami, w Am. Pól. Preriami, w Am. Pd. Pampami, a w Afryce i Australii sawannami. Rozwój roślinności przypada na wiosnę i wczesne lato. Roślinność stepów tworzą głównie trawy, rośliny cebulkowate i bulwowe oraz ogromna różnorodność roślin kwiatowych. Charakterystyczne rośliny sawanny to trawy, pojedyncze drzewa i kolczaste zarośla.Fauna formacj trawiastej- ssaki lądowe: zwierzęta kopytne, drapieżniki. Typowe dla: sawanny są zwierzęta padlinożerne, stepów zwierzęta roślinożerne oraz gryzonie. Drapieżnikami stepów są wilki lisy i rysie.Tundra – jest trawiastą formą klimatu polarnego, typową dla wybrzeży Azji, Am.Płn. i Europy. Rosną tam mchy, porosty, krzewinki jagodowe, karłowe wierzby, brzozy, wrzos. Roślinność tundry jest niska, rzadko przekracza metr wysokości. Jest to roślinność charakterystyczna dla strefy zimnej.Tundrę przez cały rok zamieszkują różnorodne zwierzęta. Są to: norniki, ryjówki, lemingi, lisy polarne, renifery, ptaki wodne i błotne, niedźwiedzie polarne, zające bielaki, motyle, trzmiele, komary. Gdy kończy się lato rozpoczynają się wędrówki zwierząt i ptaków na południe. Zostają te które są zdolne przetrwać w trudnych warunkach zimowych.Formacja pustynna – typowe dla tej formacji są kserofity. Roślinność występuje głównie w oazach. Przedstawicielem tej formacji są suche i ostre trawy, kolczaste krzewy, liczne sukulenty(gatunki magazynujące wodę):aolesy, kaktusy, opuncje. Spotyka się również rozchodniki, drzewa butelkowe, tamaryszki, akacje i palmy daktylowe. W czasie sporadycznych bardzo obfitych opadów deszczów roślinność rozrasta się bardzo szybko i szybko ginie(efemerydy).Fauna formacji pustynnej – jest uboga. Żyją w niej różne gatunki gadów, płazów i owadów. Spotyka się tam szakale, sępy, hieny, liski pustynne i antylopy. Drapieżniki są bardzo nieliczne – mrówkojad, puma, ryś.Roślinność górska – w górach występuje zjawisko piętrowości klimatyczno – roślinnej. Poszczególne piętra roślinne mają swoje odpowiedniki w strefach roślinnych poszczególnych szerokości geograficznych . Najniższe piętro zajmują lasy liściaste, następnie lasy iglaste, krzewiaste, karłowate zarośla i hale wysokogórskie. Na terenach górskich najliczniejsza grupę zwierząt stanowią: świstaki, norniki, zające, kozy, lamy. Bogaty jest świat ptaków i owadów. W wysokich partiach gnieżdżą się ptaki drapieżne: orły, sępy, kondory.Zależnie od głębokości wyróżnia się 3 poziomy określające warunki życia świata organicznego:-litoral – strefa przybrzeżna -pelagial – strefa morza otwartego -batial – warstwa wody o głębokości od 200 do 1000m.-abysal – głębiny oceaniczneW wymienionych poziomach wód występuje świat organiczny, dostosowany do panujących tam warunków:-bentos – na dnie(otwornice, gąbki)-nekton – w toni wodnej(ryby, ssaki morskie)-plankton – na powierzchni wód.Zasoby naturalne Ziemi – surowce, które można czerpać ze środowiska przyrodniczego, dzisiaj lub w przyszłości, w celu zaspokajania potrzeb życiowych i rozwoju gospodarki. Głównymi źródłami są litosfera, hydrosfera, biosfera i atmosfera. Zasoby naturalne:-organiczne: gleby, lasy, roślinność lądowa o wartościach spożywczych, zwierzęta lądowe i wodne o wartościach spożywczych i przemysłowych-nieorganiczne: a)metaliczne – metale – żelazo, miedź, cynk, ołów, wolfram, złoto, srebro, platyna, rtęćb)niemetaliczne – materiały budowlane, paliwa kopalne(węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny), woda(rzeki, jeziora), powietrze(tlen, azot, argon).Głównym źródłem pozyskiwania surowców jest mineralnych jest litosfera. Skorupa ziemska zbudowana jest z minerałów skałotwórczych. Zaledwie 9 pierwiastków: O, Si, Al., Ca, K, Mg, Ti stanowi 99% masy skorupy ziemskiej, a tylko 1% pozostałe pierwiastki. Drugim źródłem jest hydrosfera – woda i jej skład chemiczny. Najwięcej wody gromadzą zbiorniki mórz i oceanów. Znajdujące się w nich wody stanowią 97,2% hydrosfery, wody znajdujące się w lodowcach i lądolodach – 2,15%, a pozostałe wody 0,65%.W największym stopniu występują: chlor, sód, siarka, magnez, wapń, potas, brom. Morza i oceany mogą być źródłem pozyskiwania wody słodkiej, zwłaszcza na obszarach, gdzie występuje jej deficyt (Kuwejt, Katar).Szelfy mórz i oceanów zawierają złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, soli kamiennej, potasowej i fosforowej. Na dnie zalegają rozległe konkrencje, zwane bułami manganowymi. Hydrosfera – oprócz surowców mineralnych, dostarcza dużej ilości wód mineralnych, posiadających wartości lecznicze, a także różnorodnych surowców organicznych, niezbędnych do życia ludziom.Trzecie źródło – atmosfera. W jej skład wchodzą: azot, tlen, argon, z nieznaczną domieszką gazów. Spośród nich azot występuje w największych ilościach. Wymienione gazy są pobierane z atmosfery również dla celów gospodarczych. Pobrane z atmosfery gazy wracają do niej po pewnym czasie, dlatego uważa się je jako niewyczerpalne.Zasoby przyrody:Niewyczerpalne: wiatry, prądy morskie, światło słoneczneWyczerpalne:a)odnawialne: woda, powietrze, rośliny, zwierzęta, glebab)nieodnawialne: zasoby energetyczne, rudy metali, skały, organizmy żywe, biocenozyZasoby naturalne są wykorzystywane od początków istnienia człowieka. Większość zasobów jest nieodnawialna. Do nich zalicza się surowce mineralne i wody podziemne, a to ze względu na długi czas tworzenia się tych złóż.Złoża węgla kamiennego powstały około 320mln. lat temu, ropy naftowej i gazu około 40mln, węgla brunatnego około 20mln lat temu. Odnowienie jest więc niemożliwe w czasie liczonym na miarę człowieka. Nieodnawialne są też procesy mineralizacji złóż, zachodzące w skorupie ziemskiej, a także warunki klimatyczne i związany z nimi świat roślin i zwierząt. Bardzo powolne jest tempo odnawiania zbionikoów wody podziemnej.Do odnawialnych zasobów zasobów naturalnych należą: gazy uzyskiwane z atmosfery, woda, gleby oraz świat roślinny i zwierzęcy, bowiem one odznaczają się zdolnością regeneracji, umożliwiającej zachowanie równowagi całego systemu przyrody. Należy zwrócić uwagę na cor
az szersze wykorzystywanie odnawialnych surowców energetycznych, uznawanych za mniej uciążliwe dla środowiska. Należą do nich: energia słoneczna, energia wiatru, wód płynących, wód geotermalnych – pochodzących z wnętrza Ziemi. Tempo odnawiania zasobów jest różne: najszybciej regeneruje się atmosfera, hydrosfera i biosfera. Najdłużej bo nawet kilka lat trwa regeneracja gleby. Proces jej rekultywacji jest bardzo kosztowny, często nieopłacalny. Najpierw bowiem trzeba oczyścić wody płynące i powietrze, a dopiero później odtwarzać prawidłową strukturę gleby.Zasoby natruralne dzielą się na Organiczne; gleby lasy roślinność lądowa i wodna o wartościach spożywczych , zwierzęta lądowe i wodne o wartościach spożywczych i przemysłowych Nieorganiczne metaliczne i niemetaliczne
