„Bogurodzica”
Treść: Matko Boża, wstaw się za nami do Jezusa Chrystusa i wyjednaj nam obfitość łask. Panie, zmiłuj się nad nami.
Synu Boży, przez wzgląd na Jana Chrzciciela usłysz modlitwę, którą zanosimy do Ciebie, i daj nam szczęśliwy pobyt na świecie oraz zbawienie po śmierci.
Bogurodzica – pierwsza pieśń regilijna w języku polskim:
* Nie wiemy, kto i kiedy ja napisał. Legenda głosi, że św. Wojciech, a więc w X wieku. Badania naukowe wykazują, że powstała w I połowie XIII wieku. Pierwsza zapisana wersja pochodzi z około 1407 roku, pierwszy druk w 1506 roku.
* Kiedyś była nietylko pieśnią kościelna, ale i pieśnią bojową rycerstwa polskiego, spełniała też rolę pierwszego hymnu narodowego.
* Śpiewaną ją przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 roku (o czym pisze historyk J. Długosz, nazywając ją carmen patrium – pieśnią ojczystą), pod Warną i przed innymi wielkimi bitwami, a póxniej przy koronacjach królów polskich. Funkcjonowała więc jako pieśń rycerska i patriotyczna.
* Pierwsza zwrotka pieśni jest prośbą do Matki Bożej, aby pozyskała u swojego Syna obfitość łask dla ludzi, druga skierowana jest do Chrystusa, aby za przyczyną Jana Chrzciciela wysłuchał modlitwy ludzi o szczęśliwe życie na ziemi (zbożny pobyt) i zbawienie po smierci, życie wieczne w raju (rosjki przebyt).
* Matka Boża jest więc adresatką porśby ludzi i pośredniczką między Jej Synem, a ludźmi. Funkcję pośrednika między Bogiem, a ludźmi pełni również Jan Chrzciciel, dlatego prosząc, zawracając się z prośbą do Chrystusa, powołują się na Jana Chrzciciela.
* Anonimowy autor pieśni, chyba najlepszy poeta przed Janem Kochanowskim, to chrześcijanin, który zwraca się do Matki Bożej w pierwszej osobie l.mn., a więc w imienu zbiorowości, ludzi wierzących. Napisał utwór w języku polskim, chociaż wówczaj jeszcznie nie istniała literacka polszczyzna.
* Jest to pierwsza liryczna pieśń religijna w języku polskim (najstarszy rękopis jej tekstu z 1407 roku, zawiera również nuty), najsłynniejsza i najpiękniejsza polska pieśń piętnastowieczna, arcydzieło sredniowiecznej liryki polskiej, nastarszy polski zabytek posmiennictwa.
* Składa się z dwóch zwrotek o charakterze modlitwy, kończących się refrenem Kyrieleison (początek pierwszej strofy stanowi rozbudowaną apostrofę). Później dopisywano do nich inne. Łącznie powstało ich dwadzieścia kilka, natomiast tekstów omawiających utwór naliczono ponad trzysta stron.
* Pieśn została uznana za arcydzieło poezji średniowiecznej, bo jej artyzm, nak na owe czasy, jest wysoki. Zadziwia kunsztownością budowy wersyfikacyjnej. Jest najcenniejszym zabytkiem całego średniowiecza polskiego. Nie jest tłumaczeniem, ani naśladowaniem innego utworu.
* Ma uroczysty charakter, język zwięzły, rymy parzyste, i nieparzyste oraz wewnętrzne, tryb rozkazujący, wołacze i różnice w odmianie wyrazów. Jest wierszem zdaniowo-rymowym (w każdym wersiezamyka sie zdanie lub jednorodny człon zdania) i asylabicznym (ma różną ilość zgłosek w wersie)
* Zawiera archaizmy wielu rodzajów, takie jak: sławiena (sławiona), gospodzin (pan), zwolena (wybrana), zyszczy (pozyskaj), dziela (dla), jąż (którą), jegoż (czego), spuści (ześlij), zbożny (szczęśliwy), przebyt (przebywanie), Bożyce (syn Boga).
