KORZENIE ROLIN NASIENNYCH
KORZEŃ – jest organem, który podczas kiełkowania nasienia rozwija się pierwszy. Swoje liczne działania pełni dzięki licznym rozgałęzieniom rozchodzšcym się w glebie.
KORZEŃ GŁÓWNY ronie na przedłużeniu pędu roliny, wydłuża się pionowo i zagłębia w ziemię. Gdy korzeń główny osišgnie odpowiedniš długoć i gruboć, wyrastajš
KORZENIE BOCZNE, rozrastajšce się poziomo lub ukonie w glebie. Od korzeni bocznych kolejno odrastajš ODGAŁĘZIENIA dalszych rzędów.
Rozrastajšce się w glebie korzenie tworzš SYSTEM KORZENIOWY. Rozróżnia się 2 podstawowe typy systemu korzeniowego:
– palowy – tworzy silnie rozbudowany korzeń główny, rosnšcy pionowo i majšcy wiele, znacznie mniejszych korzeni bocznych (sosna, marchew…)
– wišzkowy – składa się z licznych, prawie jednakowych, cienkich korzeni; BRAK jest korzenia głównego, który wczenie zanika, a jego miejsce zajmuje PĘK korzeni bocznych i przybyszowych (trawy, roliny jednoliciennych)
– korzenie wielu rolin (sosny, dębu) współżyjš z niektórymi grzybami; współżycie to nazywamy mikoryzš. Korzenie rolin motylkowych współżyjš z bakteriami asymilujšcymi azot atmosferyczny.
Całkowita powierzchnia systemu korzeniowego na ogół przewyższa powierzchnię nadziemnej częci roliny.
Układ systemu korzeniowego i jego zasięg w glebie zależš od warunków rodowiska życia roliny:
– na glebach PIASZCZYSTYCH, o głęboko zalegajšcej wodzie gruntowej, roliny wytwarzajš korzenie głębokie, wrastajšce w podłoże
– na glebach dostatecznie wilgotnych majš korzenie rozbudowane wszerz, położone poziomo i płytko.
Korzeń rolin nasiennych wydłuża się dzięki intensywnie dzielšcym się KOMÓRKOM TKANKI TWÓRCZEJ (merystematycznej) wierzchołka wzrostu korzenia. Taki typ wzrostu, polegajšcy na wydłużeniu się jedynie częci szczytowej w wyniku działania merystemu wierzchołkowego, nosi nazwę WZROSTU WIERZCHOŁKOWEGO. (STREFA PODZIAŁOWA)
Wzrost korzenia jest powodowany działalnociš tkanki twórczej zlokalizowanej w szczytowej jego częci. Tkankę twórczš osłania czapeczka zbudowana z komórek miękiszowych sukcesywnie złuszczajšcych się. Jej zadaniem jest zapobieganie urazom mechanicznym tkanki twórczej podczas przesuwania się korzenie w glebie. W wyniku podziałów komórek marystemu wierzchołkowego powstajš wszystkie tkanki korzenia.
Częć korzenia zawierajšce zgrupowanie komórek twórczych nasi nazwę stożka wzrostu. Powyżej niego znajduje się STREFA WYDŁUŻANIA, nazywana inaczej strefš wzrostu utworzonš przez niezróżnicowane, szybko rosnšce komórki, a dalej STREFA RÓŻNICOWANIA SIĘ KOMÓREK, odpowiadajšca strefie włonikowej. W obrębie tej strefy zachodzš procesy różnicowania się komórek, polegajšcy na zmianach ich struktury w wyniku specjalizowania się do pełnienia okrelonych funkcji.
Za strefš wzrostu znajduję się kilkucentymetrowa STREFA DOJRZEWANIA KOMÓREK, zwana inaczej strefš WŁONIKOWĽ. Tu następuje zróżnicowanie się komórek w tkanki stałe. Ta strefa pełni GŁÓWNE FUNKCJE KORZENIA, dzięki włonikom.
Z peryferycznie położonych komórek w strefie różnicowania się korzenia powstaje tkanka okrywajšca – SKÓRKA, zwana tu rozodermš. Stanowi jš jedna warstwa cienkociennych komórek, cile do siebie przylegajšcych, zawierajšcych żywy protoplast. Ich celulozowe ciany tworzš charakterystyczne uwypuklenia, zwane WŁONIKAMI, za pomocš których pobierana jest z gleby woda z solami mineralnymi.
Pod tkankš okrywajšcš znajduje się tkanka miękiszowa, którš tworzš cienkocienne, żywe komórki tworzšce lune układy, wskutek czego powstajš liczne przestwory międzykomórkowe ułatwiajšce wymianę gazowš.
Obszar ten w korzeniu nosi nazwę kory pierwotnej. Najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej, noszšca nazwę ródskórni (endodermy) zbudowana jest z drobnych komórek, których ciany sukcesywnie ulegajš lignifikacji, a same komórki sš martwe. Poród nich, w cile okrelonych miejscach, położone sš komórki pozbawione zgrubień skorkowaciałych i zdrewniałych (tzw. komórki przepustowe), którymi woda pobierana przez włoniki dostaje się do centralnej częci korzenia.
Centralnš częć korzenia stanowi walec osiowy, którego pierwsza warstwa zachowuje charakter twórczy i nosi nazwę okolnicy (perycyklu). Warstwa ta daje poczštek korzeniom bocznym. Pozostałš częć walca osiowego wypełnia tkanka miękiszowa, wród której znajdujš się zespoły komórek o charakterystycznej budowie, spełniajšce funkcje 4przewodzenia wody i asymilatorów. Zespoły tych komórek to wišzki przewodzšce. W korzeniu wišzki sitowe (floem) i naczyniowe (ksylem) tworzš NIEZALEŻNE pasma, przy czym leżš one w stosunku do siebie na przemian, tworzšc układ naprzemianległy promienisty.
FUNKCJE
– zaopatrywanie roliny w wodę
– rozpuszczanie w niej sole mineralne czerpane z gleby
– przytwierdzanie roliny do podłoża
– utrzymanie roliny w pozycji pionowej
– starsze partie korzeni pełniš funkcje magazynów zwišzków zapasowych
– niektórym rolinom korzenie służš do wegetatywnego rozmnażania
– korzenie oddechowe
– korzenie chłonšce wodę i parę wodnš z powietrza
– u niektórych rolin pełni jeszcze inne dodatkowe funkcje, np.: u burak, marchwi lub dalii jest organem spichrzowym, w którym rolina gromadzi substancje zapasowe
– korzeń pewnych storczyków majšcych bardzo silnie zredukowane licie spełnia rolę organu asymilacyjnego
– u lian bywa on organem czepnym
– korzenie kurczliwe, spotykane, np.: u lilii, majš zdolnoć- kurczenia się, wskutek czego mogš wcišgać- rolinę głębiej w glebę
