Błona komórkowa
Skład:
Lipidy: fosfolipidy, sterole, glikolipidy, sfingolipidy, cerebrozydy
Białka:
a) powierzchniowe: hydrofilne, hydrofobowe
b) integralne
Charakter błony komórkowej:
– elastyczna
– półstała
– dynamiczna
– selektywna
– spolaryzowana
Ściana komórkowa
Ściana pierwotna
A) składniki szkieletowe (40% s.m.)
– celuloza – rośliny
– ksyloza lub mannoza – niektóre glony
– chityna – grzyby
– kwas pimelinowy i muraminowy – bakterie i sinice
B) składniki podłoża (60% s.m.)
– pektyny
– hemicelulozy
– białka
C) woda
Ściana pierwotna – Ściana wtórna
a) inkrustacja (wewnątrz istniejącej ściany)
– lignina – drewnienie
– CaCO3 i SiO2 – mineralizacja
b) adkrustacja (na zewnątrz ściany pierwotnej)
– polisacharydy
– tłuszczowce (kutyna, suberyna(korek), sporopolenina)
Podstawowe składniki budulcowe:
– celuloza – tworzy mikrofibryle
– pektyny – amorficzne
– hemiceluloza
– lignina
Strukturami odpowiadającymi za tworzenie ściany komórkowej są:
– Aparaty Golgiego
– Retikulum gładkie (ERa)
Cytoplazma
Woda – faza rozpraszające
Rozpuszczone bądź zawieszone: białka globularne enzymów, fibrylarne składniki cytoszkieletu, tłuszczowce, kwasy tłuszczowe, nukleoproteidy, aminokwasy, jony Ca, Mg, Na, P
Sol – koagulacja – żel
Żel – peptyzacja – sol
Ruch cytoplazmy:
a) Rotacyjny – wokół jednej centralnej wodniczki
b) Cyrkulacyjny – wokół kilku wodniczek
c) Pulsacyjny – wokół kilku wodniczek w różnych kierunkach
Składniki cytoszkieletu:
– mikrotubule – wrzeciono kariokinetyczne
– mikrofilamenty – podporowe (śrdnica10-12 nm); odpowiedzialne za zmianę kształtu (średnica 4-8 nm)
– filamenty pośrednie
Wakuola (Eucaryota)
Tonoplast – błona wakuolarna
Składniki soku wakuolarnego:
a) nieorganiczne
– woda – 90%
– jony
– związki wytrącone z roztworu (np. kryształy szczawianu wapnia)
b) organiczne
– rozpuszczalne kwasy organiczne, aminokwasy, białka (wypełniona białkiem wakuola tworzy ziarno aleuronowe), cukry
– metabolity – glikozydy (antocjany, flawony), alkaloidy (morfina, nikotyna, itp.), garbniki
Funkcje:
– utrzymuje komórki w stanie uwodnienia
– magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii
– usuwanie nadmiaru wody – wodniczki tętniące
– trawienie pokarmu – lizosomy wtórne – wodniczki pokarmowe
Retikulum endoplazmatyczne
Skład: białka, lipidy
– siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka – ERg – połączona z rybosomami
– siateczka wewnątrzplazmatyczna gładka – ERa – brak rybosomów
ERg – synteza białek
ERa – tłuszcze, sterole
Uczestniczą w przemianach węglowodanów, bierze udział w glikolizie i glikogenezie w wątrobie, przeprowadza unieczynnianie toksyn, resyntetyzuje triglicerydy, w komórkach mięśniowych (siateczka sarkoplazmatyczna) uczestniczy w przekazywaniu bodźców umożliwiających skurcz mikrofibryli.
Aparat Golgiego (Eucaryota) – diktiosomy
– wydzielanie poza komórkę w postaci egzocytozy
– synteza polisacharydów
– synteza mukopolisacharydów
– sprzęgają węglowodany z proteinami
– uczestniczą w przekazywaniu substancji w obrębie komórki
Lizosomy i mikrociałka (Eycaryota)
Lizosomy (zwierzęta) = sferosomy (rośliny)
Powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub Era po połączeniu z fogosomami tworzą lizosomy wtórne. Posiadają wiele uśpionych enzymów hydrolitycznych.
Mikrociałka
Posiadają enzymy z grupy oksydoreduktaz nie wykazujące latencji.
– peroksysomy (oksydazy L- i D-aminokwasowe)
– glioksysomy (enzymy –oksydacji)
Funkcje:
– biorą udział w przemianach H2O2
– uczestniczą w fotooddychaniu
– mogą utleniać substraty
– umożliwiają mobilizację rezerw tłuszczowych
GERL
Lzosomy + aparat Golgiego + retikulum endoplazmatyczne
Mitochondria (Eucaryota)
– wydłużone
– okrągłe
Pomiędzy błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się przestrzeń perymitochondrialna.
W środku znajduje się matrix mitochondrialny – roztwór koloidalny zawierający liczne enzymy (m.in. cyklu Krebsa i –oksydacji), genofor mitochondrialny i aparat translacyjny typu prokariotycznego.
Plastydy (Eucaryota)
Posiadają chlDNA i aparat translacyjny.
– proplastydy
– etioplasty (gdy pozbawi się dopływy światła)
– leukoplasty – funkcja zapasowa – w korzeniach; słabo rozbudowany system błon wewnętrznych; syntetyzują skrobię (amyloplast – wypełniony całkowicie skrobią); na świetle przechodzą w chloroplasty
– chromoplasty (powstają z proplastydów lub chloroplastów) mają żółtą lub czerwoną barwę, posiadają barwniki karoteinowe
– chloroplasty (barwne, aktywne) u glonów chromatofory, kształt dwuwypukłej soczewki
– proteinoplasty (bezbarwne) – ziarna białek zapasowych, pozbawione gran
Posiadają system wewnętrznych błon (lamele lub tylakoidy) zanurzonych w stromie.
Miejsce fosforylacji fotosyntetycznej – kwantosomy.
Skrobia tranzystoryczna – powstaje jako nadmiar cukru (po kondensacji heksoz) po długim okresie wystawiania chloroplastu na promieniowanie świetlne.
Rybosomy
Rybosom składa się z podjednostki mniejszej i większej.
Skład:
– rRNA
– białka zasadowe – strukturalne
– białka kwaśne – enzymatyczne
Rybosomy małe – plastydy, mitochondria, Procaryota (stała sendymentacji Svedberga 50S, 30S, 70S)
Rybosomy duże – Eucaryota (stała sendymentacji Svedberga 60S, 40S, 80S)
Połączenie dwóch podjednostek rybosomalnych – większej i mniejszej – wymaga odpowieniego stężenia jonów Mg2+.
Nukleoplazma
Komórczaki powstają przez:
– wielokrotne mitozy, którym nie towarzyszą cytokinezy – plazmodia (plecha)
– fuzję komórek jednojądrowych – syncytia (włókna poprzecznie prążkowane)
Jądro składa się z:
– otoczki (wewnętrzna błona gładka, zewnętrzna przechodzi w ERg; pory jądrowe)
– kariolimfy (wodny koloid białkowy, zawiera enzymy m.in. polimerazę DNA i RNA)
– chromatyny (chromocentry – grudki; chromonemy – nici)
– jąderka
Ad. Chromatyna – skupienie fibryli chromatynowych
Skład:
– DNA
– histony (chromatyna składa się z DNA nawiniętego na oktamery histonowe – tworzące nukleosomy) – blokowanie DNA
– białka niehistonowe – funkcja regulatorowa i stabilizująca
– RNA
Upakowanie DNA:
– superheliks
– helisa nawinięta na oktamery histonowe
– fibryla tworzy solenoid
– solenoid tworzy domeny (spięte niehistonowymi białkami)
Rodzaje DNA:
– unikalny – hn mRNA
– rDNA
– satDNA
Chromosom:
Ramiona – telomery (unikalny DNA)
Przewężenie pierwotne – centromer (sat DNA)
Przewężenie wtórne (oddziela trabanta – satelitę) – organizator jąderkotwórczy – rDNA
Satelita – (sat DNA)
Chromosomy – rodzaje:
– metacentryczny
– submetacentryczny
– akrocentryczny
– telocentryczny
