Cele makroekonomii
Oceniając efekty działalności gospodarczej poszczególnych narodów często napotykamy takie oto pojęcia : produkt narodowy brutto (PNB ) , zatrudnienie , inflacja , bilans płatniczy . To one stanowią główne zadania czyli cele makroekonomicznej analizy i polityki .
Z punktu widzenia efektywnej działalności makroekonomicznej zostały wyodrębnione cztery główne cele ; obejmują one strefę :
• produkcji
• zatrudnienia
• cen
• stosunków gospodarczych z zagranicą .
Produkcja
Jej celem jest wysokie tempo rozwoju gospodarczego .
Współcześnie podstawowym miernikiem sukcesu gospodarczego kraju jest zdolność do generowania wysokiego poziomu i szybkiego wzrostu produkcji dóbr i usług ekonomicznych . Wiele jest miar poziomu wielkości produkcji , najpełniejszą jest jednak produkt narodowy brutto . PNB to miernik wartości rynkowej wszystkich wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług , czyli miernik całkowitego dochodu gospodarki narodowej .
PNB można wyrażać albo w cenach bieżących , co daje nam PNB nominalny , albo z poprawką ze względu na inflację , a to daje PNB realny . Przyrosty realnego PNB określa się mianem wzrostu gospodarczego . Zmiany PNB realnego są najlepszą i najbardziej dostępną miarą poziomu i wzrostu produkcji .
Zatrudnienie i bezrobocie
Celem jest utrzymanie wysokiego poziomu zatrudnienia i niskiego bezrobocia .
Ludziom zależy na możliwości łatwego znalezienia dobrej pracy za wysokie wynagrodzenie . Okresy braku zatrudnienia wiążą się z poważnymi trudnościami finansowymi dla rodzin , ale w ślad za nimi idą wysokie koszty psychologiczne , społeczne i publiczne . Niestety zapewnienie dobrych miejsc pracy wszystkim bezrobotnym , staje się coraz trudniejsze do zrealizowania . Wynika z tego , że nadal utrzymuje się wysoki stopień bezrobocia .
Bezrobocie jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujący pracy i jednocześnie nie zatrudnionych .
Stopa bezrobocia to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy . Siła robocza jest to liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy .
Ceny i inflacja
Główny cel to utrzymanie stabilności cen przy zachowaniu swobodnej gry sił rynkowych .
Stabilność cen oznacza , że ani wzrost , ani spadek cen nie są zbyt szybkie ; że stopa inflacji (mierzona stopą zmiany cen z okresu na okres ) jest bliska zeru . Pragnienie zachowania „wolności rynków” ma swoje podstawy w powszechnym w USA przekonaniu politycznym , że zarówno ceny , jak i płace mają się kształtować na zdecentralizowanych rynkach prywatnych i być raczej efektem przetargów niż decyzji rządu . Upodobanie do takiej formy organizacji opiera się na poglądzie ekonomicznym głoszącym , że wyznaczanie cen przez wolne rynki jest efektywniejszym sposobem organizowania produkcji , gwarantującym uwrażliwienie rynku na preferencje ludności .
Zagraniczna polityka gospodarcza .
Szczególnym zadaniem jest dążenie do równowagi importu i eksportu oraz stabilności kursu walutowego .
Wszystkie gospodarki narodowe są otwarte : importują i eksportują dobra i usługi ; zapożyczają się za granicą lub też udzielają zagranicznych pożyczek ; naśladują cudzoziemskie wynalazki lub sprzedają obcym kulturom własne pomysły .
W normalnych okresach nasz eksport i import pozostają mniej więcej w równowadze , zaś eksport netto (różnica między pieniężną wartością eksportu i importu ) jest tylko ułamkiem naszego produktu narodowego brutto . Od czasu do czasu bilans handlowy podlega wstrząsom . Cykle gospodarcze występujące w kraju lub za granicą , gwałtowne zniżki lub zwyżki ceny ropy naftowej , większe zmiany stóp procentowych , embargo – wszystkie te zjawiska mogą powodować szybsze i większe zmiany w eksporcie netto . W takich przypadkach kurs waluty danego kraju może gwałtownie spadać lub rosnąć .
Podsumowanie
W gospodarce rynkowej efekty makroekonomiczne ocenia się pod kątem widzenia realizacji czterech grup zadań
1. Wysoki i rosnący poziom produktu realnego .
2. Wysokie zatrudnienie i niskie bezrobocie , zapewnienie dobrej i wysoko płatnej pracy wszystkim , którzy chcą pracować .
3. Ustabilizowany albo rosnący w łagodnym tempie poziom cen , jednakowo przy cenach i płacach wyznaczanych działaniem wolnych rynków .
4. Stosunki gospodarcze z zagranicą charakteryzujące się stabilnością kursu waluty , zbilansowaniem eksportu i importu .
Niewielu tylko narodom udało się osiągnąć te cele , kraje najbardziej rozwinięte ciągle jednak szukają środków , które by umożliwiły ich pełniejsze osiągnięcie .
Powyżej omówiliśmy główne cele polityki makroekonomicznej we współczesnej gospodarce rynkowej . Są one wprowadzane w sposób formalny do ustawodawstwa państwowego . Często poruszane są przez przywódców politycznych oraz znajdujemy je w deklaracjach zgromadzeń obywatelskich . Realizacja tych celów prowadzi do wysokiej i rosnącej stopy życiowej .
Narzędzia makroekonomii
Za pomocą poniższych narzędzi makroekonomii wpływamy na realizację celów polityki makroekonomicznej .
Narzędzie polityki to pewna zmienna ekonomiczna , pozostająca pod bezpośrednią kontrolą rządu ; zmieniając narzędzia polityki , oddziałujemy na jeden lub więcej celów makroekonomicznych .
Do głównych narzędzi makroekonomii zaliczamy :
-polityka fiskalna
-polityka monetarna
-polityka dochodowa
-stosunki międzynarodowe .
Polityka fiskalna
Dąży ona do stabilizacji gospodarki . Dotyczy wydatków rządowych (wydatki na określone dobra i usługi ) oraz opodatkowania .
Wydatki rządowe są narzędziem , za którego pomocą rząd wyznacza relatywną wielkość sektora publicznego i prywatnego , określa , jaka część naszego PNB ma być przedmiotem konsumpcji publicznej (zbiorowej ) , nie zaś prywatnej .
Drugą częścią polityki fiskalnej jest opodatkowanie odgrywające w makroekonomii dwie kluczowe role . Po pierwsze , obniża dochody indywidualne , ponieważ wyższe podatki powodują , że gospodarstwo domowe ma mniej pieniędzy na wydatki konsumpcyjne , a to prowadzi do zmniejszenia globalnego popytu i faktycznej wielkości PNB .
Oprócz tego podatki mogą oddziaływać na poziom potencjalnego produktu np. obniżenie podatku od dochodów z nowych inwestycji przedsiębiorstw . Celem tego może być zwiększenie wydatków na inwestycje w maszyny i tworzenie nowych fabryk . Z chwilą , gdy do krajowych zasobów kapitału dochodzą nowe inwestycje , wzrasta wydajność siły roboczej i potencjalnego PNB .
Podsumowując , polityka fiskalna oddziałuje na wydatki , wywiera wpływ na PNB i inflację w krótkim okresie .
Dużą rolę w polityce fiskalnej odgrywa deficyt budżetowy państwa , który jest nadwyżką wydatków państwa nad jego dochodami . Państwo finansuje zwykle swój deficyt , zapożyczając się u społeczeństwa poprzez sprzedaż obligacji , które zawierają zobowiązanie do zapłacenia w przyszłości określonej kwoty odsetek .
Polityka monetarna {pieniężna }.
Najistotniejszą cechą pieniądza jest to , że jest on powszechnie akceptowany jako środek płatniczy albo jako środek wymiany .
Polityka pieniężna jest następnym ważnym narzędziem makroekonomii . Tego typu politykę prowadzi bank centralny sterując podażą pieniądza , która jest całkowitą wartością znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza , występującego w roli środka wymiany . Jej zmiany wywołują ruch stóp procentowych w dół lub w górę , co ma wpływ na wydatki dokonywane na budowle , maszyny i urządzenia , a więc pośrednio na poziom bezrobocia . Polityka ta ma wpływ na faktyczny i potencjalny PNB .
Polityka dochodowa .
Ściślej jest określana mianem polityki płac i cen . Z chwilą , gdy istotnym celem politycznym stało się opanowanie inflacji , rządy zaczęły poszukiwać sposobu zapewnienia stabilności cen . Tradycyjna metoda spowolnienia inflacji polegała na okiełznaniu wzrostu podaży pieniądza i wydatków rządowych . Posunięcia takie obniżają realny PNB , zwiększają bezrobocie i przyhamowują inflację cen i płac. Jednakże z makroekonomicznych analiz wynika , że powyższa strategia jest bardzo kosztowna. Formą mniej kosztowną , jak również mniej skuteczną mogą być agitacje rządowych propagandystów , ,w celu przekonania związków zawodowych i wielkich firm , aby zachowywały umiar w umowach o płace .
Polityka dochodowa jest najbardziej kontrowersyjnym narzędziem makroekonomicznym . Wielu ekonomistów twierdzi , że jest bezużyteczna , a nawet gorzej , że zakłóca działanie wolnego rynku . Jeszcze inni twierdzą , że jej działanie jest niedoskonałe , ale i tak jest czymś lepszym niż rozwiązania alternatywne ; sama powoduje mniej marnotrawstwa niż jej alternatywa czyli wysokie bezrobocie . Jednak sporu tego nie udało się rozstrzygnąć .
Stosunki międzynarodowe .
Ostatni zestaw narzędzi wiąże się z zagraniczną polityką gospodarczą państwa . Jej działania polegają na interweniowaniu w kursy walutowe , nakładaniu ograniczeń na obroty w handlu zagranicznym oraz stosowanie ceł . Polityka ta dąży do utrzymania równowagi na rynkach walutowych i unikania rozpiętości między eksportem a importem .
Podsumowanie :
Każdy kraj posiada szeroki wachlarz instrumentów polityki gospodarczej , które można stosować w celu realizacji swoich zadań makroekonomicznych .
Najważniejszymi są :
1. Polityka fiskalna , dotycząca wydatków rządowych i opodatkowania . Wydatki rządowe oddziałują na relatywną wielkość konsumpcji zbiorowej i prywatnej . Podatki ściągają część dochodów i obniżają wydatki prywatne , mogą jednak również wpływać na inwestycje i produkt potencjalny . Polityka fiskalna oddziałuje na globalne wydatki i w ten sposób wywiera wpływ na faktyczny realny PNB , i na inflację , przynajmniej w krótkim okresie .
2. Polityka monetarna , którą prowadzi bank centralny , określa podaż pieniądza . Zmiana podaży wywołuje ruch stóp procentowych w dół lub w górę i wywiera wpływ na wydatki dokonywane na np. maszyny lub budynki . Polityka monetarna wywiera istotny wpływ zarówno na PNB faktyczny , jak i potencjalny .
3. Polityka dochodowa wyraża podejmowane przez rząd wysiłki , których celem jest hamowanie inflacji przez bezpośrednie oddziaływanie na ruch płac i cen .
4. Polityka stosunków gospodarczych z zagranicą to interweniowanie w kursy walutowe , polityka handlowa , a nawet i polityka pieniężna oraz fiskalna . Dąży ona do utrzymania równowagi na rynkach walutowych i do unikania nadmiernej rozpiętości między importem a eksportem .
Narzędzia polityki makroekonomicznej są dzwignią i sterami , za pomocą których politycy mogą próbować zmienić tempo i kierunek działalności gospodarczej . Tak więc od sprawności działań naszych polityków zależy poziom rozwoju gospodarczego w naszym kraju .
