Odrodzenie pojawiło się we Włoszech w XIV wieku i trwało do początku XVI wieku. W innych krajach Europy, w tym w Polsce, II poł. XV wieku i cały XVI do lat 30-tych XVII wieku.
Głównymi przyczynami rozwoju Renesansu we Włoszech były osłabienie cesarstwa i papiestwa, bogacenie się mieszczaństwa wskutek rozwoju rzemiosła, przemysłu i handlu.
Bogaci mieszczanie budowali pałace w nowym stylu, zatrudniali artystów do ich zdobienia i cieszyli się życiem doczesnym.
Trzecim czynnikiem rozwojowym było odkrywanie i popularyzowanie dorobku antyku, w tym filozofii starożytnej, a wśród niej poglądów Epikura, który za najważniejsze dobro uważał brak cierpienia oraz przyjemności intelektualne.
Głównym nurtem Odrodzenia był humanizm, głoszący wszechstronne zainteresowanie człowiekiem w jego życiu doczesnym. Hasłem humanistów tej epoki stały się słowa starożytnego poety rzymskiego, Terencjusza: „Homo sum, humani nihil, a me alienum asse puto.”
Drugim obok humanizmu ruchem tej epoki była reformacja – ruch religijno-społeczny, który doprowadził do rozłamu w kościele katolickim i powstania nowych wyznań.
Głównymi przedstawicielami Renesansu włoskiego w literaturze są: – Franciszek Petrarka (1314 – 1374), autor między innymi „Sonetów miłosnych do Laury”, – Jan Boccaccio (1314 – 1375), autor „Dekamerona”, który zawiera 100 historyjek opowiadanych w ciągu 10 dni przez 10 osób (7 panien i 3 kawalerów) w czasie ucieczki z Florencji. Są tam historie z życia codziennego, a wśród nich wiele o miłości i to często bardzo zmysłowej. – Lodovico Ariosto (1494 – 1533), autor eposu pt. „Orland szalony”, – Niccolo Machiavelli, polityk i pisarz, autor poematu pt. „Książę”, zwolennik dochodzenia do celu wszelkimi środkami („Cel uświęca środki.”) – Torqato Tasso, autor eposu „Jerozolima wyzwolona”.
Francja 1. Piotr Ronsard – poeta, twórca grupy poetyckiej zwanej „Plejadą”. 2. Franciszek Rabelaise – autor utworu pt. „Gargantu i Pantagruel”. 3. Michel de Montaigne – autor utworu pt. „Próby”, stanowiącego syntezę wiedzy humanistycznej owych czasów.
Hiszpania 1. Miguel de Cervantes Saavedra – autor „Don Kichota”. 2. Lope de Vega – dramatopisarz, autor 2 tys. sztuk. 3. Calderone de la Barca – dramatopisarz.
Niderlandy Erazm z Rotterdamu – autor „Pochwały głupoty”.
