Nazwa epoki została ustalona po jej zakończeniu. Średniowiecze oceniano jako epokę ciemnoty i zacofania aż do XIX wieku. Zaczęto je rehabilitować na przełomie XIX i XX wieku. Dziś mówimy, że kładło ono podwaliny następnych epok. Ramy czasowe. Średniowiecze trwa w Europie od IV/V w. do XV w.
Początek:
313 r. – zgoda Konstantyna Wielkiego na wyznawanie chrześcijaństwa
330 r. – przeniesienie stolicy Cesarstwa Rzymskiego do Konstantynopola
476 r. – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
Koniec:
1450 r. – wynalezienie druku
1453 r. – upadek Konstantynopola
1492 r. – odkrycie Ameryki
Rola Kościoła chrześcijańskiego.
Najwyższą wartością w tym okresie był Bóg. Pogląd ten nazywamy teocentryzmem. Kościół pełnił w średniowieczu rolę kulturotwórczą. Duchowni dawali początek literaturze. Na podstawie filozofii ludności wyróżnia się jej typy:
scholastyka – rozumowe udowadnianie prawd Biblii
augustynizm – teorie św. Augustyna (IV/V w.) Twierdził on, że człowiek jest usytuowany na granicy bytów wyższych (aniołowie) i bytów niższych (zwierzęta). Stąd rozdarcie człowieka między dobrem a złem, duchowością i cielesnością. Filozof uważał, że człowiek powinien wznosić się coraz wyżej.
tomizm – poglądy św. Tomasza z Akwinu. Twierdził on, że człowiek powinien walczyć ze złem i zajmować na „drabinie bytów” najwyższe miejsce. Twierdził także, że społeczność dzieli się na stany, a każdy człowiek winien pozostawać tam, gdzie wyszedł na świat.
franciszkanizm – poglądy św. Franciszka z Asyżu. Filozofia ta zawiera miłość do wszelkich stworzeń, miłosierdzie, braterstwo i ubóstwo.
Charakterystyczne cechy literatury:
dwujęzyczność (XIII w. – pierwsze pisma polskie),
dwoistość tematyki: kościelno-religijna i świecka,
anonimowość,
dydaktyczny charakter utworów,
formy literatury (żywoty świętych; apokryfy – utwory rozwijające sceny z życia Chrystusa i Matki Boskiej; pieśni religijne; kazania; modlitewniki; psałterze; epopeje; eposy; wiersze o różnorodnej tematyce; dialogi)
