CHARAKTERYSTYKA STAWONOGÓW
Budowa morfologiczna i układ ruchu
– ciało otoczone sztywnym szkieletem zewnętrznym
– posiadanie mięsni przyczepionych do wewnętrznych części szkieletu pełniących funkcję prostowników jak i zginaczy
– posiadanie w różnych częściach ciała segmentów o odmiennej budowie i funkcjach
– każdy segment otoczony twardymi płytami – sklerytami
– skleryty dzielą się na: grzbietowy – tergit, brzuszny – sternit, boczne – pleuryty (tylko owady)
– segmenty zlewają się tworząc tagmy
– odnóża dwugałęziste przy czym u form bardziej zaawansowanych zanik gałęzi zewnętrznej
Układ oddechowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
– skrzelodyszne
– skrzela blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych
– u dziesięcionogów ukryte w jamach skrzelowych
PAJĘCZAKI
– systemy tchawkowe
– w odwłoku wykształciły się płucotchawki (grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych omywane przez hemolimfę )
TCHAWKODYSZNE
– ektodermalny system tchawkowy – rozgałęziona sieć rurek oplatająca ciało
– przetchlinki – po bokach głównie w odwłoku
– przetchlinki prowadzą do pni tchawkowych, te zaś rozgałęziają się na drobniejsze
– tracheole – końcowe kapilarne odcinki zawierające płyn umożliwiający rozpuszczanie i dyfuzję tlenu do otaczających komórek
Układ krążenia
– otwarty
– rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku osierdziowym
– krew tłoczona aortą w kierunku głowy wlewa się do jamy ciała w okolicy zwojów mózgowych , skąd zbierana jest przez żyły i płynie do narządów oddechowych, natleniona trafia do worka osierdziowego, a z niego przez specjalne otwory w komorach dostaje się do wnętrza serca
– u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór
– hemolimfa tchawkodysznych jest bezbarwna
– większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej hemoglobinę
Układ pokarmowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
– jelito przednie i tylne schitynizowane
– żołądek podzielony na dwie części: żującą ze schitynizowanymi blaszkami rozcierającymi pokarm i pyloryczną z delikatnymi wyrostkami filtracyjnymi
– do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe
PAJĘCZAKI
– odżywiają się półpłynnym pokarmem
– umięśniona gardziel
– jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz tzw. Gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało ofiary
– brak aparatu do obróbki mechanicznej pokarmu
OWADY
– każdy rodzaj pokarmu
– wykształcenie aparatów gębowych poprzez modyfikację części odnóży głowowych (gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące)
Układ wydalniczy
– żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych gruczołami czułkowymi lub szczękowymi
– stawonogi lądowe zmieniły strategię wydalania
– wydalają kwas moczowy lub guaninę, które łatwo wytrącają się z wody
– funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego – palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego
– nabłonki wydalnicze zbierają metabolity i wydalają do światła cewek; przesącz wędruje do jelita, w którym następuje resorpcja wody (duża oszczędność wody)
Układ nerwowy
– doskonale rozwinięte centra decyzyjne
– dwa kierunki ewolucji
– rozwój mózgu: zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy części (przodomóżdże – ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże – dotyk i węch; tyłomóżdże – funkcje wegetatywne)
– u owadów społecznych znajdują się ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne
– u pajęczaków mózg składa się tylko z dwóch części
– koncentracja elementów brzusznego łańcuszka nerwowego: zlewanie się lewej i prawej strony układu; koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach
Narządy zmysłów
– sensyle – podstawa konstrukcji receptorów
– oczy złożone z oczek prostych – omatidiów
– narządy tympalne – odbiór wrażeń słuchowych rozmieszczone na odnóżach lub na odwłoku
– narządy strydulacyjne – służą do wydawania dźwięków
– niemal wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe pozwalające na wykrycie samicy
