„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza jest zaliczany do gatunku epopei narodowej. Motyw powstania takiego utworu, w takiej formie jest bardzo czytelny- ma on za zadanie przywrócic nadzieję i wiarę w odzyskanie niepodległości, oraz podtrzymac gasnącego ducha walki narodowowyzwoleńczej Polaków. W tym celu autor wprowadził bohatera zbiorowego, jakim jest szlachta polska, która jednocześnie stała się bohaterem głównym. To właśnie wśród szlachty jest ciągle obecna wiara w lepsze jutro i odrodzenie narodu polskego, zarówno w sensie przestrzennym jak i duchowym. Jednak aby osiągnąc sukces, wymagana wprost jest współpraca i ciężka praca. W „Panu Tadeuszu” wyróżnic możemy kilka grup szlacheckich, takich jak: magnateria, szlachta średniozamożna, zaściankowa oraz szlachta bez majątku.
Przedstawicielami magnaterii w utworze jest Hrabia oraz Podkomorzostwo. Są oni ukazani z dużą sympatią, byc może również z żalem, iż przedstawicieli grupy którą reprezentują jest coraz mniej. Obraz Hrabiego został przejaskrawiony, momentami ukazany groteskowo:
„…lubił widoki niezwykłe i nowe,
Zwał je romansowemi; mawiał, że ma głowę
Romansową; w istocie był wielkim dziwakiem.
Nieraz, pędąc za lisem albo za szarakiem,
Nagle stawał i w niebo spoglądał żałośnie
Jak kot, gdy ujrzy wróble na wysokiej sośnie.”
Natomiast Podkomorzy to osoba o wysokim statusie społecznym, mająca uznanie wśród szlachty. Jest przedstawicielem starszego pokolenia, zna normy obyczajowe, kulturowe i ich przestrzega. Zachowuje tradycje:
„…ostatni, co tak poloneza wodzi”
Kolejnym typem szlachty jest średniozamożna szlachta ziemiańska. To właśnie na tej grupie poeta skupia największą uwgę. Należą do niej: Tadeusz, Sędzia Soplica, większośc jego gości, galeria urzędników, a między innymi Rejent i Assesor. Ważne jest, że właśnie członkowie tej grupy są przedstawieni jako przekaziciele staropolskich obyczajów. Najważniejszym z nich, będącym nieomal żywą księgą tradycji jest Soplica, który swoim słowem i poczynaniem wyraża ciągłośc tradycji i obyczajów polskich.
Ważną grupą była również szlachta zubożała, której przedstawicielami w „Panu Tadeuszu” są Woźny Protazy i Klucznik Gerwazy. Nie posiadają oni gruntów ani wartościowych dóbr materialnych- pełnią rolę służących na możnych dworach. Zatrudniając się u szlacheckich rodzin, pozostawali im wierni do ostatnich swych dni, oddając im wszelkie honory. W razie potrzeby potrafili udowodnic swoje pochodzenie.
Zupełnie odrębną grupę szlachty stanowi szlachta zaściankowa z Dobrzyna. Przybyli oni na Litwę z centralnej części Polski, z Mazowsza, ponad czternaście lat temu.
„A choc od czternastu lat na Litwie osiedli,
Zachowali mazurską mowę i zwyczaje.”
Jest to najliczniejsza grupa szlachecka przedstawiona przez Mickiewicza. Dawniej byli zamożni, lecz z czasem stracili swój majątek i zubożeli. Odróżniali się swą urodą i stylem bycia:
„Różnilisię między Litwą bracią
Językiem swoim, tudzież wzrostem i postacią.
Czysta krew lacka, wszyscy mieli czarne włosy,
Wysokie czoła, czarne oczy, orle nosy…”
Od szlachty litewskiej nie różnili się jednak jedynie wyglądem- byli również znani z wielkiego przywiązania do swojej polskości. Aby się utrzymac, musieli pracowac na roli, często przypominając zaciężnego chłopa. Szlachta dobrzyńska jest uosobnieniem polskości i patriotyzmu. Przedstawicielem i jednocześnie najważniejszą postacią tego rodu jest Maciek nad Mackami. To właśnie do niego zwracano się po radę, to jedo uznawano za największy autorytet:
„Niedziało się w Dobrzynie nic bez Macka rady”
Cieszył się szacunkiem i uznaniem. Jest wielkim patriotom nieszukającym poklasku.
Choc szlachta polska w ogólnym zarysie odbierana jest pozytywnie, to jednak miała ona swoje wady. Są to pieniacze, kłótnicy i pijacy. Niewiele im potrzeba aby wywołac walki, są bardzo dumni i zarozumiali. Uważali, że wszystko co robią jest słuszne i konieczne.
W „Panu Tadeuszu” Soplicowo urosło do miana centrum polskości, poprzez zachowywanie tradycji i obyczajów, noszenie staropolskiego stroju i przywiązanie do herbu rodowego. Szlachta soplicowska i dobrzyńska odznacza się wielkim patriotyzmem i dbałością o dobro narodu. Dlatego właśnie to oni mają stac się przyczyną odzyskania przez Polskę niepodległości.
