Układ oddechowy, dzięki swojej budowie umożliwia niezbędną dla życia wymianę gazową. Z płuc (właściwego narządu wymiany gazowej) pobierany jest przez hemoglobinę czerwonych krwinek tlen i rozprowadzony przez układ krwionośny do komórek w całym ciele. Tlen zostaje w nich zużyty w reakcji spalania, w wyniku czego powstaje energia, oraz drugi czynnik uboczny – dwutlenek węgla. Układem krwionośnym dostaje się do płuc, a następnie wydalony przy wydechu.
Układ oddechowy będący swoistym połączeniem ze światem zewnętrznym. Z tego powodu bardzo często kontakt z innymi ludźmi, którzy są chorzy na choroby przenoszone drogą kropelkową, powietrzem może spowodować zakażenie. Szczególnie młodzi ludzie, spotykający się z olbrzymią ilością ludzi, m.in. kolegami ze szkoły, narażeni są na częste choroby dróg oddechowych. W tym referacie postaram się wymienić najczęstsze choroby atakujące zarówno dolne jak i górne drogi oddechowe.
Nieżyty nosa
Ostry zwykły nieżyt nosa, czyli popularny katar, jest chorobą wirusową. Katar powoduje zazwyczaj zmiany zapalne błony śluzowej nosa, nosowej i ustnej części gardła. Wirusem tym możemy zakazić drogą kropelkową. Istnieją także inne możliwości zakażenia np. podawanie rąk chorym którzy podczas kaszlu zasłaniają twarz rękami. Najskuteczniejszą ochroną przed zakażeniem jest więc unikanie kontaktu z chorymi. Okresem szczególnego nasilenia zachorowań na tę chorobę jest wczesna wiosna i późna jesień. W ostrym nieżycie nosa wszelkie szczepienia ochronne są mało skuteczne, przez co nie używane. Nie uchroni nas również zażywanie witamin. Głównymi objawami jest kichanie, „drapanie” w gardle i w nosie, pieczenie spojówek oczu, a po pewnym czasie pojawienie się chrypki i kaszlu. Towarzyszy tej chorobie także stopniowe zmniejszanie drożności nosa i wyciek płynnej treści z nosa. Na skórze warg pojawia się czasem wyprysk zwany opryszczką. Oprócz tego występuje także osłabienie, bóle głowy, stan podgorączkowy. Ostry, niepowikłany nieżyt nosa trwa od 5 do 7 dni, w tym czasie należy pozostać w domu, w miarę możliwości w izolacji, w celu nie zakażenia innych domowników. W pokoju chorego powinno być ciepło, ale równocześnie nie powinien on się przegrzać. Powietrze powinno być w miarę możliwości nawilżone, aby drogi oddechowe mogły się łatwiej oczyścić. Zalecane jest picie dużej ilości napojów, najlepiej rozcieńczonych soków owocowych, oraz łatwo strawna dieta. Najlepszym lekarstwem jest kwas acetylosalicylowy np. Polopiryna, najlepsza jest Polopiryna S rozpuszczana w wodzie .
Wyróżniamy kilka rodzai nieżytów nosa: Ostry nieżyt nosa objawowy, towarzyszy odrze, płonnicy, krztuśćcowi, ospie wietrznej, przewlekły nieżyt nosa, przerostowy, przewlekły nieżyt nosa, przewlekły zanikowy nieżyt nosa, przewlekły cuchnący nieżyt nosa (ozena), przewlekły naczynioruchowy nieżyt nosa oraz nieżyty atopowe (alergiczne).
Zapalenia zatok
Ostremu lub przewlekłemu nieżytowi nosa może towarzyszyć zapaleniu zatok nosowych. Zmiany zapalne błony śluzowej zatok przynosowych mogą powstać w wyniku zakażenia wirusowego lub bakteryjnego. Profilaktyka przy zapaleniu zatok jest podobna do tej stosowanej przy ostrych przewlekłych nieżytach nosa. Główne objawy to pogorszenie stanu zdrowia po kilku dniach kataru. Zwiększa się wyciek z nosa, dochodzi do całkowitego zatkania nosa, pojawia się tępy ból głowy, uczucie wzrostu ciśnienia i ucisku, a także obrzęk powiek, bóle w okolicy oczodołu, wysoka temperatura, dreszcze. Po zauważeniu takich objawów powinniśmy natychmiast zgłosić się do lekarza laryngologa i poddać się kuracji. Przy zapaleniu zatok należy pozostać w domu, temperatura pomieszczenia nie powinna przekraczać 200C, powietrze powinno być wilgotne. Suche i przegrzane powietrze może zaostrzyć objawy. Przy powikłaniach i ciężkich przebiegach może okazać się koniecznym leczenie szpitalne, a
nawet operacyjne. Rozróżniamy kilka rodzai zapaleń zatok: zapalenia zatok szczękowych, zapalenia zatok sitowych, zapalenie zatok czołowych, zapalenie zatok klinowych.
Ostre grudkowe lub zatokowe zapalenie migdałków podniebiennych – angina
Jest to zapalenie migdałków spowodowane bakteriami, paciorkowcami lub gronkowcem, czy też dwoinkami zapalenia płuc. Objawami są: pojawienie się bólu gardła, podwyższenie temperatury, dreszcze, bóle głowy i osłabienie. Później powstaje nasilający się ból z jednej strony gardła, szczękościsk, ból towarzyszący połykaniu pokarmu lub przełykaniu śliny. Anginę powinien leczyć lekarz laryngolog lub ogólny, domowe leczenie może stanowić jedynie uzupełnienie przy wcześniejszym skonsultowaniu się z lekarzem. W przypadku pojawienia się ślinotoku i zniekształcenia mowy należy szybko udać się do lekarza specjalisty. W takich sytuacjach najczęściej nacinany jest ropień, co niemal natychmiast przynosi ulgę i gwarantuje szybki powrót do zdrowia. Do „łagodniejszego” zapalenia migdałków należy ostre zapalenie migdałków podniebiennych, objawy są podobne, lecz do leczenia najskuteczniejsza jest Polopiryna S, Chlorchinaldin, NeoAngin, najlepiej postępować jak w ostrym nieżycie nosa. Oprócz istnieje także odmiana tej choroby występująca głównie u męższczyzn tj. Angina Plauta i Vincenta, charakteryzuje się ona brudnoszarym nalotem na migdałkach. Leczyć można płukając gardło oraz pędzlowanie, lecz mimo tego powinno się także skontaktować z lekarzem. Do innych należą : afty gardła, czyli pryszczykowe zapalenie gardła oraz przewlekłe ropne zapalenie migdałków podniebiennych.
Ostre choroby zapalne krtani
Wywołane są wirusami lub bakteriami. Zapalenie może ograniczyć się tylko do krani lub też może się wiązać z innymi podobnymi procesami toczącymi się w górnych drogach oddechowych. Objawy nie są ściśle określone, gdyż zależą od przyczyny zakażenia, wieku chorego jak i jego stanu ogólnego. Najczęściej jest to chrypka, kaszel, temperatura, zatkanie nosa. W takich przypadkach powinno się oszczędzać głos, przebywać w wilgotnych pomieszczeniach oraz zażywać dużej ilości płynów np. naparów z rumianku, Sal Ems. Zalecane są także naturalne wody mineralne takie jak Słotwinka i Zuber z Krynicy, czy Mieszko i Dąbrówka ze Szczawnicy. Należy także spożywać Polopirynę lub Polopirynę S oraz płukać gardło. Należy także ograniczyć kontakt z osobami palącymi, lub zaprzestać palenia. Wyróżniam różne rodzaje zapaleń krtani: ostre nadgłośniowe zapalenie krtani, przewlekłe zapalenie krtani.
Choroby wyżej opisane występują w górnych drogach oddechowych. Teraz opiszę najczęstsze choroby dolnych dróg oddechowych.
Zapalenie dróg oddechowych
Polega ona na przekrwieniu i obrzęku błony śluzowej oskrzeli. Zwiększona produkcja śluzu drażni zakończenia nerwowe i powoduje odruch kaszlu. Podczas tego kaszlu chory wypluwa śluzową, bądź ropnej plwociny. Stanom ostrym towarzyszy zazwyczaj suchy kaszel z drażniącym bólem w okolicach górnych dróg oddechowych. Przyczyną zapaleń mogą być czynniki zakaźne (bakteryjne lub wirusowe), czynniki fizyczne (duże wahania temperatury otoczenia), czynniki chemiczne (drażniące błonę śluzową oskrzeli) np. ciała obce, pasożyty, dym, pyły itd. Do najczęściej spotykanych zapaleń dróg oddechowych zaliczane jest zapalenie płuc. Zapaleniem płuc określamy stan zapalny miąższu tkanki płucnej, tzn. pęcherzyków płucnych lub tkanki podścieliskowej. Następstwem tego może być zmniejszenie powietrzności płuc i duszność z tym związana. W zależności od czynnika wywołującego zapalenie wyróżniamy następujące zapalenia płuc.
. bakteryjne (np. przez dwoinkę zapalenia płuc, paciorkowce itd.)
. wirusowe ( np. wirus grypy, odry, różyczki itd.)
. wywoływane przez grzyby lub pierwotniaki
. o etiologii mieszanej
Jeżeli domowe sposoby kuracji nie pomogą w ciągu kilku dni należy zwrócić się po poradę do lekarza.
Dychawica oskrzelowa (astma oskrzelowa)
Stany alergiczno – kurczowe narządu oddechowego dotyczą dróg oddechowych i objawiają się ostro występującą dusznością, co może w konsekwencji doprowadzić do niedotlenienia innych narządów, a nawet sinicą. Astmie towarzyszy ogólny niepokój oraz słyszalne świsty, wywołane utrudnionym przepływem powietrza. Podczas napadów ataków światło oskrzeli i oskrzelików zostaje zmniejszone, spowodowane jest to kurczem mięśni gładkich ich ściany. Czasem występuje także obrzęk błony śluzowej. Wszystko to utrudnia przepływ powietrza. Na tę chorobę cierpi ok. 1,5 % populacji człowieka, z tego ok. 30 % stanowią dzieci. Inne choroby alergiczne, różne reakcje organizmu na czynniki zewnętrzne, alergenty, sprzyjają powstaniu astmy. Napady mogą wystąpić nagle i równie szybko zniknąć, niekiedy mogą trwać jednak dłużej, zazwyczaj od kilku minut do kilku godzin. Przeważnie wraz z czasem trwania choroby ilość napadów zwiększa się. Między napadami duszności wskazane jest systematyczne zażywanie leków hamujący reakcję alergiczne, rozkurczających oskrzela oraz środków wykrztuśnych. Do zapobiegania dychawicy oskrzelowej zaleca się :
. niedopuszczenie do rozwoju i hamowanie wszelkich chorób dróg oddechowych
. systematyczne leczenie wszelkich reakcji i stanów alergicznych
. likwidowanie wilgoci i zagrzybienia z mieszkań chorego
. likwidacja nałogu palenia
. dobry stan fizyczny organizmu – gimnastyka
. troska o czyste powietrze w mieszkaniu – wietrzenie i częste odkurzanie
. unikanie nadmiaru stresów
. ograniczeni kontaktu z substancjami drażniącymi drogi oddechowe i wyzwalającymi stany alergiczne
Nowotwory układu oddechowego
Rak oskrzela występuje szczególnie ostatnio bardzo często. Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu nowotworu oskrzela jest palenie. Nikotyna powoduje pobudzenie gruczołów śluzowych, co powoduje tworzeniu się przewlekłych nieżytów oskrzeli. Śluz uniemożliwia normalną pracę oczyszczającą nabłonkowi migawkowemu, co doprowadza do odkładania się zanieczyszczeń, wnikający podczas oddychania. Drażnią one błonę śluzową przyczyniając się we współistniejących okolicznościach do powstawania coraz większego nowotworu. Jedyną szansą dla chorego jest dostatecznie wczesne wykrycie raka. Wtedy można prz
eprowadzić operację lub zniszczyć nowotwór metodą chemiczną. Jednak gdy rak jest już bardzo zaawansowany chory zazwyczaj umiera.
W wyniku rozrostu nowotworu oskrzela może powstać rak płuca. Jego cechą jest powolny rozrost i pojedyncze ogniska przerzutowe. Istnieją także nowotwory opłucnej.
