Wiatr – poziomy ruch powietrza z wyż do niżu.
Ciśnienie atmosferyczne – nacisk słupa powietrza na jednostkę powierzchni.
Ciśnienie normalne – ciśnienie słupa rtęci o wysokości 760 mm, o przekroju 1 cm2 w temperaturze 0 stopni, na poziomie morza, na 45 szerokości geograf.
Niż baryczny – obszar, w którym ciśnienie spada ku środkowi w obrębie zamkniętych izobarów.
Wyż baryczny – obszar, w którym ciśnienie wzrasta ku środkowi w obrębie zamkniętych izobarów.
Cyrkulacja międzyzwrotnikowa.
Nad równikiem nagrzane, dzięki promieniowaniu słonecznemu powietrze unosi się do góry (konwekcja), niemal do granicy troposfery. Powoduje to wytworzenie się pasa niskiego ciśnienia nad równikiem oraz pasa ciszy (brak wiatrów). Jednocześnie tworzą się w wyniku spadku temperatury burzowe chmury, które powodują tzw. zenitalne opady. Następnie masy powietrza rozdzielają się i kierują się na północ i południe ku zwrotnikom, przybierając dzięki sile Coriolisa kierunek zachodni. Wiatry te nazywamy antypasatami. Ponieważ wysokość troposfery i obwód Ziemi zmniejsza się wraz ze wzrostem szerokości geograficznych, następuje sprężanie powietrza i jego ochładzanie. Powietrze opada tuż poza zwrotnikami i tworzy się tam silny wyż baryczny oraz pas ciszy. W rezultacie ( różnice ciśnień) powietrze odpływa dołem ku ciągle tworzącemu się niżowi nad równikiem (pasaty – na półkuli północnej są to wiatry północno-wschodnie, a na półkuli południowej, południowo-wschodnie) i w kierunku umiarkowanych szerokości geograficznych
Cyrkulacja umiarkowanych szerokości.
Część powietrza z wyżu zwrotnikowego odpływa ku umiarkowanym szerokościom, gdzie wytworzył się niż baryczny. Pod wpływem siły Coriolisa wiatry te zmieniają kierunek na zachodni. Wieją tam zatem wiatry zachodnie.
Cyrkulacja okołobiegunowa.
Ponieważ najmniejsza ilość ciepła otrzymują obszary okołobiegunowe, powietrze jest tam ciężkie i gęste i opada w dół, tworząc obszary wysokiego ciśnienia. Wiatry te płyną ku niższym szerokościom geograficznym ( umiarkowanym) gdzie istnieje niż. Wiatry dzięki sile Coriolisa przybierają kierunek pół-wsch. i wschodni na półkuli północnej i poł-wsch. i wschodni na półkuli południowej.
Wiatry sezonowe.
– monsuny – wiatry o rytmie rocznym, zmieniające swe kierunki w zależności od pory roku. Latem nad lądem powstaje niż, a nad oceanem wyż. Z kierunku wyżu dociera na ląd powietrze wilgotne, przynosząc opady – monsun letni.
Zimą nad lądem powstaje wyż, a nad oceanem niż. Wówczas suche powietrze z lądu osuwa się w stronę oceanu – monsun zimowy.
Przykład – poł-wsch. Azja.
Wiatry lokalne:
– bryza – wiatry charakterystyczne dla terenów nadmorskich. Zmienią się w ciągu doby. W dzień na lądzie jest niż, a na morzu wyż – bryza wieje z morza. Nocą jest odwrotnie.
– bora – wiatr mocny wiejący znad niewysokich gór ku ciepłemu morzu.
– halny (fen) – powstaje gdy po przeciwnych stronach gór jest różne ciśnienie.
– wiatry górskie (nocą, gdy ochłodzone powietrze spływa ze zboczy do dolin) i dolinne ( w dzień, gdy ciepłe powietrze unosi się do góry, a na jego miejsce napływa chłodne).
Fronty atmosferyczne – strefy przejściowe między masami powietrza o różnych właściwościach.
Front zimny – powstaje gdy na terytorium przesuwa się masa zimnego powietrza wypychając do góry ciepłe.
Front szybki, powodujący opady obfite, ale krótkotrwałe.
Front ciepły – powstaje gdy na terytorium napływa powietrze ciepłe,
wypychając zimne.
Front wolny, powodujący opady małoobfite, ale długotrwałe.
Front zokludowany.
Powstaje, gdy zimny front dogania ciepły i wypiera go w górę. Towarzysza temu frontowi opady, ale procesy frontalne zachodzą na wyższych wysokościach.
