Uważam, że forma wypowiedzi w dużym stopniu zależy od jej problematyki. Wyraźnie to można zaobserwować na omawianych przez nas na lekcjach przykładach takich rodzajów literackich jak kronika, pamiętnik i dziennik.
W swojej ?Kronice? Gall Anonim opisywał dzieje dynastii Piastów i państwa polskiego oraz władców, których panowania był świadkiem. Autor bardzo starał się by nie być posądzonym o brak obiektywizmu. Wydarzenia przedstawiał jako narrator w trzeciej osobie liczby pojedynczej używając suchego i beznamiętnego języka. Fakty i legendy, kronikarz przedstawiał w sposób chronologiczny. Starał się być bezstronny lecz nie całkiem mu się to udało. Teza o ciągłości dynastii piastowskiej i jej pochodzeniu doprowadziła go na przykład do usprawiedliwiania brutalnych czynów współcześnie mu żyjącego Bolesława Krzywoustego. Sam cel jakim były dzieje państwa polskiego powodują, że właściwie niczego nie dowiadujemy się o samym autorze ?Kroniki?.
Inną formą wypowiedzi były ?Pamiętniki? Jana Chryzostoma Paska. Opisywały one wydarzenia polityczne i obyczajowe Rzeczpospolitej z drugiej połowy XVII w, których autor był obserwatorem. Pamiętnikarz nie miał ambicji, by tworzyć dzieło naukowe i nie starał się być obiektywny. Chociaż czuł się ?obywatelem? Rzeczpospolitej, to i tak opisywał przeżycia ze swojej własnej perspektywy. Rzeczy błahe i ważne mieszały się ze sobą. Ta ogólna problematyka ?Pamiętników? spowodowała, że dowiedzieliśmy się mnóstwa rzeczy, które wprowadziły nas w klimat epoki. Stosunek autora do ważnych wydarzeń politycznych (np. elekcji króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego) był wyrazem myślenia przeciętnego szlachcica. Mimo, iż język autora był rubaszny, pełen makaronizmów, oracji i długich rozwlekłych zdań to maja one dla nas szczególną wartość, gdyż przez to wydarzenia przedstawione są barwnie i obrazowo. Celem, dla którego Pasek zaczął spisywać swoje wspomnienia była chęć podzielnia się z czytelnikiem doświadczeniami ze swojego życia. Fakt, że pisał po latach spowodował, że jedne sytuacje utkwiły mu w pamięci mocniej niż inne, z stąd charakterystyczne dłużyzny i szczegółowy opis błahych zdarzeń przy powierzchownym potraktowaniu istotnych elementów politycznych.
Kolejną formą wypowiedzi tego rodzaju były ?Dzienniki? Stefana Żeromskiego. Jak sama nazwa wskazuje narrator notował je dzień po dniu, w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Były one świadectwem przemyśleń autora na tematy polityczne, kulturalne oraz zdarzeń z własnego życia. Auto przedstawił nam otaczający go świat od czasów dzieciństwa do późnej starości oraz jego własnystosunek do rzeczywistości. Jego zapiski składają się z osobistych przemyśleń na tematy bieżące.
Różnice w przedstawionych rodzajach literackich wynikały przede wszystkim z celu jaki założyli sobie autorzy. Gall Anonim postanowił być badaczem, Jan Chryzostom Pasek chciał dać świadectwo swego burzliwego życia, a Stefan Żeromski ukazać kształtowanie się swoich poglądów. Z tego powodu narrator trzecio-osobowy (?Kronika?) miał wyrażać bezstronność autora. Natomiast w ?Dzienniku? i ?Pamiętniku? pierwsza osoba liczby pojedynczej wyrażała subiektywne poglądy piszącego. Stylistyka wypowiedzi różni się w znaczący sposób w zależności od adresata. Historia Polski u kronikarza została spisana dla potomnych poznających fakty i legendy przedstawione w sposób obiektywny. Język Paska jest obliczony na słuchacza, któremu przedstawia się barwne i pouczające opowiadania na tle współczesnych wydarzeń. Natomiast czytelnikiem ?Dzienników? Stefana Żeromskiego miał być on sam, stąd dużo elementów intymnych i jakby wiwisekcji psychologicznej autora.
Jak widzimy w przedstawionych wyżej utworach, do treści i adresata wypowiedzi musi zostać użyta odpowiednia forma, która zrealizuje cel jaki autor chciał osiągnąć.
