Czynniki kancerogenne (rakotwórcze) są to czynniki mogące indukować powstawanie nowotworów. Cechuje je zdolność do specyficznego oddziaływania i modyfikowania materiału genetycznego komórki.
Czynniki zewnętrzne można podzielić na pewne grupy w zależności od ich typu lub też od miejsca występowania. Są trzy różne typy czynników zewnętrznych:
-biologiczne (np. wirusy)
-chemiczne (np. azbest)
-fizyczne (np. promieniowanie rentgenowskie)
Ponadto ryzyko powstania nowotworów może zwiększać się w przypadku prowadzenia określonego trybu życia. Dotyczy to głównie palenia papierosów (również biernego, polegającego na przebywaniu w otoczeniu osoby palącej i wdychaniu dymu) oraz nieodpowiedniego odżywiania się. Należy tu wziąć pod uwagę zarówno to co się powinno jeść (czyli np. owoce i warzywa) jak i to czego należy unikać w diecie (nadmiar soli, alkoholu czy nasyconych tłuszczy zwierzęcych). Nieodpowiedni tryb życia to także za mało ruchu i ćwiczeń fizycznych przy zbyt obfitej diecie.
Pewne czynniki związane z rozrodem człowieka również mogą wpływać na powstawanie nowotworów. Stwierdzono, że u kobiet, które wcześniej zaczęły miesiączkować i dość późno zachodzą w ciążę istnieje większe ryzyko zachorowania na raka piersi. Ryzyko jest natomiast mniejsze u kobiet, które urodziły więcej dzieci.
Duże znaczenie mają także czynniki rakotwórcze związane z zanieczyszczeniem środowiska.
Czynniki te zwykle współdziałają w powstawaniu nowotworu zarówno ze sobą, jak i z pewnymi cechami wewnętrznymi organizmu – podatnością genetyczną na raka. Uwzględnienie tych interakcji zwiększa szansę skutecznej profilaktyki.
