Przemysł jest działem gospodarki narodowej w zakresie produkcji materialnej polegającej na wydobywaniu zasobów przyrody i ich przetwarzania w celu dostosowania ich do potrzeb człowieka. Procesy te odbywają się masowo przy użyciu maszyn i urządzeń technicznych.
Dla poziomu i rentowności produkcji bardzo ważna jest odpowiednia lokalizacja zakładów. Czynniki lokalizacji przemysłu możemy podzielić na dwie grupy:
– czynniki naturalne
– klimat, ukształtowanie terenu, właściwości fizjograficzne – obecnie nie są one najważniejsze bowiem zostały przełamane przez postęp naukowo-techniczny. Za przykład można wziąć górnicze miasta Alaski, czy Syberii o bardzo niekorzystnych warunkach klimatycznych. Dzięki nowoczesnym metodom eksploatacji możliwe jest wydobycie surowców zalęgających głęboko czy też znajdujących się pod dnem morskim.
– baza surowcowa – stanowią ją surowce jak i półprodukty. Najważniejsza baza surowcowa jest w przypadku przemysł wydobywczego. Istnieją tez zakłady przemysłowe, które dla obniżenia kosztów produkcji lokalizowane są w pobliżu bazy surowcowej (np. hutnictwo miedzi). Sąsiedztwo bazy surowcowej ma znaczenie też ze względu na obniżanie się wartości surowca w czasie transportu na dużych odległościach (przemysł spożywczy). Istnieją tez zakłady z dala od bazy surowcowej
( import z zagranicy), albo przeważają inne czynniki lokalizacji.
– dostęp do wody – większość gałęzi przemysłu zużywa dużo wody. Lokalizacja z dala od rzek czy jezior podnosi koszty produkcji. Ważne dla przemysłu włókienniczego, papierniczego, spożywczego hutniczego.
– czynniki pozanaturalne:
– baza energetyczna – zakłady o energochłonnym profilu produkcji zlokalizowane są w sąsiedztwie elektrowni o dużej mocy. Są to huty metali nieżelaznych (np. huty aluminium), czy zakłady chemiczne, stosujące elektroniczne procesy produkcji.
– zasoby siły roboczej – mimo postępującej mechanizacji przemysłu jest to nadal ważny czynnik. Powszechna jest lokalizacja przemysłu na obszarach gdzie istnieje bezrobocie i nadwyżka siły roboczej. Zmniejsza to koszty – budowa domów dla pracowników, organizacja zaplecza usługowego. Siła robocza to też wykwalifikowana kadra, która jest bardzo poszukiwana (przemysł elektroniczny). Siła robocza potrzebna jest w przemyśle elektromaszynowym, odzieżowym, włókienniczym.
– rynek zbytu – lokalizacja blisko rynku zbytu oznacza niższe koszty przechowania i transportu. Można też prowadzić intensywna działalność reklamową. Ważne jest to dla przemysłu spożywczego, przemysłu przedmiotów codziennego użytku – przemysł odzieżowy, obuwniczy oraz przemysłu o wąskim kręgu odbiorców – np. specjalistyczne maszyny i urządzenia.
– infrastrukturę techniczna – siec komunikacyjną, energetyczną i wodno-kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków, rurociągi i gazociągi.
– zaplecze naukowe – ośrodki naukowo-badawcze, wyższe uczelnie, szkoły kształcenia zawodowego, obecność wykwalifikowanej kadry
– korzyści aglomeracji zakładów przemysłowych – skupienie wielu przemysłów umożliwia współprace naukowo-techniczną, wymianę doświadczeń, specjalizację produkcji, wymianę towarową. Aglomeracja stanowi duży rynek zbytu i zapewnia silę roboczą.
Ważny jest tez aspekt ekologiczny. Coraz częściej planując budowę fabryk bierze się pod uwagę potencjalne zagrożenie terenów o walorach przyrodniczych, turystycznych, i uzdrowiskowych.
Czynniki specjalne lokalizacji przemysłu:
– stopień ryzyka i stabilność gospodarki
– przepisy prawne, celne itd.
– ulgi podatkowe
– polityka miejscowej administracji
– wpływy związków zawodowych.
