Rozmnażanie bezpłciowe nie występuje u zwierząt wyższych, ponieważ są one zbyt duże i mają zbyt skomplikowaną budowę, aby był możliwy prosty podział na dwie połowy lub wrastania nowego osobnika z ,,pączka” na ciele.
Rozmnażanie płciowe wymaga obecności i połączenia się plemnika z jajem, to znaczy komórek rozrodczych samca i samicy. Z tak powstałej nowej komórki rozwija się potomek. U niektórych prymitywnych zwierząt zarówno plemniki, jak i jaja są produkowane w ciele tego samego osobnika. W takim przypadku istnieją jednak pewne sposoby, zapobiegające zetknięciu się tych komórek w jego ciele. Zwierzęta wykazują bardzo różnorodne typy rozmnażania się i sprawo-wania opieki nad potomstwem. W najprostszym z nich jaja i plemniki są po prostu wrzucane do wody, gdzie pozostają, aż przypadkiem spotkają się ze sobą. Takie zwierzęta, do których należą także niektóre bezkręgowce morskie, muszą produkować bardzo wiele jaj dla osiągnięcia zapłodnienia.
W innym przypadku samica składa jaja w określonym miejscu, ponad którym samiec uwalnia plemniki, zwiększając w ten sposób szansę zapłodnienia. Tak postępują cierniki. U wielu żab samiec trzyma się grzbietu samicy, a jaja i plemniki są uwalniane w tym samym czasie, co zapewnia zapłodnienie większości jaj. Pomimo tego żaby nie podejmują jeszcze opieki nad złożonymi jajami, jakkolwiek są one otoczone ochronną, galaretowatą otoczką. Żaby
W czasach, kiedy zwierzęta kolonizowały lądy, zetknęły się z problemem utrzymania w stanie wilgotnym jaj i plemników, i ochrony zapłodnionych jaj przed wyschnięciem. Niektóre zwierzęta, na przykład żaby, nigdy nie uporały się z tym problemem w przeciągu swojej ewolucji i do dziś muszą wracać na rozród do wody. Inne zwierzęta poradziły sobie z problemem wysy-chania spermy poprzez umieszczenie jej w ciele samicy, gdzie także dochodzi do zapłodnienia. Jaja mogą następnie zostać złożone po uprzednim zaopatrzeniu ich w osłonki, lub też pozostają w ciele matki, aż do zaawansowanego stadium rozwoju. Jaja zaopatrzone w osłonki składają np. owady, pa-jąki, ptaki i gady. Jaja owadów najczęściej nie są chronione i pozostawione są do czasu wyklucia samym sobie. Morskie żółwie powracają dla złożenia jaj na ląd, jednakże nie mogąc tam przy nich po-zostać, wykopują gniazda w wilgotnym piasku i zabezpieczają jaja przed wyschnięciem poprzez ich ponowne przykrycie piaskiem. Odwieczny instynkt każe żółwiom wyjść na ląd, by złożyć jaja, co odbywa się zawsze w tych samych warunkach i w tym samym miejscu. Wykluwające się żółwie nie mają solidnej ochrony, ponieważ ich pancerz twardnieje dopiero po pewnym czasie. Pozbawione opieki rodziców, od pierwszych chwil życia zdane są tylko na siebie. Większość ptaków nie tylko pozostaje przy swoich jajach, wysiadując je, ale także ochrania i żywi pisklęta po wykluciu. Wykluwanie jest procesem o różnej długości trwania. Pisklę rozbija skorupkę używając małego, rogowego ząbka, który jest umieszczony na dziobie i który po wykluciu opada. Ilość puchu, okrywającego pisklę, jest zmienna w zależności od gatunku; małe ptaki śpiewające wykluwają się gołe i z zamkniętymi oczami, podczas gdy czaple przychodzą na świat częściowo opierzone i z oczami otwartymi. Bociany
U zwierząt, jak można się przekonać, w miarę, jak rodzice coraz troskliwiej opiekują się jajami i młodymi, liczba składanych jaj maleje. Np. ryby mogą składać miliony jaj, podczas gdy ptaki tylko kilka. Jaja ssaków są zapładniane w ciele samicy i w większości przypadków rozwijają się tamże aż do czasu, kiedy mogą zostać urodzone w postaci miniaturek rodziców.Wszystkie ssaki ochraniają swoje młode i żywią je mlekiem; u wielu występuje długi okres nauki młodych, zanim osiągną one zdolności do samodzielnego życia.
Ssaki
Aby należycie zrozumieć doniosłą rolę i rozmiary selekcji zachodzącej w przyrodzie, należy zwrócić uwagę na olbrzymią rozrodczość niektórych gatunków roślin oraz zwierząt, zwłaszcza nie opiekujących się potomstwem. Łatwo daje się obliczyć, iż gdyby choć jedna drobniutka bakteria mogła się swobodnie rozmnażać przez podział, to jej potomstwo pokryłoby wkrótce całą kulę ziemską. Dobre wyobrażenie o płodności niektórych roślin i zwierząt dają liczby nasion i zarodników produkowanych przez niektóre rośliny lub jaj składanych przez niektóre zwierzęta. Obliczono, że jedna roślina tytoniu produkuje około 36.000 nasion, a niektóre grzyby, jak np. purchawki wytwarzają ok. miliarda zarodników. Na początku owocnik muchomora sromotnikowego ma postać kulistą, jednak kiedy dojrzewa, przybiera kształt grzyba kapeluszowego. Miliony jaj składają niktóre zwierzęta, głównie pasożyty takie jak tasiemce czy glisty. Ostryga jednorazowa wydaje z siebie stokilkanaście milionów jaj. Ze zwierząt wyższych, np. ssaków szczególnie płodne są gryzonie. Gdyby, np. króliki dziko żyjące lub dziki mogły się swobodnie rozmnażać, to w krótkim czasie zabrakłoby im pożywienia na ziemi. Taki sam fakt stwierdzić należałoby i w odniesieniu do zwierząt o małej rozrodczości, a nawet człowieka. W warunkach naturalnych jednak ze złożonych jaj rozwija się tylko nieznaczna część osobników. Z kilkuset tysięcy jaj złożonych, np. przez jakąś rybę, najczęściej zaledwie kilka sztuk dochodzi do pełnego rozwoju i dojrzałości płciowej, olbrzymia bowiem większość jaj nie rozwija się na skutek braku odpowiednich warunków życiowych i niezapłodnienia, rozwijający się natomiast narybek pada często ofiarą licznych chorób, nierzadko zwierzęcego pochodzenia, lub zwierząt pasożytniczych albo drapieżnych. Niemały też udział wyłowieniu ryb bierze człowiek. Matronica Wszystkie te czynniki razem wzięte powodują, iż w biosferze ustala się pewna równowaga i żaden gatunek nie dominuje w przyrodzie przez dłuższy okres czasu.
Są również tak zwani przybrani rodzice. Kukułka to pasożyt lęgowy. Po kopulacji samica wyszukuje odpowiednie gniazda należących do innego gatunku rodziców zastępczych i składa po jednym jaju do każdego. Jaja kształtem i ubarwieniem przypominają jego gospodarzy. Wzór wnętrza paszczy małej kukułki jest również podobny od paszczy piskląt z gatunku gospodarza. Jeżeli jakiś szczegół różniłby się za bardzo, przybrani rodzice (w tym przypadku świergotki drzewne) nie opiekowaliby się podrzutkiem. Pisklę kukułki wymaga pełnego zaangażowania przybranych rodziców i dlatego wyrzuca z gniazda ich jaja lub pisklęta. Samice kukułki nie mogą znosić jaj o dowolnym ubarwieniu lub ustalać w zależności od potrzeby wzoru ubarwienia paszczy pisklęcia. Cechy te wykształciły się w drodze ewolucji, gdyż tylko te kukułki przeżywały, których jaja i pisklęta były dobrze dopasowane do jaj i piskląt oszukiwanych ptaków.
