Chociaż „dziadów” cz.III była próbą zajęcia stanowiska wobec wypadku w 1830 roku i ich konsekwencji dla przyszłości narodu, to o wydarzeniach listopadowych nie ma w dramacie mowy. Poeta cofnął akcję o 7 lat, czerpiąc materiał fabularny z wileńskiego procesu filematów (1823r.). Składał w ten sposób hołd
„spółuczniom, spółwięźniom, spółwygnańcom, za miłość, ku ojczyźnie, w Petersburgu,narodowej sprawy męczennikom”- jak pisał w dedykacji. W przedmowie poprzedzającej tekst dramatu scharakteryzował położenie Polaków, a szczególnie młodzieży za panowania cara Aleksandra I. W przedmowie Mickiewicz wyjaśnił także cel jaki mu przyświecał przy pisaniu III części „dziadów”:”Autor chciał tylko zachować narodowi wierną pamiątkę z historii litewskiej lat kilkunastu”.
