Ostatnim wielkim wydarzeniem geologicznym, które miało wpływ na budowę geologiczną Polski oraz jej ukształtowanie powierzchni, a także dużej części Europy było zlodowacenie plejstoceńskie. Na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu nastąpiło znaczne wychłodzenie klimatu przy jednoczesnym wzroście opadów. Sprzyjało to gromadzeniu się wielkich mas śniegu, które z czasem przekształcały się w lodowce. Głównym ośrodkiem zlodowaceń w Europie była Skandynawia, skąd grube masy lądolodu objęły dużą część Europy Środkowej.
W Polsce wyróżnia się co najmniej trzy zlodowacenia:
– południowopolskie ( Sanu II ), zwane krakowskim, które oparło się o Karpaty i Sudety,
– środkowopolskie ( Odry ), które zatrzymało się na pasie wyżyn środkowopolskich i Sudetach
– północnopolskie ( Wisły ), zwane bałtyckim, które wyznaczają pojezierza
Formy rzeźby wytworzone przez lądolód:
– młodoglacjalne – są one najlepiej zachowane i są wytworzone przez zlodowacenie bałtyckie, powstały one w wyniku działalności lądolodu i wód polodowcowych.
– formy powstałe przed czołem lądolodu:
# moreny czołowe – mają kształt wałów lub wzgórz, ciągnących się wzdłuż stojącego tutaj przez jakiś czas czoła lodowca. Wały moren czołowych tworzą między innymi wzniesienia takie jak: Wierzyca, Dylewska Góra, Szeskie Wzgórza.
# pola sandrowe – piaszczyste pola powstały przez akumulacyjna działalność wód roztopowych, są to między innymi: sandry tucholskie i augustowskie
# pradoliny – szerokie doliny o płaskim dnie utworzone przez wody wypływające spod lodowca, które łączyły się z wodami płynącymi od południa i wspólnie, jako wielkie rzeki płynęły na zachód. Należą do nich: pradolina Warszawsko-Berlińska, Toruńsko-Eberswaldzka, Wrocławsko-Magdeburska, Głogowsko-Barucka
– formy powstałe na terenie objętym lodowcem
# faliste moreny denne
# drumliny – zespoły wydłużonych wzgórz, o zaokrąglonych, ciągnących się w kierunku prostopadłym do czoła lodowca, są to między innymi: zespoły na Pojezierzu Dobrzyńskim,
# ozy – pagórki w kształcie długich, falistych wałów, zbudowane z piasków i żwirów, powstały w tunelu którym płynęła rzeka polodowcowa, są to miedzy innymi: oz koło Mrągowa, ozy w okolicach Poznania
# kemy – zwykle regularne w kształcie pagórki, utworzone w obniżeniach lub szczelinach, między bryłami, na które rozpadał się topniejący lód
# jeziora rynnowe – długie, wąskie, głębokie i o urozmaiconej rzeźbie dna
jeziora, są to miedzy innymi: jezioro Gopło, Raduńskie, Drawskie, Wdzydze
# jeziora moreny dennej – jeziora o urozmaiconej linii brzegowej i małych głębokościach, są to między innymi: Śniardwy i Wigry
# jeziora wytopiskowe
# głazy narzutowe
– formy rzeźby staroglacjalnej – obejmują zlodowacenie południowopolskie i środkowopolskie, są to zniszczone formy polodowcowe
– mniej wyraziste pradoliny
– brak jezior, czasami bagna
– rzadkie moreny czołowe
– formy peryglacjalne – formy utworzone na przedpolu lodowca wskutek procesów erozji, akumulacji i wietrzenia mrozowego
– gołoborza ( Góry Świętokrzyskie )
– wydmy piaszczyste
– pokrywy lessowe ( Wyżyna Lubelska, Wyżyna Kielecko-Sandomierska, przedgórze sudeckie)
