Epos homerycki i jego tradycje w literaturze polskiej.
Homer – twórca najstarszych dzieł epickich Iliada i Odyseja. Żył na przełomie IX i VIII w. p. n. e. i pochodził z Azji Mniejszej, a o jego ród „spierało się siedem miast”. Homer to imię znaczeniowe, a w tłumaczeniu oznacza „ślepiec” i „poeta”. Poeta ten uznawany jest za twórcę Eposu, będącego gatunkiem epickim, wierszowanym, który opowiada w podniosłym stylu dzieje mitycznych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń.
Iliada – utwór epicki pisany heksametrem, podzielony na 24 księgi (pieśni). Jest poematem wojennym eksponującym sceny batalistyczne. Opowiada o kilku epizodach związanych z wojną trojańską. Między innymi przedstawiony jest w nim spór Achillesa z Agamemnonem i jego konsekwencje. Utwór jest bardzo realistyczny i symetryczny. Jest też jakby wstępem do drugiego eposu Homera – Odyseji. Jest to historia 10-letniej tułaczki Odysa, wracający spod Troi do domu, do Itaki. W przeciwieństwie do Iliady ten utwór jest raczej poematem baśniowo-przygodowym. Odyseusz i jego wędrówki odczytywane są jako metafora ludzkiego życia, a bohater staje się archetypem wędrowca. Jego podróż wykorzystana została w wielu utworach literackich, jak chociażby w powieści Jamesa Joyca Ulisses.
Cechy eposu homeryckiego:
– poemat rozpoczyna się inwokacją (Iliada – do muz z prośbą o natchnienie)
– obiektywna narracja i dystans wobec wydarzeń, narrator wszechwiedzący
– podniosły styl wykorzystany do opisu ważnych wydarzeń
– szczegółowość i realizm w opisach
– dwa plany wydarzeń: realistyczny i fantastyczny, ale bez ich wyraźnego podziału
– rozbudowanie porównań, zabieg retardycji (podnieść napięcie), zmienna forma podawcza, przenośnie, epitety, onomatopeje (barwność języka)
– heksametr, daje efekt rytmiczności (sześć stóp metrycznych)
– idealizacja, hiperbolizacja bohaterów
Eposy rycerskie – opowiadania o czynach bohaterskich, sławiły męstwo, wierność, oddanie królowi, ojczyźnie, religii:
– „O królu Arturze”
– „Pieśń o czynach”
– „Pieśń o Rolandzie”
? „Pieśń o Cydzie”
W późniejszych epokach odchodziło się od tradycyjnego eposu, a zajęto się gatunkami przez niego wykształconymi: opowiadania, opisy, powieści.
W Polsce epos pojawił się w Baroku, podejmował on tematy tamtych czasów, wydarzenia historyczne i religijne: Władysław IV Twardowskiego, Oblężenie Jasnej Góry, Transakcja wojny chocimskiej Potockiej (inwokacja, sceny batalistyczne, realizm, patetyzm stylu). W Oświeceniu próbowano zajmować sie eposem lecz stracił on swą popularność. Potem był czas eposu romantycznego, lecz był on odmiennym gatunkiem, gdyż łączył się z innymi gatunkami. przykładem jest „Pan Tadeusz” – opisy, inwokacja, ważny moment dziejowy, narrator, walki. Pewne cechy eposu zachowała powieść, która obrazuje losy całych grup społecznych („Nad Niemnem”, „Chłopi”, „Noce i dnie”).
