Brunelleschi Filippo (1377-1446), włoski architekt, inżynier, rzeźbiarz i złotnik okresu wczesnego renesansu. Pionier renesansowej architektury. Przyjaciel Donatella i rywal L. Ghibertiego. Uczył się we florenckich warsztatach złotniczych i rzeźbiarskich. Około 1402 i 1433 przebywał w Rzymie, gdzie badał architekturę antyczną. Zwrócił się ku architekturze, gdy jako rzeźbiarz przegrał w konkursie na drugie drzwi baptysterium florenckiego (1401, relief Ofiarowanie Izaaka). Około 1415 odkrył na nowo znane w antyku, lecz zapomniane zasady perspektywy linearnej. Jego gł. dziełem jest wybudowana wg dawnych planów gotycka kopuła (1420-1436) katedry S. Maria del Fiore we Florencji. W tym celu Brunelleschi zaprojektował wiele urządzeń technicznych i rozwiązał wiele problemów inżynierskich związanych z konstrukcją kopuły, z których korzystali późniejsi architekci (np. Michał Anioł). Dzieła we Florencji: 1419-1451 Ospedale degli Innocenti (przytułek dla podrzutków) z arkadową loggią – uznawany powszechnie za pierwszą budowlę renesansową, kościół S. Lorenzo (od 1421) z tzw. starą zakrystią (1420-1428), kaplica Pazzich (1429-1460) przy kościele S. Croce, projekt kościoła S. Maria degli Angeli (1434), projekt latarni dla katedry (1436), kościół S. Spirito (1434-1482). Projektował pałace i działał jako architekt wojskowy.
Jako pierwszy stosował na szeroką skalę formy antyczne (np. korynckie kolumny, głowice kompozytowe, arkady, kolumnowe portyki, kopuły na pendentywach), ale był daleki od zwykłego naśladownictwa i posługiwał się nimi swobodnie. Używał różnych rodzajów planów centralnych (oktogon z wieńcem kaplic, kwadrat). Widać u niego jako architekta przełomu liczne nawiązania do architektury romańskiej i gotyckiej. Jego zainteresowanie architekturą antyczną wzięło się bardziej z przesłanek inżynierskich niż estetycznych. Wyważone, spokojne i eleganckie projekty Brunelleschiego cechuje logiczna i czytelna struktura i oszczędna dekoracja. Odegrał zasadniczą rolę w rozwoju architektury włoskiego renesansu.
