Funkcje mitu w utworach literackich wybranych epok nowozytnych. Mit jest opowiescia, która wyraza i organizuje wierzenia danej spolecznosci, opowiada zwlaszcza o poczatkach istnienia swiata, powstawaniu bogów, ludzi lub wyraza emocje. Kultura grecka posiada bardzo bogata mitologie. Motywy, postawy, nawet pojecia i wyrazenia pochodzace z mitów istnieja do dzis w literaturze i sztuce, a nawet w jezyku. Wspólczesny czlowiek nie traktuje mitów greckich jako sfery wierzen religijnych, lecz tkwia one w swiadomosci i kulturze dzisiejszego czlowieka, gdyz przedstawiaja uniwersalne ludzkie czyny i uczucia. Funkcje mitu w antyku: a) poznawcze – umozliwialy interpretacje zjawisk przyrody, b) swiatopogladowe – byly podstawa wierzen religijnych, c) sakralne – poprzez powiazanie z kultem bóstw i rytualnymi obrzedami nakazywaly jak czcic bogów. RENESANS: Jan Kochanowski Odprawa poslów greckich – tresc utworu odwoluje sie do mitu trojanskiego, mit jest alegoria sytuacji Rzeczpospolitej doby Jana Kochanowskiego tzn. budzi okreslone skojarzenia: – Troja jest przenosnia Rzeczpospolitej, – król Priam wykazuje podobienstwo do Zygmunta Augusta (jest chwiejny w decyzjach), – Rada Królewska obraduje na wzór polskiego sejmu (marszalkowie stukaja laskami o ziemie, glosowanie przez rozstapienie). ROMANTYZM: Adam Mickiewicz Oda do mlodosci – obecny w utworze mit ikaryjski stanowi os konstrukcyjna . Podmiot liryczny znajduje sie gdzies wysoko w kosmosie ( dodaj mi skrzydla , patrz w dól ). Adam Mickiewicz Dziady czesc III – w Wielkiej Improwizacji autor odwoluje sie do mitu prometejskiego, co ma za zadanie poglebic odbiór buntu Konrada. Konrad – polski Prometeusz tak jak mityczny bohater buntuje sie i walczy przeciwko Bogu, poswieca sie (kara wiezienia i Sybir). Mickiewicz ceni taka postawe, ale uwaza ja za nieskuteczna. Ofiary sa potrzebne, czasami trzeba poswiecic zycie, lecz wszystko mozna zrobic w przemyslany sposób. Adam Mickiewicz Pan Tadeusz – w utworze Adama Mickiewicza mozemy wyróznic szereg mitów: – mit Napoleona jako wybawcy Polaków. Mit natychmiast by upadl, gdyby Mickiewicz ukazal prawde historyczna (Napoleon przegral), lecz autor wolal zatrzymac sie na euforii i zwiazanej z nia nadziei, – mit dworku szlacheckiego, – mit przeszlosci szlacheckiej jako wyidealizowany obraz dziecinstwa wieszcza, – mit polskiego heroizmu. Mity te mialy na celu: – przypomnienie i obudzenie nadziei, która towarzyszyla uczestnikom kampanii napoleonskiej, – utrwalenie i rozgloszenie obyczajów, zycia wiejskiego, idealów Polski szlacheckiej (dawnej swietnosci), – przypomniec historie Polski – poruszyc serca i sumienia rodaków, – wyrazic optymizm dotyczacy przyszlosci Polski, przywolany wraz z atmosfera epoki Napoleona. (Pesymizm i rozczarowanie kolejna nieudana próba ujawnia sie dopiero w Epilogu dolaczonym do poematu). MLODA POLSKA: Stefan Zeromski Syzyfowe prace – pisarz bezposrednio w tytule nawiazuje do mitu o Syzyfie. Syzyfowe prace to dzialania jalowe, które nigdy sie nie powioda. Stefan Zeromski nazywa syzyfowymi pracami rusyfikacje prowadzona wsród mlodziezy polskiej, która jest czynnoscia z góry skazana na niepowodzenie. Leopold Staff Kowal – skojarzenia z mitem o Hefajstosie. Staff mitologizuje prace moralno-etyczna. Kowal musi wykonac serce . Potrzebne narzedzia to mlot (symbol sily woli) i kowadlo (symbol samego zycia). Wysilek kowala (symbol czlowieka) ma zaowocowac sercem, czyli osobowoscia. Kazdy jest kowalem wlasnego losu tzn. czlowiek – jak kowal – sam musi wypracowac sobie indywidualna sile i osobowosc. Stanislaw Wyspianski Wesele – sceptyczne i trzezwe spojrzenie autora dramatu na rzeczywistosc zaowocowalo obaleniem szeregu mitów: mitu poety jako wodza (wieszcza)(Mit tyrtejski), mitu polskiego heroizmu (moralnego i fizycznego), mitu przywódczej roli inteligencji, mitu Polski, jako kraju ludzi wyjatkowych, mitu solidaryzmu spolecznego, mitu wsi spokojnej , mitu chlopa Piasta, mitu kosciuszkowskiego. Stanislaw Wyspianski udowodnil w ten sposób, ze spoleczenstwo nie dojrzalo do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny. Rozprawienie sie z poszczególnymi mitami ma na celu sklonienie Polaków do refleksji i przemyslen nad obecna sytuacja oraz ma pomoc w wyciagnieciu odpowiednich wniosków. LITERATURA WSPÓLCZESNA: Liczne nawiazania do mitu ikaryjskiego i mitu Nike sluza do glebszych rozwazan o sytuacji i zyciu czlowieka na swiecie oraz do refleksji na temat odwiecznych zagadnien towarzyszacych naszej egzystencji: milosci, patriotyzmie, pieknie czy sztuce. Ernest Bryll Wciaz o Ikarach glosza – Co mógl odczuwac Dedal podczas smierci Ikara? Czy myslal tylko o sobie? Konfrontacja Dedala i Ikara, dwóch postaw, realisty i idealisty. Autor sugeruje realistyczny stosunek do zycia. Nawet najgorszy wypadek nie moze przerwac naszej egzystencji. Stanislaw Grochowiak Ikar – kontrast sytuacji Ikara i kobiety, która nie traci realizmu, pierze, gdyz wie, iz dzieki tej pracy bedzie dalej zyc. Niszczy ja to, ale kobieta umie trafnie ocenic sytuacje (jest naturalna). Rozwazania o wspólczesnym pieknie, które powinno byc prawdziwe i uwzgledniac takze to co nieestetyczne. Sztuka takze powinna byc naturalna i nie eliminowac ciemnych stron zycia. Maria Jasnorzewska-Pawlikowska Nike – analogie pomiedzy zwyciestwem, którego symbolem jest Nike, a uczuciem milosci. Autorka uzyla motywu Nike, aby uwydatnic cechy milosci. Milosc okazuje sie uczuciem niezwyciezonym, chociaz moze byc takze powodem cierpienia. Zbigniew Herbert Nike która sie waha – poeta ozywil postac greckiej bogini zwyciestwa, która chce ucalowac idacego do walki chlopca, ale rezygnuje z tego w obawie, ze ta pieszczota zalamie jego hart. Bogini wie, ze chlopiec musi zginac, jej pocalunek tego nie odwróci, sprawi co najwyzej, ze móglby on – zamiast w ataku – zginac w ucieczce. Jest to uogólnienie doswiadczen z czasu ostatniej wojny, kiedy los w równej mierze nie oszczedzal odwaznych, co lekliwych. W zakonczeniu utworu ukryty jest hold dla patriotyzmu chlopca
