1. Opisy obyczajów w „Panu Tadeuszu” przede wszystkim pozwalają na dokładne poznanie trybu życia szlachty. Wiemy, co szlachta robiła w wolnych chwilach, jakie były jej rozrywki, co lubiła. Przedstawienie obyczajów daje równocześnie okazję do charakterystki bohaterów (np. zwyczaj Sędziego kończenia pracy chłopów wraz z zachodem słońca świadczy o tym, że był dobrym gospodarzem, jego próby podtrzymywania staropolskich obyczajów sugerują, że był tradycjonalistą) i ukazania stosunków między nimi (podczas uczty widac szacunek, jakim mieszkańcy dworu w Soplicowie obdarzają Podkomorzego, gdyż zajmuje on przy stole najwyższe miejsce).
2. Przyczyniają się także do daleko idącej idealizacji, jakiej Mickiewicz poddał Polskę. Podkreślają wartośc polskiego dorobku kulturalnego. Idealizacja Polski była procesem zamierzonym i celowym, przedstawienie ojczyzny i jej mieszkańców lepszymi, niż byli naprawdę, z wyraźnym wyolbrzymianiem ich zalet i patrzeniem na wady z przymrużeniem oka miało rozbudzac w emigrantach tęsknotę do ojczyzny. Opisy obyczajów miały więc spełniac także funkcję przypomnienia o zniewolonej Polsce, maiły rozwijac świadomośc narodową i chęc powrotu. Kontrastowały z obyczajami, które były powszechne na emigracji. To, że nie można ich było kultywowac za granicami, potęgowało dodatkowo tęsknotę.
3. Opisy obyczajów i ich kultywowanie w „Panu Tadeuszu” ukazują patriotyzm nie tylko szlachty Soplicowskiej („wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny, najem się tu, napiję, nadyszę ojczyzny”), ale także samego Mickiewicza. Są wyrazem jego tęsknoty i pragnienia ujrzenia Polski jako wolnego kraju. Mają także pouczac młode pokolenie, wytyczac dla niego normy postępowań. Pobudzają do walki z zaborcami i opór przed rusyfikacją i germanizacją.
4. Mogą także opóźniac (funkcja retardacyjna) lub przyspieszac akcję utworu, rozładowywac napięcie (np. grzybobranie bezpośrednio po sporze Asesora i Rejenta) lub je wzmagac. Są także okazją do zabaw, (z grzybobraniem związany jest konkurs) oraz tworzą tło dla wątków utworu.
5. Podkreślają odrębnośc kulturalną Polski, a co za tym idzie, jej prawo do posiadania odrębności narodowej. Spełniają przesłanie „Pana Tadeusza” jako utworu pisanego ku pokrzepienu serc. Budzą nadzieję na życie w wyzwolonej Polsce.
