W Biblii spotykamy niemal wszystkie gatunki literackie, znane z literatury pozabiblijnej:
PRZYPOWIEŚĆ:
Utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na nie same, lecz jako przykłady uniwersalnych prawideł i zasad ogólnoludzkiej egzystencji. Prosta i uboga fabuła jest tylko ilustracją i pretekstem do ukazania ważnych treści. Właściwa interpretacja przypowieści wymaga odrzucenia dosłownego znaczenia utworu i przejścia do znaczenia ukrytego. Przypowieść często posługuje się symbolem. Wyróżnia się przypowieść alegoryczną (która ma dwa plany, jej treść jest ukryta) oraz przypowieść exemplum (tzn. dosłowną, wykładającą swe pouczenie bez metafory, jest wiernym przedstawieniem wzorca postaw).
PSALM:
Jest to krótki utwór poetycki, w którym mieszają się ze sobą charakter modlitewny i pochwalny. Wypowiedź w psalmie skierowana jest do Boga. Do niego kierowane są prośby, błagania, podziękowania. Psalmy zbudowane są z wersetów. Psalmy dzielimy na błagalne, pochwalne, dziękczynne, mądrościowe, patriotyczno – religijne.
HYMN:
To uroczysta pieśń pochwalna, opiewająca np. czyjąś sławę lub czyn patriotyczny. Może to być także patetyczny utwór liryczny, o treści patriotycznej lub religijnej. Utwór ten nacechowany był najczęściej patetyzmem i wzniosłością.
LISTY:
Jest to pisemna forma wypowiedzi, skierowana do osoby lub instytucji. Dla Biblii list gra rolę szczególną. Ze względu na duże odległości między miastami, a także na trudy podróży, list stawał się formą przekazu Słowa Bożego. Za jego pośrednictwem apostołowie pouczali i wyjaśniali wiernym wszelkie wątpliwości.
APOKALIPSA:
(Z greckiego „apokalypsis” = odsłonięcie). Utwór, w którym zawarta jest prorocza, zwykle groźna i przerażająca wizja przyszłości. Ta, pochodząca z Biblii, przypisywana jest Janowi Ewangeliście i zawiera mistyczne przepowiednie losów chrześcijaństwa i końca świata.
KAZANIE:
Jest to tekst, wygłaszany przez duchowieństwo do wiernych, najczęściej podczas nabożeństwa. Kazaniem określić też można treść pisaną takiego przemówienia.
LAMENTACJA (TREN):
Jest to pieśń lamentacyjna, wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, napisana na cześć zmarłego, rozpamiętująca jego chwalebne czyny, zasługi, zalety. Tren jest gatunkiem należącym do poezji żałobnej.
MODLITWA:
Jeden z podstawowych aktów wiary każdej religii, pojmowany jako myślowy lub słowny kontakt z bóstwem. Modlitwy dzielą się na błagalne i dziękczynne.
EPOS NARODOWY:
Jest to jeden z gatunków epickich, wykształconych w starożytności. Utwór ten jest z reguły wierszowany i bardzo rozbudowany. Przedstawia on losy bohaterów na tle wydarzeń ważnych dla danej społeczności. Na plan pierwszy wysuwa się fabuła. Charakterystyczny dla eposu jest jego podniosły i patetyczny styl.
PIEŚŃ:
Utwór liryczny, silnie związany z muzyką. Tematyka pieśni obracać się może wokół zagadnień takich jak przemijalność, krótkotrwałość życia, cnota, rozum, patriotyzm, nieśmiertelność poezji czy afirmacja życia, natury, światai miłości. Poglądy filozoficzne stanowią najczęściej tematykę pieśni refleksyjnych.
AFORYZMY (PRZYSŁOWIA):
Krótkie zdanie czy też myśl, która zawierać może dowcipnie i ironicznie sformułowaną prawdę, regułę czy zasadę życiową.
ELEGIA:
To utwór liryczny, bez określonej miary wierszowej, zwykle o tematyce żałobnej i refleksyjnym, smutnym nastroju, utrzymany w tonie skargi.
KRONIKI:
Jest to chronologiczny zapis wydarzeń z życia państwa, organizacji lub instytucji. Kronika charakteryzuje się tym, iż najczęściej jest ona obiektywna oraz tym, że ogranicza się do odnotowania wydarzeń, bez podania ich związków przyczynowych.
KODEKS PRAWNY:
Zbiór przepisów prawnych, regulujących określoną dziedzinę życia społecznego.
OPOWIADANIE:
To krótki utwór epicki. Najczęściej opowiadanie ogranicza się do jednego wątku fabularnego. Charakterystyczne dla opowiadania jest występowanie luźnej akcji (w której często występują epizody) oraz brak wyraźnej konstrukcji.
MONOLOG I DIALOG FILOZOFICZNY
POEMAT EPICKI
SAGA RODOWA
PRZEKLEŃSTWO
WYROCZNIA
NOWELA DYDAKTYCZNA
LIRYKA MIŁOSNA
