Wiele utworów pozytywistycznych było wczesniej drukowanych w prasie. „Lalka” była drukowana w odcinkach w „Kurierze codziennym” w latach 1877-1879.
Pierwszy tytuł powieści brzmiał „Trzy pokolenia”. Chodzi tu o pokolenie romantyków, Rzecki, pozytywistów Ochocki, pokolenie epoki przejściowej Wokulski.
Prus w listach wspomina, że przeczytał w gazecie epizod sądowy dotyczący kradzieży lalki. Ten epizod wykorzystał w „Lalce”.
Prus w swoim liście tym epizodem uzasadnia tytuł powieści. Jest prawdą, że w odbiorze czytelniczym lalka kojarzy się z Izabelą Łęcką. Znajdujemy w powieści pewne sugestnie, które pozwalają nam na rozumienie tytułu jako filozoficzny. Człowiek zachowuje się jak marionetka, żyje sam sobie, jest nakręcany jak marionetka. Wystepuje koncepcja życie jako teatru („Hamlet”).
Prus określając genezę , stwierdził, że jego celem jest przedstawienie polskich idealistów na tle społecznego rozkładu.
Kolejna przyczyna powstania: chciał, żeby „Lalka” była powieścią z wielkich pytań epoki, społeczęństwa, założeń. Realizacja założeń miała być formą walki z zaborcą.
