1. Wymień frakcje glebowe i ich wpływ na stosunki powierzchniowo-wodne w glebie?
Gleba składa się z: 1. części szkieletowych (kamienie żwir), które obniżają wartość użyt-kową gleb utrudniając uprawę i wzmagając nadmierną przepuszczalność wody i przewie-wność gleb. 2. piasek – składa się głównie z kwarcu i mniejsze ilości krzemianów i glinokrzemianów. Wpływa rozluźniająco na gl., zwiększa przewiewność, zmniejsza zdol-ności zatrzymywania wody; jest to gleba sła-ba. 3. pył – składa się z drobnych ziaren kwa-rcu, z nieznacznych okruchów krzemianów i glinokrzemianów. Poprawia on właściwości fiz. gl., a szczególnie zdolność do magazy-nowania wody. 4. ił (części spławialne) – poprawia strukturę i właściwości wodne gl. oraz zdolności sorpcyjne.
2. Wpływ składu mechanicznego na żyzność gleby?
Każdy rodzaj gleby, w zależności od warunków w jakich się wytworzyła, wykazuje określony skład mech. oraz wł. fiz. i chem. od nich zależy przebieg i szybkość procesów gl., rozwój mikroorg. i roślin, urodzajność. Skład mech., czyli procentowa zawartość cząstek gl. o różnej wielkości ma duży wpływ na żyzność. Żyzność gleby zapewnia rośliną odpowiednie warunki wzrostu (odpowiednie skł. pokarm., wodę i powietrze gl.). Naturalna żyz. jest wynikiem pr. glebotwórczego, zależy więć od rodzaju gleby. Najbardziej urodzajne są gleby o najmniejszych cząstkach, czyli te, które zawierają m.in. koloidy gl., zw. min., próchnicę, drobnoustroje. Gleby gruboziarni-ste, tj. piaski, żwiry, są ubogie we wszystkie te składniki, dlatego gleby te są mało urodza-jne.
3. Formy N w gleb. i jego przemiany?
Azot jest pierwiastkiem biogennym, rośliny mają na niego duże zapotrzebowanie, wystę-puje w postaci zw. org. (70÷80% – białka, aminokwasy, mocznik, kw. nukleinowe. Roś-liny pobierają N w formie jonowej, głównie w postaci jonu azotowego NO3- lub jonu amono-wego NH4+. N ulega. różnym przemianom:
1. Amonifikacja – jest ot proces mikrobiol. polegający na rozkładzie mocznika lub aminokwasów do amoniaku.
2. Nitryfikacja to biol. utlenianie amoniaku do azotanów (III) a następnie azotanów(V), zachodzi w dobrych war. tlenowych.
2NH3+3O2→2HNO2+2H2O+E(nitrosomonas)
HNO2 + 1/2O2→ HNO3 + E (nitrosomonas)
3. Denitryfikacja – to redukcja azotanów(V) do N cząsteczkowego. Jest to pr. mikrobiol. zachodzący w war. beztlenowych.
4. Asymikacja N cząst. – prowadzona jest przez bakterie symbiotyczne z rodzaju Phizo-dium oraz bakterie wolnożyjące Azobacter.
5. Zwiotczanie N wiąże się z pobieraniem jonów azotanowych lub amonowych przez rośliny lub mikroorg. i przetwarzaniem N min. na zw. org. (białka, aminokwasy).
4. Źródła P w glebie i jego przemiany?
Zawartość P w glebie i pokarmie jest czynni-kiem ograniczającym możliwości występowa-nia wielu organizmów.P w glebie występuje w postaci: – zw. org. – fosfolipidy, chityna, kw. nukleinowe; ulegają one rozkładowi mikrobiol. i uwalniany jest P min., który mo-że być pobierany przez rośliny lub ulega uwstecznieniu, czyli tworzeniem nierozp. zw. – zw. min. – są to minerały skałotwórcze, np. fosforyty, apatyty, w tej postaci jest on nie-przyswajalny przez rośliny. Przy udziale mikroorg. oraz na skutek reakcji chem. nierozp. sole H3PO4 [np. Ca3(PO4)2] przecho-dzą w postać soli rozp. [np. Ca(H2PO4)2], z których rośliny pobierają pokarm. Źródłem P w środowisku są wietrzejące, bogate w fosforany skały. Wypłukiwane przez wodę zw. P dostają się do rzek, a następnie do morza, gdzie odkłada się w osadach. Część jest wychwytywana przez fitoplankton, który jest zjadany przez ptaki i ssaki morskie i w ten sposób dostaje się na powierzchnię lądów. Źródłem P w glebie jest też wzrost zużycia nawozów min. i produkcja detergentów.
5. Kierunki przemian subst.. org. w glebie?
Subst. org. w glebie ulega ciągłym przemia-nom jakościowym i ilościowym. Uzależnione są one od: enzymów znajdujących się w resz-tkach roślinnych i zwierzęcych, mikroorg. gl., fauny gl., klimatu glebowego, odczynu, zawa-rtości przyswajalnych skł. pokarmowych. Źródłem subst. org. w glebie są obumarłe szczątki roślin i zwierząt (detrytus) podlega-jące rozkładowi mikrobiol., czyli minera-lizacji. Min. jest to całkowity rozkład zw. org. w glebach. Proces ten przebiega stopniowo. Najpierw zachodzi hydroliza i rozkład białek, amonifikacja, enzymatyczny rozkład węglo-wodanów, a następnie całkowita min. poszczególnych części zw. org. W glebach zachodzą dwie formy min.: butwienie (przebiega przy dostatecznym dostępie tlenu, przy pH zbliżonym do neutralnego, dając produkty całkowitego utlenienia, tj. : CO2, H2O, siarczany, azotany, fosforany; jest to proces egzoenergetyczny, podczas którego wydzielają się znaczne ilości energii cieplnej), gnicie (zachodzi w glebach wilgotnych i mało przewiewnych, w których istnieje niedostatek tlenu, przy pH =5. Produktami jego są, oprócz produktów całkowitego utlenienia, metan CH4,siarkowodór H2S, amoniak NH3, indol, skatol i inne. Podczas gnicia nie następuje podwyższanie temp. w rozkła-dających się substancjach organicznych). Równocześnie z min. przebiega humifikacja (proces syntezy zw. org.). W wyniku tego tworzy się pró-chnica — bezpostaciowa subst. org. o zmien-nym i bardzo złożonym składzie chem. Two-rzą ją odporne na rozkład resztki tkanek roślinnych i zwierzęcych, ciał mikroorg. i produktów ich działalności. Hum. zachodzi w war. tl. i beztl., przy udziale bakterii, promie-niowców, grzybów, mezofauny (dżdżownice, nicienie, stawonogi). Próchnica tworzy się z różnych związków: węglowodanów, ligniny, białek, chlorofilu i innych. W pierwszym etapie humifikacji wielkocząsteczkowe zw. org. ulegają rozkładowi na prostsze, z których dopiero następuje synteza zw. próchnicznych. Ilość i jakość wytworzonej próchnicy zależy od przebiegu procesów glebotwórczych.
6. Kompleks sorpcyjny gleby?
Jest to część sorbująca gleby. Zatrzymuje on jony, cząst. zawiesin, gazów i mikroorg. W jego skład wchodzą: wtórne minerały ilaste, próchnica glebowa, kompleksy ilasto-pró-chnicze. K. sorpc. jest jednym z ważniej-szych czynników warunkujących żyzność gl.
7. Rodzaje sorpcji glebowej?
Gleba, dzięki zawartości próchnicy, wykazuje specyficzne właściwości sorpcyjne. Sorpcją gleby nazywa się jej zdolność do pochłaniania gazów i par z powietrza, cząsteczek i jonów z roztworów oraz mikroorganizmów i cząstek glebowych z zawiesin. Na wł. sorp. gleb wpływają m.in: rozdrobnienie fazy stałej gl. pH, porowatość. Sorp. warunkuje żyzność gl. Wyróżnia się następujące rodzaje sorpcji:
– s. mechaniczna – sorpcja mechaniczna polega na mech. zatrzymywaniu w wolnych przestrzeniach gleb zawiesin oraz mikroorga-nizmów zawartych w roztworach glebowych. S. mech. wpływa w znacznym stopniu na rozmieszczenie mikroorganizmów w profilu glebowym oraz na tworzenie się warstw trudno przepuszczalnych w glebie.
– s. fizyczna – polega na zatrzymywaniu przez rozdrobnione składniki stałe gleby mikroorga-nizmów, cząsteczek zw. chem., pary wodnej, CO2, O2, azotu i innych.
– s. chemiczna – Sorpcja chemiczna polega na wytrącaniu się trudno rozpuszczalnych soli w glebie w wyniku reakcji jonów znajdujących się w roztworze glebowym. Np. jeśli do gleby zawierającej CaCO3, a więc zawierającej w roztworze glebowym Ca(HCO3)2, doda się siarczanu (VI) magnezu MgSO4, wówczas następuje s. chem. anionu SO42-. Ca(HCO3)2 + MgSO4 = Mg(HCO3)2 + CaSO4 S. chem. ulegają w glebie przede wszystkim aniony, np.: SO42-, CO32-, PO43-, HPO42-, H2PO4-. Dzięki s. chem. następuje zatrzymanie w glebie pewnych składników, które odgrywają ważną rolę w rozwoju roślin.
– s. wymienna – polega na wymianie jonów, która zachodzi pomiędzy stałymi składnikami gl. a roztw. glebowym. zjawisko to może następować dzięki obecności grup kwaso-wych (karboksylowych –COOH, fenolowych –OH) znajdujących się w zw. tworzących próchnicę.
– s. biologiczna – spowodowana jest przez żywe organizmy zamieszkujące glebę. Polega ona na pobieraniu związków mineralnych przez korzenie roślin i mikroorganizmy. W ten sposób składnik zatrzymywany przez organizm jest dla innych niedostępny, aż do uwolnienia go po obumarciu organizmu. S. biol. chroni subst. rozp. w wodzie przed wymyciem.
8. Proces bielicowania gleb i skutki?
Bielicowanie jest charakterystyczne dla gleb piaskowych znajdujących się pod roślinnością leśną iglastą (sosna, świerk). Zasadniczym czynnikiem powodującym go są resztki org., które zawierają trudno rozkładające się subst. garbnikowe. W wyniku działalności grzybów związki te ulegają przemianom w silne kwasy org. i pod ich wpływem rozkładają minerały pierwotne i wtórne, co prowadzi do silnego zakwaszenia podłoża. Produkty ich rozkładu to rozpuszczalne w wodzie sole min. Al, Fe i P. Związki te migrują wraz z wodą w głąb profilu glebowego. Na miejscu pozostaje krzemionka SiO2, która nadaje poziomowi wymywania jasno popielatą barwę (bielico-wanie). Trudniej rozpuszcz. związki Al, Fe, P i subst. org. kumulują się w poziomie wmy-wania. W wyniku bielicowania powstają gle-by b. kwaśne, ubogie w skł. min., próchnicę i wykazujące małe właściwości buforowe.
9. Organizmy edafonu i ich funkcja?
Edafon to zespół organizmów żyjących w glebie, które stanowią jeden z podstawowych jej elementów. Zamieszkują one glebę do głęb. 1m, największa ich liczba żyje jednak w bogatej w pożywienie warstwie ornej. Bez edafonu gleba nie byłaby zdolna do podtrzy-mania produkcji roślinnej. Jego rozwój zależy od wielu czynników, m.in. od rodzaju gleby, jej wilgotności, temp., odczynu oraz dostatku pożywienia. W skład ed. wchodzą m.in. bak-terie, promieniowce, grzyby, larwy owadów, pierścienice, wazonkowce, pajęczaki, a także drobne ssaki, jak krety, ryjówki, nornice i myszy. Skład procentowy ed. przedstawia się następująco: 40% – bakterie, 40% – grzyby i glony, 12% – dżdżownice, 5% – mezofauna, 3% – mikrofauna. Część ed. tworzy ogniwo destruentów, inna bierze udział w tworzeniu próchnicy i warunkuje żyzność gleby. Np. grzyby zaopatrują rośliny w wodę, sole min., subst. wzrostowe, bakterie asymilują azot z powietrza i dostarczają go roślinom w formie przyswajalnej, dżdżownice drążą głęboko glebę, przyczyniając się do jej przemieszania i spulchniania.
10. Rodzaje kwasowości gleb?
Kwasowość powodują jony H+. O zawartości tych jonów decydują kwasy: H2CO3, H2SO4, H3PO4, octowy, szczawiowy, kw. huminowe i fulbowe. Jony H+ występują zarówno w roztworze gl. jak i kompleksie sorpcyjnym gl. W związku z tym wyróżnia się: kw. czynną (oznacza się ją w wodzie dest. i określa ilość wolnych jonów H+ występujących w roztw. gl.) i kw. potencjalną (wywołana przez jony H+ i Al3+ związane przez kompleks sorpc. gl.; dzieli się ją na wymienną (ujawnia się w wyniku działania na glebę roztw. KCl, który powoduje wyparcie pewnej ilości jonów H+ i Al3+ z kompl. sorpc. gl.) i hydrolityczną
11. Czynniki wpływające na wzrost kwasowości gleb?
Jedną z najważniejszych przyczyn tego zjawiska jest pobieranie pożywienia przez roślinność, ponieważ większość pokarmu przyswajają one w postaci jonów dodatnich, których ubytek jest równoważony przez oddawanie do gl. jonów H+. Na wzrost kw. gl. wpływa też: brak skł. zasadowych w skałach macierzystych, przewaga opadów nad paro-waniem, która sprzyja wymywaniu skł. zas. i powoduje nasilenie pr. bielicowania, wprowa-dzenie do gl. nawozów szt., działalność życio-wa mikroorg. i roślin wyższych (przyczynia się do powstawania kwasów), zabiegi upra-wowe, ba podczas zbioru z pól usuwa się wraz z roślinami duże ilości skł. zasadowych Ca, Mg, K, Na, kwaśne deszcze, które są wynikiem zaniecz. pow. tl. S i N, które reagu-jąc z wodą tworzą kwasy, gospodarka leśna (pozyskiwanie drzew powoduje, że do gruntu powraca mała część masy org. zgromadzonej przez drzewa, naturalny obieg materii zostaje zachwiany, a w rezultacie gl. ulega zakw.
12. Dlaczego gl. kwaśne to gl. zdegradowane?
W wyniku zakwaszenia następuje wymywa-nie z gl. składników pokarm.: K, Mg, Ca. Wraz z utratą subst. odżywczych zwiększa się zawartość trujących metali w rozt. glebowym. Gwałtownie wzrasta rozpuszcz. zw. Al., Fe, Mn oraz innych metali ciężkich. Zmniejszenie się dostępności subst. pokarm. z równoczes-nym trującym działaniem metali prowadzi do uszkodzenia korzeni, osłabienia i obniżenia odporności na choroby i szkodniki, co w rezultacie prowadzi do obumierania roślin lub ich trwałego uszkodzenia. Odczyn gl. wpływa na aktywność biologiczną gl., zbyt duże zakwaszenie powoduje obumieranie edafonu glebowego, co przyczynia się do obniżenia jej wartości użytkowej.
13. Rodzaje wody w glebie?
Ciekłym składnikiem każdej gleby jest woda. Jej źródło stanowią: opady deszczu i śniegu, grad, szron, rosa, woda gruntowa oraz konde-nsacja pary wodnej. Część wody, która dosta-je się do gleby w formie opadów atm. ulega wyparowaniu oraz transpiracji przez rośliny, część natomiast wsiąka w glebę lub spływa po jej powierzchni. Występuje ona w glebie w różnych formach: w. chemiczna – stanowi część składową związków znajdujących się w glebie, jest ona bardzo silnie związana z cząstkami glebowymi, nie bierze więc udziału w procesach glebowych i nie ma żadnego znaczenia dla roślin, w. w postaci pary wod-nej – stanowi jeden z elementów powietrza glebowego, w. w postaci lodu – jest mało aktywna, niedostępna dla roślin, odgrywa istotną rolę w pr. wietrzenia skał i minerałów, w. higroskopijna – jest związana siłami van der Waalsa z cząstkami glebowymi i nie może być pobrana przez mikroorganizmy i rośliny wyższe, w. błonkowata – tworzy się na powierzchni błonek wody higr., jest ona słabiej związana (w porównaniu z wodą higr.) i bierze udział w procesach glebowych, może być wykorzystana przez rośliny, w. kapilarna – wypełnia włoskowate kanaliki, których siły wiązania przewyższają grawitacje; woda po-rusza się w nich dzięki napięciu powierz., w różnych kierunkach, w zależności od niedo-sytu wilgotności glebowe, jest dostępna dla roślin, w. grawitacyjna – wypełnia szerokie przestrzenie pomiędzy cząstkami gleby, jest ona łatwo dostępna dla roślin i przyczynia się do przewietrzania gleb, w. gruntowa – znaj-duje się na pewnej głębokości na warstwie trudno przepuszczalnych osadów.
14. Kapilarna pojemność. wodna i jej oznaczanie?
Charakteryzuje stosunki wilgotnościowe w glebach. Kap. poj. wodna jest to ilość wody zmagazynowanej w kapilarach glebowych w stosunku do suchej masy gleby wyrażonej w %. Najwyższą kap. poj. wodną mają torfy. Zależy ona od zawartości składników org. i składu mechanicznego. Kap. poj. wodną oznacza się następująco: określoną próbkę gleby o znanej masie wsypuje się do filtru i zalewa wodą. Następnie trzeba poczekać aż woda odcieknie i zważyć próbkę. Różnica między masą suchej próbki a próbki po odcieknięciu to ilość wody zgromadzonej w kapilarach.
15. Od czego zależą zdolności retencyjne gleb?
Zdolność retencji gleby zależy od wielkości jej cząstek zawartości próchnicy, rodzaju gleby, jej struktury. Im cząstki gl. są mniejsze tym gleba zatrzymuje większe ilości wody. Np. cząstki iłu i próchnicy o średnicy mniejszej niż 0,0002 mm tworzą koloidy, dzięki czemu wykazują zdolność silnego wiązania wody. Zabezpiecza to glebę przed nadmiernym wysychaniem oraz utrwala jej strukturę gruzełkowatą. Zdolności retencyjne gleb uzależnione są też od pojemności wodnej gleby, czyli zdolności gl. do zatrzymywania określonej ilości wody. Pojemność wodna różnych gleb jest zróżnicowana. Zależy ona od struktury gleby, wielkości grudek, zawar-tości skł. min. i org. Retencja gleby zależy też od jej przepuszczalności, czyli szybkości przesuwania się jej w głąb profilu gl. Zależy ona od struktury gl., jej składu mech. i zwięzłości. Piaski i gleby gruboziarniste nie mają zdolności retencyjnych. Natomiast duże zdolności retencyjne mają torfy.
16. Charakterystyka typów gleb?
Zróżnicowanie skały macierzystej, urozmai-cona rzeźba terenu, klimat sprzyjają tworze-niu się różnych typów gleb. Wyróżnia się:
Gleby bielicowe – są szczególnie rozpowsze-chnione na obszarze Polski. Są one bardzo kwaśne, ubogie w skł. min., próchnicę i wyka-zują małe wł. buforowe. Gl. te powstają przy udziale roślinności lasów iglastych, na skałach ubogich w zw. zas. Zasadniczym czyn. powodującym bielicowanie są resztki org., np. szczątki szpilek lub kory. Zawierają one trudno rozkładające się subst. garbni-kowe. W wyniku działalności grzybów zw. te ulegają przemianom w kwasy fulwowe, fenol i polifenole co prowadzi do silnego zakwa-szenia podłoża. Powstałe subst. reagują ze składnikami mineralnymi górnych warstw gleby. W wyniku tego procesu powstają rozpuszczalne połączenia org. – min. Częste deszcze wymywają je w głąb profilu glebowego tworząc jasny poziom. W głęb-szych warstwach gleby następuje z kolei rozkład części org. połączeń kompleksowych z równoczesnym uwalnianiem związanych z nimi kationów, np. jonów żelaza. Stąd właśnie pochodzi brunatne zabarwienie poziomów wymywania.
Gleby brunatne tworzą się z różnych, najczę-ściej bogatych w CaC03, skał macierzystych. W wytworzeniu tych gleb pomagają lasy liś-ciaste lub mieszane. Podczas rozkładu mine-rałów zostają uwolnione m.in. zw. Fe, które powlekając cienką warstwą cząstki gl. nadają gl. brunatnym charakterystyczne rdzawobru-natne zabarwienie. Są średnio żyzne lub żyz-ne, słabo kw. lub obojętne, typowe dla klimatu umiarkowanego.
Czarnoziemy występujące w Polsce wykszta-łciły się na podłożu lessowym. Powstają z lessów w warunkach klimatu kontynentalnego i umiarkowanego suchego przy udziale roślinności łąkowo-stepowej i leśno-stepowej. Ich cechą charakterystyczną jest intensywne gromadzenie się w nich próchnicy (3% – 4%) wysyconej kationami Ca i Mg, składników pokarmowych stąd ich duża żyzność. Dzielą się na czarnoziemy leśno-stepowe (żyźnie-jsze) i szare gleby leśne (wytworzone z uboż-szych lessów). W Polsce nieliczne, o charak-terze reliktowym, powstałe podczas panowa-nia bardziej suchego i ciepłego klimatu. Ze względu na wysoką produktywność wykorzy-stane pod uprawę rolną. Współcześnie podlegają procesom brunatnienia i ługowania
Gleby torfowe powstają w warunkach dużej wilgotności spowodowanej stałym, wysokim poziomem wody grunt. lub powierzch. W glebach tych stale zachodzi proces torfotwórczy. Polega on na odkładaniu się niecałkowicie rozłożonych resztek roślinności bagiennej przy słabym dostępie powietrza. Cechą charakterystyczną gl. torf. jest struktura włóknista, która decyduje o ich wł. fiz.-chem. Naturalne lub sztuczne obniżanie poziomu wód grunt. wywołuje w torfie proces mursze-nia. Przy dużym dostępie tlenu masa org. ulega częściowej mineralizacji i intensywnej humifikacji. W wyniku tych przemian w górnych warstwach profilu glebowego pows-taje tzw. poziom murszowy, w którym zanika char. budowa torfu. Gl. torfowe są rozpowsze-chnione na terenie całej Polski, a przede wszystkim na obszarach Pobrzeża Bałtyckie-go, Polesia oraz Pojezierzy – Mazurskiego i Pomorskiego.
Mady – typ gleb aluwialnych powstających w obrębie dolin rzecznych oraz na terenach delt z materiału przynoszonego przez wodę. Charakterystyczną cechą mad jest występo-wanie w ich profilu gl. różnej grubości warstewek, różniących się od siebie barwą oraz skł granulometrycznym, odpowiadają-cych kolejnym, dużym wezbraniom wód, które zalewając dna dolin osadzają niesioną przez, siebie zawiesinę. Mady są przeważnie żyzne, mają zróżnicowaną zawartość próch-nicy (1-8%). Mady tworzą siedliska lasów łęgowych. Wyróżnia się m.: rzeczne właści-we, rzeczne próchniczne i rzeczne brunatne. W Polsce najlepiej wykształcone m. występu-ją na terasach w dolinach największych rzek (m.in. Wisły, Odry, Dunajca, Sanu), a także na obszarze Żuław Wiślanych.
Rędzina – zasobna w wapń i próchnicę gleba wytworzona w procesie wietrzenia skal wap-niowych, węglanowych i gipsowych, nierza-dko z domieszką materiału lodowcowego: piasku i gliny (r. mieszane), o korzystnych wł. fiz. i słabo zasadowym odczynie, płytka. Spotykana na pd. Polski: na Wyżynie Kieleckiej, Wyżynie Lubelskiej, w jurze Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach i Pieninach. Zajmują one ok. 1% pow. Polski.
Gleby terenów górskich odznaczają się słabo wykształconym profilem, dużą kamienisto-ścią, najczęściej silnym zakwaszeniem.
17. Czynniki wpływające na powstawanie i utrzymanie struktury gruzełkowatej gleby?
Str. gruzełkowata (sztuczna) wytworzona jest przez stosowanie właściwej agrotechniki. Jej powstaniu sprzyja obecność CaCO3 i próchni-cy, odpowiednia wilgotność odchody dżdżo-wnic, mróz, bakterie, grzyby, fauna gl. Agre-gaty glebowe mogą ulec zniszczeniu przez uderzające krople deszczu, stosowanie cięż-kiego sprzętu rolniczego. Aby utrzymać str. gruz. należy stosować właściwy płodozmian oraz racjonalne zabiegi agrotechniczne (np. odpowiednio przeprowadzone melioracje, właściwe nawożenie nawozami organicznymi i mineralnymi.
18. Przyczyny i skutki erozji gleb?
Erozja gleby to proces rozdrabniania i prze-mieszczania (zdzierania) wierzchniej warstwy gleby wskutek oddziaływania wiatru (wywie-wanie gleby, deflacja) i wody (zmywanie gleby, e. wgłębna). Występuje zwłaszcza w terenach górskich i pagórkowatych, pozba-wionych lasu i na glebach ciężkich, tzn. z przewagą drobnych frakcji. Jest jednym z najważniejszych czynników degradacji gleby. Nasilenie procesów erozyjnych zależy od rzeźby terenu, składu mechanicznego gleby, opadów atm. oraz sposobu użytkowania tere-nu. Jej skutkami jest zmywanie wierzchniej warstwy gleby, wymywanie N, P, K, próchnicy oraz przekształcanie terenu lub jego niszczenie.
19. Rodzaje erozji gleb?
Działalność rolnicza i pozarolnicza człowieka sprzyja erozji gleby. Zjawisko to polega na niszczeniu wierzchniej pokrywy glebowej przez wiatry, wodę, lodowce. Czynniki te powodują zmianę składu mech. oraz pogorszenie struktury gleby. Długotrwale lub intensywne opady atmosferyczne powodują tzw. erozję wodną. Krople deszczu padające na pozbawioną roślinności ziemię rozbijają agregaty glebowe, które następnie są porywa-ne przez spływającą po powierzchni wodę. Erozji wodnej najszybciej ulegają gleby zawierające niewiele cząstek koloidalnych, a więc lessy, gleby pyłowe i piaski luźne. Na powierzchni pozbawionej roślinności zacho-dzi erozja wietrzna. Wiatr rozbija agregaty glebowe, porywa je ze sobą i unosi w inne miejsca. Erozja wodna i wietrzna prowadzą do denudacji gleb, czyli niszczenia profilu glebowego. W wyniku tego procesu powstają gleby szczątkowe o niewykształconym profi-lu, nie nadające się pod uprawy.
20. Met. zabezpieczania przed erozją?
Rolnicze użytkowanie gleb. szczególnie tere-nów o bogatym urzeźbieniu powierzchni, przyspiesza procesy erozyjne. Za podstawowy zabieg przeciwerozyjny uważa się uprawę roli w poprzek spadku zbocza, co zmniejsza kilka-krotnie nasilenie tego zjawiska. Wprowadza się również poziomicowy układ pól, tzw. tarasy, których szerokość zmniejsza się wraz ze wzrostem nachylenia zboczy. Ważny jest odpowiedni dobór roślin, których system korzeniowy uodparnia glebę na niszczące działanie zjawisk atmosferycznych. Najlepiej chronią przed erozją trawy, ponieważ mają bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy. Tereny zagrożone erozją obsadza się również drzewami i krzewami, które zmniejszając siłę wiatru chronią gleby przed wywiewaniem. Jako środki przeciwerozyjne stosuje się także tzw. stabilizatory glebowe. Należą do nich nawozy mineralne z dodatkiem naturalnego adsorbentu np. humusu; połączenia typu związek organiczny – materiał ilasty oraz spe-cjalne preparaty — polimery Dzięki obecno-ści w łańcuchu tych substancji grup funkcyj-nych: -COOH, -NH2, -OH, następuje zlepia-nie cząstek glebowych w większe i trwalsze agregaty. Erozji można też zapobiegać poprzez chem. zwalczanie chwastów i minimalizację zabiegów uprawowych.
21. Przyczyny degradacji chem. gleb?
Chemiczna degradacja gleb jest związana z intensywnym nawożeniem, które powoduje zakłócenie równowagi jonowej, przez niewła-ściwe dobranie proporcji nawozów. Stosowa-nie zbyt dużych dawek nawozów, szczególnie jednorazowo, powoduje, że nie są one całko-wicie wykorzystywane przez rośliny. Nadmiar jest więc wymywany do wód gruntowych i rzek, co prowadzi do ich zanieczyszczenia i eutrofizacji. Zbyt duże dawki nawozów sztu-cznych zaburzają rozwój organizmów glebo-wych, powodują zmiany jakościowe i ilościo-we flory i fauny glebowej. Zwiększenie nawo-żenia, szczególnie azotowego prowadzi do inwazji traw nitrofilnych, np: perzu kosztem roślin dwuliściennych, zwłaszcza motylko-wych. Następuje także zanik mikoryzy, która stanowi ochronę przed pobieraniem nadmiaru składników mineralnych i kumulowaniem ich w roślinach.
22. Zapobieganie negatywnym skutkom stosowania pestycydów?
Pestycydy to ogólna nazwa chem. środków ochrony roślin i środków chroniących żywność lub człowieka przed szkodnikami (chwastami, grzybami, owadami, gryzonia-mi). Pest. dzieli się na podgrupy w zależności od rodzaju organizmów, na jakie działają np. insektycydy (środki owadobójcze), herbicydy (chwastobójcze), fungicydy (grzybobójcze), bakteriocydy (bakteriobójcze).Najbardziej znanym p. jest DDT, którego obecność stwierdzono wszędzie na Ziemi. Nieumiejętne użycie pest.prowadzi do skażenia gleby i wo-dy lub rozwoju org. niepożądanych (eutro-fizacja). Stopniowo obserwuje się tendencję do stosowania bardziej ekol. śr. ochr. upraw. Zapobiegać negatywnym skutkom działania pest. można poprzez: zwalczanie danego szkodnika przy pomocy jego wrogów nat., dostosowanie do określonego rodzaju upraw preparatu o najkrótszym okresie trwałości, wyeliminowanie z eksploatacji tech. złych urządzeń stosowanych do opryskiwania i opy-lania roślin, ograniczanie stosowania pest. sil-nie toks., stosowanie pest. o działaniu selekty-wnym, stosowanie zasad karencji i odpowie-dnich dawek i częstotliwości zabiegu, stoso-wanie nawożenia org. i roślin repelentnych.
23. Przyczyny i skutki zawodnień?
Zawodnienie gleby to trwałe lub sezonowe podwyższenie poziomu wód gruntowych powyżej zasięgu głównych mas korzeni. Przyczyny zawodnień to: spiętrzenie wody w zbiornikach wodnych zaporowych, mokre składowiska odpadów, a także składowiska odpadów stałych, nasypy kolejowe, obwałowania cieków. Dzieje się tak dlatego, ponieważ ciśnienie wywierane przez duże masy ziemi zniekształca podłoże i uniemożliwia odpływ wód podziemnych, powodując lokalne spiętrzenia. Skutkiem zawodnień jest brak tlenu w glebie, co powoduje obumieranie roślin, znajdujących się na danym terenie. Może ono powodować też zmianę charakteru terenu, np. zabagnienie i ogólną degradację. Zbyt wysoki poziom wód może być przyczyną skażenia gleb subst. toksycznymi, np. H2S i siarczków, ponieważ w gl. ubogiej w tlen następuje redukcja zw. Fe i Mn, siarczanów, azotanów i fosforanów.
24. Przyczyny i skutki degradacji hydrogenicznej?
Kopanie rowów na terenach miejskich i przem., zakładanie różnorodnych instalacji podziemnych, eksploatacja kopalin wywołują osuszanie gruntu i powstawanie głębokich lei depresyjnych. Odwodnienie wyrządza najwię-ksze szkody na glebach torfowych. Wysu-szony torf traci swoje wyjątkowe wł., ulega zmianie jego struktura. Następuje proces tzw. murszenia i mineralizacji. Powoduje to ubywanie masy glebowej, spłycanie się tych gleb aż do zupełnego zaniku. Zniszczeniu ulega szata roślinna, następuje zmiana składu flory i fauny. Z czasem przesuszone tereny ulegają stepowieniu, a nawet pustynnieniu. Składowiska odpadów, nasypy kolejowe i drogowe, osiadanie gruntu na terenach eksploatacji kopalin, budownictwo naziemne powodują lokalne podwyższenie poziomu wody gruntowej. Zawodnienie gleby powo-duje szybką jej degradację, giną mikroorg., obumierają rośliny. Gleba staje się uboga w tlen. Sprzyja to redukcji związków żelaza i manganu, siarczanów, fosforanów i azotanów oraz tworzeniu się toksycznych substancji, np. siarkowodoru i siarczków.
25. Przyczyny zmęczenia gleb?
Zmęczenie gleb – okresowe załamanie rów-nowagi biol. gleby wywołane czynnikami biol., chem. i fiz. Są to ujemne zmiany stanu biol. i właściwości gleby, powodujące obni-żenie się jej urodzajności w wyniku jedno-stronnego użytkowania. Objawem zm. gl. jest ciągłe zmniejszanie się plonów, pomimo inte-nsywnego nawożenia i uprawy. Występuje ono przy długotrwałych uprawach monokultu-rowych, zwłaszcza roślin będących edyfika-torami (zmieniają właściwości gleb), np. przy nieprzerwanej uprawie roślin motylkowych – koniczyny (wykoniczenienie) lub łubinu (wy-łubinienie). Spowodowane jest ono m.in. przez jednostronne wykorzystywanie składni-ków pokarmowych oraz nagromadzenie się w glebie szkodliwych produktów przemiany materii wydzielanych przez rośliny lub mikroorganizmy. Przyczyną zm. gl. mogą być też choroby i szkodniki roślin uprawnych oraz oddziaływanie swoistych zw. chem. wydziela-nych przez rośliny. Występuje również pod uprawami lnu, tytoniu, zbożami, użytkami zielonymi. Można mu przeciwdziałać poprzez znamionowanie roślin, nawożenie organiczne.
26. Rodzaje i kierunki rekultywacji gleb, czyn. decydujące o ich wyborze?
Rekultywacja to działalność polegająca na przywróceniu wartości użytkowej gruntom rolnym i leśnym. Dzieli się ją na: techniczną (obejmuje czynność: uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleby metodami tech., np. przez nawożenie, budowę dróg dojazdo-wych, umacnianie skarp, brzegów terenów), i biologiczną (polega na stosowaniu zabiegów mających na celu wytworzenie biol warstwy gleby; w tym celu stosuje się: uprawę mech., nawożenie min. i org., wprowadzenie roślin glebotwórczych (rośliny motylkowe, trawy).
Kierunki rekult.: rolniczy (polega na tworze-niu na nich użytków zielonych, sadów, ogro-dów działkowych, plantacji wieloletnich; gl. takie muszą się charakteryzować odpowie-dnim składem mech., zasobnością w skł. pokarmowe), leśny (zagospod. nieużytków na cele gosp. leśnej tj. produkcyjne nasadzenia lasów, zalesianie i zadrzewianie ochronne wokół aglomeracji miejskich i śródpolne, pełniące rolę fitomelioracyjną, zadrzewianie terenów erodowanych).
27. Znaczenie wapnowania i nawożenia organicznego w rekultywacji gleb?
Wapnowanie gleb to zabieg agrotechniczny polegający na wprowadzaniu do gl. znacz-nych ilości zw. Ca (w postaci węglanów, tlenku lub wodorotlenku). Jego celem jest likwidacja nadmiernego zakwaszenia gleb (obniżenie pH), które jest szkodliwe dla większości roślin, poprawa struktury gleb lekkich i ciężkich(przez koagulację koloidów gl. co wpływa pozytywnie na struk. Gruzełko-watą) oraz wł. fizykochemicznych i chem., a także wzmożenie biol. aktywności, przez wpływ na mikroflorę Wielkość dawki uzależ-niona jest od pierwotnego odczynu, składu granulometrycznego i rodzaju upraw. Zwykle zwiększa ono działanie innych nawozów.
Przenawożenie substancjami min. jest zjawiskiem często spotykanym. Nadmierne wzbogacanie gleb nawozami powoduje naru-szenie równowagi jonowej. Bezpiecznymi na-wozami dla gleby są nawozy organiczne, często stosowane w postaci kompostu, obo-rnika gnojowicy, namułów org., mad, rędzin, czarnych ziem, osadów ściekowych, płynnych ścieków i nawozów zielonych (do przeora-nia). Nie mają one negatywnego wpływu na skład gleby, tzw. nie powodują jej zakwa-szenia, zasolenia, wzbogacają ją w składniki pokarmowe, zwiększają żyzność oraz popra-wiają jej wł., pomagają wytworzyć próchnicę.
28. Rekultywacja gr. potencjalnie żyznych, jałowych, leżących na podłożu toksycznym?
Rekult. gr. potencjalnie żyznych – są to obszary glebowe o składzie mech. glin i utworów pyłowych. Są to utwory zasobne w K, Ca, Mg i mikroskładniki. Brak jest w nich N. Rekultywacja tych gruntów polega na ożywieniu biol. przez nawiezienie warstwy próchniczej lub intensywne nawożenie org.
Rekult. gr. jałowych – są to piaski luźne, sła-bo gliniaste i żwir. Są to tereny trudne do rekult. ze względu na brak zw. azotowych i wszelkich innych dostępnych zw. min.oraz brak koloidów zdolnych do zatrzymywania i przechowywania skł. pokarmowych. Piaski nie mają zdolności do magazynowania wody, łatwo przesuchają. Rekultywacja polega na nawiezieniu warstwy próchniczej, intensy-wnym nawożeniu org. poprzez stosowanie osadów ściekowych, szlamu, kompostu. Korzystna jest uprawa roślin na nawóz zielony (łubin, żyto).
Rekult. gr. leżących na podłoży toksycz-nym – skażenie gleb powoduje zaburzenia pr. kiełkowania i wzrostu roślin. Gleby skażone solami Zn, Cu, PB charakteryzują się słabym rozwojem roślinności. Metale te gromadzą się w tkankach roślin. Skażeniu met. cięż. przeciwdziała się przez blokowanie ich. Dość dobry skutek odnosi nawożenie gleby naw. fosforowymi. W wyniku reakcji kationów met. cięż. z anionami fosforanowymi powsta-ją nierozp. w wodzie zw., które nie są już takim zagrożeniem dla gl. Do oczyszczania gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi stosuje się też substancje o właściwościach chelatujących, np. drenaż roztworami EDTA (kwas wersenowy). Do oczyszczania gleb używa się również określone rośliny, które wykazują tendencję do kumulowania niektó-rych pierwiastków, np. niektóre trawy mają zdolność do pobierania z gleby Zn i unieru-chamiania go w ścianach komórkowych. Wiele gatunków roślin dobrze znosi wysoką zawartość met. cięż. w glebie, gdyż mają ograniczoną zdolność pobierania tych pierw. Fakt ten wykorzystuje się do rekul. gleb i hałd zawierających met. cięż. Oczyszcz. i rekult. gleb skażonych promieniotwórczo jest bardzo trudna i uciążliwa, jednak i tu poszukuje się metod, które pomogą usunąć te izotopy z gleby. W glebach kwaśnych następuje szybkie pobieranie przez rośliny promieniotwórczego izotopu 90Sr. Aby zahamować kumulowanie się tego nuklidu w organizmach stosuje się wapnowanie gleby. Podobne zabiegi stosuje się na glebach skażonych 137Cs.
K, Ca, Mg i mikroskładniki. Brak jest w nich N. Rekultywacja tych gruntów polega na ożywieniu biol. przez nawiezienie warstwy próchniczej lub intensywne nawożenie org.
Rekult. gr. jałowych – są to piaski luźne, sła-bo gliniaste i żwir. Są to tereny trudne do rekult. ze względu na brak zw. azotowych i wszelkich innych dostępnych zw. min.oraz brak koloidów zdolnych do zatrzymywania i przechowywania skł. pokarmowych. Piaski nie mają zdolności do magazynowania wody, łatwo przesuchają. Rekultywacja polega na nawiezieniu warstwy próchniczej, intensy-wnym nawożeniu org. poprzez stosowanie osadów ściekowych, szlamu, kompostu. Korzystna jest uprawa roślin na nawóz zielony (łubin, żyto).
Rekult. gr. leżących na podłoży toksycz-nym – skażenie gleb powoduje zaburzenia pr. kiełkowania i wzrostu roślin. Gleby skażone solami Zn, Cu, PB charakteryzują się słabym rozwojem roślinności. Metale te gromadzą się w tkankach roślin. Skażeniu met. cięż. przeciwdziała się przez blokowanie ich. Dość dobry skutek odnosi nawożenie gleby naw. fosforowymi. W wyniku reakcji kationów met. cięż. z anionami fosforanowymi powsta-ją nierozp. w wodzie zw., które nie są już takim zagrożeniem dla gl. Do oczyszczania gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi stosuje się też substancje o właściwościach chelatujących, np. drenaż roztworami EDTA (kwas wersenowy). Do oczyszczania gleb używa się również określone rośliny, które wykazują tendencję do kumulowania niektó-rych pierwiastków, np. niektóre trawy mają zdolność do pobierania z gleby Zn i unieru-chamiania go w ścianach komórkowych. Wiele gatunków roślin dobrze znosi wysoką zawartość met. cięż. w glebie, gdyż mają ograniczoną zdolność pobierania tych pierw. Fakt ten wykorzystuje się do rekul. gleb i hałd zawierających met. cięż. Oczyszcz. i rekult. gleb skażonych promieniotwórczo jest bardzo trudna i uciążliwa, jednak i tu poszukuje się metod, które pomogą usunąć te izotopy z gleby. W glebach kwaśnych następuje szybkie pobieranie przez rośliny promieniotwórczego izotopu 90Sr. Aby zahamować kumulowanie się tego nuklidu w organizmach stosuje się wapnowanie gleby. Podobne zabiegi stosuje się na glebach skażonych 137Cs.
w gl. ubogiej w tlen następuje redukcja zw. Fe i Mn, siarczanów, azotanów i fosforanów.
24. Przyczyny i skutki degradacji hydrogenicznej?
Kopanie rowów na terenach miejskich i przem., zakładanie różnorodnych instalacji podziemnych, eksploatacja kopalin wywołują osuszanie gruntu i powstawanie głębokich lei depresyjnych. Odwodnienie wyrządza najwię-ksze szkody na glebach torfowych. Wysu-szony torf traci swoje wyjątkowe wł., ulega zmianie jego struktura. Następuje proces tzw. murszenia i mineralizacji. Powoduje to ubywanie masy glebowej, spłycanie się tych gleb aż do zupełnego zaniku. Zniszczeniu ulega szata roślinna, następuje zmiana składu flory i fauny. Z czasem przesuszone tereny ulegają stepowieniu, a nawet pustynnieniu. Składowiska odpadów, nasypy kolejowe i drogowe, osiadanie gruntu na terenach eksploatacji kopalin, budownictwo naziemne powodują lokalne podwyższenie poziomu wody gruntowej. Zawodnienie gleby powo-duje szybką jej degradację, giną mikroorg., obumierają rośliny. Gleba staje się uboga w tlen. Sprzyja to redukcji związków żelaza i manganu, siarczanów, fosforanów i azotanów oraz tworzeniu się toksycznych substancji, np. siarkowodoru i siarczków.
25. Przyczyny zmęczenia gleb?
Zmęczenie gleb – okresowe załamanie rów-nowagi biol. gleby wywołane czynnikami biol., chem. i fiz. Są to ujemne zmiany stanu biol. i właściwości gleby, powodujące obni-żenie się jej urodzajności w wyniku jedno-stronnego użytkowania. Objawem zm. gl. jest ciągłe zmniejszanie się plonów, pomimo inte-nsywnego nawożenia i uprawy. Występuje ono przy długotrwałych uprawach monokultu-rowych, zwłaszcza roślin będących edyfika-torami (zmieniają właściwości gleb), np. przy nieprzerwanej uprawie roślin motylkowych – koniczyny (wykoniczenienie) lub łubinu (wy-łubinienie). Spowodowane jest ono m.in. przez jednostronne wykorzystywanie składni-ków pokarmowych oraz nagromadzenie się w glebie szkodliwych produktów przemiany materii wydzielanych przez rośliny lub mikroorganizmy. Przyczyną zm. gl. mogą być też choroby i szkodniki roślin uprawnych oraz oddziaływanie swoistych zw. chem. wydziela-nych przez rośliny. Występuje również pod uprawami lnu, tytoniu, zbożami, użytkami zielonymi. Można mu przeciwdziałać poprzez znamionowanie roślin, nawożenie organiczne.
26. Rodzaje i kierunki rekultywacji gleb, czyn. decydujące o ich wyborze?
Rekultywacja to działalność polegająca na przywróceniu wartości użytkowej gruntom rolnym i leśnym. Dzieli się ją na: techniczną (obejmuje czynność: uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleby metodami tech., np. przez nawożenie, budowę dróg dojazdo-wych, umacnianie skarp, brzegów terenów), i biologiczną (polega na stosowaniu zabiegów mających na celu wytworzenie biol warstwy gleby; w tym celu stosuje się: uprawę mech., nawożenie min. i org., wprowadzenie roślin glebotwórczych (rośliny motylkowe, trawy).
Kierunki rekult.: rolniczy (polega na tworze-niu na nich użytków zielonych, sadów, ogro-dów działkowych, plantacji wieloletnich; gl. takie muszą się charakteryzować odpowie-dnim składem mech., zasobnością w skł. pokarmowe), leśny (zagospod. nieużytków na cele gosp. leśnej tj. produkcyjne nasadzenia lasów, zalesianie i zadrzewianie ochronne wokół aglomeracji miejskich i śródpolne, pełniące rolę fitomelioracyjną, zadrzewianie terenów erodowanych).
27. Znaczenie wapnowania i nawożenia organicznego w rekultywacji gleb?
Wapnowanie gleb to zabieg agrotechniczny polegający na wprowadzaniu do gl. znacz-nych ilości zw. Ca (w postaci węglanów, tlenku lub wodorotlenku). Jego celem jest likwidacja nadmiernego zakwaszenia gleb (obniżenie pH), które jest szkodliwe dla większości roślin, poprawa struktury gleb lekkich i ciężkich(przez koagulację koloidów gl. co wpływa pozytywnie na struk. Gruzełko-watą) oraz wł. fizykochemicznych i chem., a także wzmożenie biol. aktywności, przez wpływ na mikroflorę Wielkość dawki uzależ-niona jest od pierwotnego odczynu, składu granulometrycznego i rodzaju upraw. Zwykle zwiększa ono działanie innych nawozów.
Przenawożenie substancjami min. jest zjawiskiem często spotykanym. Nadmierne wzbogacanie gleb nawozami powoduje naru-szenie równowagi jonowej. Bezpiecznymi na-wozami dla gleby są nawozy organiczne, często stosowane w postaci kompostu, obo-rnika gnojowicy, namułów org., mad, rędzin, czarnych ziem, osadów ściekowych, płynnych ścieków i nawozów zielonych (do przeora-nia). Nie mają one negatywnego wpływu na skład gleby, tzw. nie powodują jej zakwa-szenia, zasolenia, wzbogacają ją w składniki pokarmowe, zwiększają żyzność oraz popra-wiają jej wł., pomagają wytworzyć próchnicę.
28. Rekultywacja gr. potencjalnie żyznych, jałowych, leżących na podłożu toksycznym?
Rekult. gr. potencjalnie żyznych – są to obszary glebowe o składzie mech. glin i utworów pyłowych. Są to utwory zasobne w pogorszenie struktury gleby. Długotrwale lub intensywne opady atmosferyczne powodują tzw. erozję wodną. Krople deszczu padające na pozbawioną roślinności ziemię rozbijają agregaty glebowe, które następnie są porywa-ne przez spływającą po powierzchni wodę. Erozji wodnej najszybciej ulegają gleby zawierające niewiele cząstek koloidalnych, a więc lessy, gleby pyłowe i piaski luźne. Na powierzchni pozbawionej roślinności zacho-dzi erozja wietrzna. Wiatr rozbija agregaty glebowe, porywa je ze sobą i unosi w inne miejsca. Erozja wodna i wietrzna prowadzą do denudacji gleb, czyli niszczenia profilu glebowego. W wyniku tego procesu powstają gleby szczątkowe o niewykształconym profi-lu, nie nadające się pod uprawy.
20. Met. zabezpieczania przed erozją?
Rolnicze użytkowanie gleb. szczególnie tere-nów o bogatym urzeźbieniu powierzchni, przyspiesza procesy erozyjne. Za podstawowy zabieg przeciwerozyjny uważa się uprawę roli w poprzek spadku zbocza, co zmniejsza kilka-krotnie nasilenie tego zjawiska. Wprowadza się również poziomicowy układ pól, tzw. tarasy, których szerokość zmniejsza się wraz ze wzrostem nachylenia zboczy. Ważny jest odpowiedni dobór roślin, których system korzeniowy uodparnia glebę na niszczące działanie zjawisk atmosferycznych. Najlepiej chronią przed erozją trawy, ponieważ mają bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy. Tereny zagrożone erozją obsadza się również drzewami i krzewami, które zmniejszając siłę wiatru chronią gleby przed wywiewaniem. Jako środki przeciwerozyjne stosuje się także tzw. stabilizatory glebowe. Należą do nich nawozy mineralne z dodatkiem naturalnego adsorbentu np. humusu; połączenia typu związek organiczny – materiał ilasty oraz spe-cjalne preparaty — polimery Dzięki obecno-ści w łańcuchu tych substancji grup funkcyj-nych: -COOH, -NH2, -OH, następuje zlepia-nie cząstek glebowych w większe i trwalsze agregaty. Erozji można też zapobiegać poprzez chem. zwalczanie chwastów i minimalizację zabiegów uprawowych.
21. Przyczyny degradacji chem. gleb?
Chemiczna degradacja gleb jest związana z intensywnym nawożeniem, które powoduje zakłócenie równowagi jonowej, przez niewła-ściwe dobranie proporcji nawozów. Stosowa-nie zbyt dużych dawek nawozów, szczególnie jednorazowo, powoduje, że nie są one całko-wicie wykorzystywane przez rośliny. Nadmiar jest więc wymywany do wód gruntowych i rzek, co prowadzi do ich zanieczyszczenia i eutrofizacji. Zbyt duże dawki nawozów sztu-cznych zaburzają rozwój organizmów glebo-wych, powodują zmiany jakościowe i ilościo-we flory i fauny glebowej. Zwiększenie nawo-żenia, szczególnie azotowego prowadzi do inwazji traw nitrofilnych, np: perzu kosztem roślin dwuliściennych, zwłaszcza motylko-wych. Następuje także zanik mikoryzy, która stanowi ochronę przed pobieraniem nadmiaru składników mineralnych i kumulowaniem ich w roślinach.
22. Zapobieganie negatywnym skutkom stosowania pestycydów?
Pestycydy to ogólna nazwa chem. środków ochrony roślin i środków chroniących żywność lub człowieka przed szkodnikami (chwastami, grzybami, owadami, gryzonia-mi). Pest. dzieli się na podgrupy w zależności od rodzaju organizmów, na jakie działają np. insektycydy (środki owadobójcze), herbicydy (chwastobójcze), fungicydy (grzybobójcze), bakteriocydy (bakteriobójcze).Najbardziej znanym p. jest DDT, którego obecność stwierdzono wszędzie na Ziemi. Nieumiejętne użycie pest.prowadzi do skażenia gleby i wo-dy lub rozwoju org. niepożądanych (eutro-fizacja). Stopniowo obserwuje się tendencję do stosowania bardziej ekol. śr. ochr. upraw. Zapobiegać negatywnym skutkom działania pest. można poprzez: zwalczanie danego szkodnika przy pomocy jego wrogów nat., dostosowanie do określonego rodzaju upraw preparatu o najkrótszym okresie trwałości, wyeliminowanie z eksploatacji tech. złych urządzeń stosowanych do opryskiwania i opy-lania roślin, ograniczanie stosowania pest. sil-nie toks., stosowanie pest. o działaniu selekty-wnym, stosowanie zasad karencji i odpowie-dnich dawek i częstotliwości zabiegu, stoso-wanie nawożenia org. i roślin repelentnych.
23. Przyczyny i skutki zawodnień?
Zawodnienie gleby to trwałe lub sezonowe podwyższenie poziomu wód gruntowych powyżej zasięgu głównych mas korzeni. Przyczyny zawodnień to: spiętrzenie wody w zbiornikach wodnych zaporowych, mokre składowiska odpadów, a także składowiska odpadów stałych, nasypy kolejowe, obwałowania cieków. Dzieje się tak dlatego, ponieważ ciśnienie wywierane przez duże masy ziemi zniekształca podłoże i uniemożliwia odpływ wód podziemnych, powodując lokalne spiętrzenia. Skutkiem zawodnień jest brak tlenu w glebie, co powoduje obumieranie roślin, znajdujących się na danym terenie. Może ono powodować też zmianę charakteru terenu, np. zabagnienie i ogólną degradację. Zbyt wysoki poziom wód może być przyczyną skażenia gleb subst. toksycznymi, np. H2S i siarczków, ponieważ Gleby brunatne tworzą się z różnych, najczę-ściej bogatych w CaC03, skał macierzystych. W wytworzeniu tych gleb pomagają lasy liś-ciaste lub mieszane. Podczas rozkładu mine-rałów zostają uwolnione m.in. zw. Fe, które powlekając cienką warstwą cząstki gl. nadają gl. brunatnym charakterystyczne rdzawobru-natne zabarwienie. Są średnio żyzne lub żyz-ne, słabo kw. lub obojętne, typowe dla klimatu umiarkowanego.
Czarnoziemy występujące w Polsce wykszta-łciły się na podłożu lessowym. Powstają z lessów w warunkach klimatu kontynentalnego i umiarkowanego suchego przy udziale roślinności łąkowo-stepowej i leśno-stepowej. Ich cechą charakterystyczną jest intensywne gromadzenie się w nich próchnicy (3% – 4%) wysyconej kationami Ca i Mg, składników pokarmowych stąd ich duża żyzność. Dzielą się na czarnoziemy leśno-stepowe (żyźnie-jsze) i szare gleby leśne (wytworzone z uboż-szych lessów). W Polsce nieliczne, o charak-terze reliktowym, powstałe podczas panowa-nia bardziej suchego i ciepłego klimatu. Ze względu na wysoką produktywność wykorzy-stane pod uprawę rolną. Współcześnie podlegają procesom brunatnienia i ługowania
Gleby torfowe powstają w warunkach dużej wilgotności spowodowanej stałym, wysokim poziomem wody grunt. lub powierzch. W glebach tych stale zachodzi proces torfotwórczy. Polega on na odkładaniu się niecałkowicie rozłożonych resztek roślinności bagiennej przy słabym dostępie powietrza. Cechą charakterystyczną gl. torf. jest struktura włóknista, która decyduje o ich wł. fiz.-chem. Naturalne lub sztuczne obniżanie poziomu wód grunt. wywołuje w torfie proces mursze-nia. Przy dużym dostępie tlenu masa org. ulega częściowej mineralizacji i intensywnej humifikacji. W wyniku tych przemian w górnych warstwach profilu glebowego pows-taje tzw. poziom murszowy, w którym zanika char. budowa torfu. Gl. torfowe są rozpowsze-chnione na terenie całej Polski, a przede wszystkim na obszarach Pobrzeża Bałtyckie-go, Polesia oraz Pojezierzy – Mazurskiego i Pomorskiego.
Mady – typ gleb aluwialnych powstających w obrębie dolin rzecznych oraz na terenach delt z materiału przynoszonego przez wodę. Charakterystyczną cechą mad jest występo-wanie w ich profilu gl. różnej grubości warstewek, różniących się od siebie barwą oraz skł granulometrycznym, odpowiadają-cych kolejnym, dużym wezbraniom wód, które zalewając dna dolin osadzają niesioną przez, siebie zawiesinę. Mady są przeważnie żyzne, mają zróżnicowaną zawartość próch-nicy (1-8%). Mady tworzą siedliska lasów łęgowych. Wyróżnia się m.: rzeczne właści-we, rzeczne próchniczne i rzeczne brunatne. W Polsce najlepiej wykształcone m. występu-ją na terasach w dolinach największych rzek (m.in. Wisły, Odry, Dunajca, Sanu), a także na obszarze Żuław Wiślanych.
Rędzina – zasobna w wapń i próchnicę gleba wytworzona w procesie wietrzenia skal wap-niowych, węglanowych i gipsowych, nierza-dko z domieszką materiału lodowcowego: piasku i gliny (r. mieszane), o korzystnych wł. fiz. i słabo zasadowym odczynie, płytka. Spotykana na pd. Polski: na Wyżynie Kieleckiej, Wyżynie Lubelskiej, w jurze Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach i Pieninach. Zajmują one ok. 1% pow. Polski.
Gleby terenów górskich odznaczają się słabo wykształconym profilem, dużą kamienisto-ścią, najczęściej silnym zakwaszeniem.
17. Czynniki wpływające na powstawanie i utrzymanie struktury gruzełkowatej gleby?
Str. gruzełkowata (sztuczna) wytworzona jest przez stosowanie właściwej agrotechniki. Jej powstaniu sprzyja obecność CaCO3 i próchni-cy, odpowiednia wilgotność odchody dżdżo-wnic, mróz, bakterie, grzyby, fauna gl. Agre-gaty glebowe mogą ulec zniszczeniu przez uderzające krople deszczu, stosowanie cięż-kiego sprzętu rolniczego. Aby utrzymać str. gruz. należy stosować właściwy płodozmian oraz racjonalne zabiegi agrotechniczne (np. odpowiednio przeprowadzone melioracje, właściwe nawożenie nawozami organicznymi i mineralnymi.
18. Przyczyny i skutki erozji gleb?
Erozja gleby to proces rozdrabniania i prze-mieszczania (zdzierania) wierzchniej warstwy gleby wskutek oddziaływania wiatru (wywie-wanie gleby, deflacja) i wody (zmywanie gleby, e. wgłębna). Występuje zwłaszcza w terenach górskich i pagórkowatych, pozba-wionych lasu i na glebach ciężkich, tzn. z przewagą drobnych frakcji. Jest jednym z najważniejszych czynników degradacji gleby. Nasilenie procesów erozyjnych zależy od rzeźby terenu, składu mechanicznego gleby, opadów atm. oraz sposobu użytkowania tere-nu. Jej skutkami jest zmywanie wierzchniej warstwy gleby, wymywanie N, P, K, próchnicy oraz przekształcanie terenu lub jego niszczenie.
19. Rodzaje erozji gleb?
Działalność rolnicza i pozarolnicza człowieka sprzyja erozji gleby. Zjawisko to polega na niszczeniu wierzchniej pokrywy glebowej przez wiatry, wodę, lodowce. Czynniki te powodują zmianę składu mechanicznego oraz
Po odpowiednim wydrukowaniu strony1 i 3 na jednej kartce z obu stron ściągę można wyciąć i skleić,
