GLEBY W POLSCE – RODZAJE I ROZMIESZCZENIE
GLEBA – najbardziej zewnętrzna powłoka litosfery, składająca się z luźnych cząstek mineralnych i organicznych, powietrza i wilgoci. Cechą charakterystyczną gleby są procesy glebo twórcze (przemiana materii organicznej w mineralną i odwrotnie) zachodzące pod wpływem żyjących w glebie i na powierzchni gleby organizmów roślinnych i zwierzęcych.
Gleby charakteryzuje określony PROFIL GLEBOWY, czyli układ genetyczny poziomów glebowych.
A0 – poziom ściółki
A1 – poziom akumulacji próchnicy (wyróżnia się obecnością rozłożonych szczątków organicznych, korzeni roślin i organizmów glebowych)
A2 – poziom wymywania – eluwialny (woda z niego zakwaszona organicznymi kwasami ługuje niektóre związki mineralne)
B – poziom wmywania – iluwialny (odbywa się strącanie związków mineralnych wyługowanych z poziomu eluwialnego)
C – poziom skały macierzystej
W Polsce gleby zaczęły się tworzyć po ustąpieniu lądolodu skandynawskiego ostatniego zlodowacenia. Początkowo były to gleby jałowe tundrowe.
GLEBY
STREFOWE ASTREFOWE
(występują w określonych strefach; (występują powszechnie na kuli
są związane ze strefowością ziemskiej niezależnie od
klimatyczno-roślinną) warunków klimatycznych)
CHARAKTERYSTYKA GLEB STREFOWYCH:
Zajmują 83% powierzchni Polski, z tego najwięcej gleby bielicowe i brunatne, tj. 82%.
GLEBY BIELICOWE I PŁOWE – w ich profilu występuje poziom bielicowienia, który powstał wskutek wymycia związków glinu, żelaza, manganu w kwaśnym środowisk, jakie wytwarza rozkładająca się ściółka lasów iglastych.
PROCES BIELICOWIENIA GLEB – polega na wymywaniu z warstwy akumulacji ściółki związków mineralnych (zwłaszcza żelaza, wapnia i próchnicy) przez wody opadowe. Z związku z tym w większych warstwach powstaje tylko krzemionka, stąd te gleby są jasnej barwy, zapiaszczone.
GLEBY BRUNATNE – proces brunatnienia odbywa się w klimacie umiarkowanym pod pokrywą lasów liściastych lub mieszanych na podłożu zawierającym węglan wapnia.
PROCES BRUNATNIENIA GLEB – wietrzenie minerałów glebowych, głównie glinokrzemianów, zawierających w swoim składzie żelazo. Żelazo uwolnione w czasie wietrzenia osadza się na powierzchni cząstek glebowych, dając brunatne zabarwienie.
CZARNOZIEMY – 1%. Rozwinęły się pierwotnie pod roślinnością stepową, na podłożu najczęściej lessowym. Zawierają dużo próchnicy i są najwyższej jakości glebami w Polsce.
CHARAKTERYSTYKA GLEB ASTREFOWYCH:
GLEBY BAGIENNE (HYDROGENICZNE) – 9%. Powstają na terenach podmokłych. Odznaczają się nagromadzeniem substancji organicznych. Powstają w wyniku gromadzenia szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu.
MADY – 5%. Powstają z namułów rzecznych w ujściach i dolinach rzecznych. Są to gleby z reguły bardzo żyzne, o ile nie zawierają zbyt wiele części szkieletowych.
CZARNE ZIEMIE – 2%. Powstają na terenach pobagiennych bogatych w związki wapnia. Ich ciemne zabarwienie spowodowane jest dużą zawartością próchnicy.
RĘDZINY – 1%. Powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych i gipsowych. Mają dużą zawartość wapnia.
D o określenia wartości użytkowej gleb stosuje się 6 KLAS BOTANICYJNYCH:
BONITACJA – systematyczne badanie i określanie wartości użytkowej do przydatności rolniczej gleb.
GLEBY BARDZO DOBRE (I i II KLASA) – 3,3%. Należą do nich czarnoziemy, gleby brunatne bogate w próchnicę, rędziny kredowe, niektóre mady, gleby bielicowe.
GLEBY DOBRE (III KLASA) – 22,3%. gleby brunatne, gleby bielicowe; są to gleby, na których otrzymuje się średnie plony pszenicy i buraka cukrowego, natomiast wysokie plony żyta i ziemniaków.
GLEBY ŚREDNIE (IV KLASA) – 39,8%. Typowe gleby żyzno-ziemniaczane.
GLEBY SŁABE I ZŁE (V i VI KLASA) – 36,6%. gleby skaliste, gleby albo nadmorskie wysuszone lub nawodnione, gleby piaszczyste.
ROZMIESZCZENIE GLEB W POLSCE:
. PAS DOBRYCH GLEB – płd. część Wyżyny Lubelskiej – Małopolska – Podkarpacie – Dolny Śląsk
. GLEBY HYDROGENICZNE – Polesie Lubelskie, doliny Biebrzy, Narwy, Wkry, Noteci, dolne tereny nadmorskie.
. MADY – doliny większych rzek (Wisły, Odry, Warty, Sanu)
. CZARNOZIEMY – Tomaszów, Lublin, Hrubieszów, Sandomierz, Kraków, Opole.
. RĘDZINY – Wyżyna Lubelska, Kraków, Częstochowa, Opole, Tatry Zachodnie.
. CZARNE ZIEMIE – okolice Warszawy, Kujawy, okolice Ciechanowa, Poznania i Konina
