1. Wyjaśnij zdanie „Rozwój to łańcuch zmian progresywnych”
Rozwój to łańcuch procesów złożonych z ogniw rozgrywający się w czasie. Mogą istnieć różnice indywidualne czasu trwania ogniw, ich nasilenia, ale następstwa ogniw są stałe.
Rozwój obejmuje serię progres. zmian, które w sposób uporządkowany i zgodny prowadzą do celu, jakim jest osiągnięcie dojrz. organ. „Progresywny” – postępowy podkreśla, że zmiany zachodzą w jednym kierunku zmierzają do przodu, zapewniają jednostce coraz lepszą regulację jej stosunków z otoczeniem. Ta prawidłowość rozwoju zaznacza się w dzieciństwie i młodości. (Ja do środowiska, środowisko do Mnie!)
2. Wymień i krótko omów ogólne prawa rozwoju.
Na rozwój człowieka ma wpływ biologia, środowisko, wychowanie, własna aktywność.
Ogólne prawa rozwoju to;
1) Współzależność dojrzewania i doświadczenia (uczenia się);
Dojrzewanie to proces fizycz. Wzrostu prowadzący do takiego stopnia dojrzałości organ., który umożliwi rozwój określ. funkcji psychicz.(zmiany biolog.) – aspekt neurofizjologiczny.
Doświadczenia (uczenie się) to proces wytwarzania i utrwalania określon. funkcji w trakcie gromadzenia doświadczeń, ćwiczeń
Procesy dojrzewania warunkują procesy doświadczenia. Doświadczenia stymulują rozwój biologiczny.
2) Zaczynamy od subiektywizmu i kierujemy się do obiektywizacji;
– aspekt tego, co poznajemy,
– aspekt roli emocji (u dorosłego wpływ emocji jest mniejszy niż u dziecka)
– system wiedzy (u dziecka obraz świata nie jest obiektywny do rzeczywistości)
3) Autonomizacja działań;
Zmniejsza się w trakcie życia zależność naszego zachowania od aktualnej sytuacji zewnętrznej.
4) Interioryzacja czynności;
Uwewnętrznienie, czyli wchłonięcie funkcji, która była wykonywana na zewn., może być wykonywana przez umysł.
5) Rozwój prowadzi jednocześnie do różnicowania i integrowania zachowań
6) Rozwój prowadzi do automatyzacji i wzrostu samoświadomości.
7) Rozwój prowadzi di indywidualizacji i socjalizacji zachowań.
3. Na czym polega współzależność uczenia się i dojrzewania.
Związek pomiędzy uczeniem się z dojrzewaniem jest bardzo ścisły. Dojrzewanie to proces prowadzący do osiągnięcia przez jednostkę pełnej zdolności fizycznej i psychicznej. Uczenie się to proces wytwarzania, przekształcania i utrwalania pewnych czynności na podłożu doświadczenia, pod wpływem bodźców, własnej aktywności.
Współzależność uczenia się i dojrzewania stanowi prawidłowość rozwoju psych. jednostki.
Tylko wtedy, gdy jednostka osiągnie odpowiedni stopień dojrzałości zdolna jest uczyć się danej czynności. Samo dojrzewanie nie wystarczy, potrzebne jest także ćwiczenie. Trzeba uczyć się w miarę możliwości dostosowując poziom nauki do wieku.
4. Pojęcie i rodzaje uczenia się.
Uczenie się to proces, który prowadzi do zmian w zachowaniu w wyniku nabywania doświadczeń. Nie każda zmiana prowadzi do uczenia się. Zmiany te muszą być względnie trwałe, nie ograniczać się do zmian w narządach zmysłów i efektorach.
1) Uczenie mimowolne i dowolne (niezamierzone i zamierzone)!
2) Ze względu na zmysły! ( wzrokowe, słuchowe, węchu, czucia, ruchowe, smakowe, dotykowe)
3) Uczenie się mechaniczne 5) Ze względu na złożoność!;
Uczenie się logiczne Proste:- sensoryczne
4) Ze względu na sposób; – warunkowanie (klasyczne i instrumentalne)
Uczenie się całościowe Złożone:- sensomotoryczne
Uczenie się skomasowane – werbalne (dosłowne i sensu
5. Okres Sensytywny i Okres Krytyczny.
Okres sensytywny oznacza taki czas, w którym organizm jest szczególnie wrażliwy na bodźce ważne dla rozwoju jakiejś funkcji. Jeżeli ten okres minie to nie nauczy się danej czynności w innym okresie. Dal różnych funkcji przypada w innym okresie życia. (gra na pianinie)
Okres krytyczny oznacza taki okres gdzie dana funkcji musi być ćwiczona i rozwijana, ponieważ gdy okres ten minie to organizm nie uzyska w pełni sprawności w danej funkcji. (prawidłowa postaw ciała)
6. Aktywność własna jest jednocześnie skutkiem i przyczyną rozwoju.
Aktywność jest stanem charakt. i podstawową cech każdego żywego organ., która sprawia, że organ. reguluje czynnie swe stosunki ze światem zew. Rozwój tych regulacji polega zarówno na zmianach przystosowawczych zachodzących w organ. i psychice jak też na wywołaniu przez przedmiot zmian w otoczeniu. Taka aktywność ludzka jest nie tylko stanem, lecz także procesem i wyraża się w postaci konkret. czynności i działań podejmowanych od wczesnego dzieciństwa.
7. Prawo rozwoju cefalokaudalnego i proksymodystalnego.
Zgodnie z prawem cefalokaudalnym ruchy rozwijają się a napięcie mięśni przekształca się w kierunku od głowy, przez ramiona, górną i dolną część tułowia, aż do nóg.
Zgodnie z prawem proksymodystalnym rozwój ruchów rozpoczyna się od osi środkowej ciała, czyli kręgosłupa do części coraz bardziej od niej oddalonych.
8. Rozwój lokomocji dziecka.
0,1-0,2 – dziecko potrafi utrzymać głowę wzdłuż osi ciała
0,3 – leżąc na brzuchu unosi sztywno głowę
0,4 – w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto 1 min. Na brzuchu unosi głowę sztywno, opiera się na
przedramionach
0,5 – położone na plecach unosi głowę i ramiona
0,6 – obraca się z brzucha na plecy, siedzi dłużej podparte
0,7 – obraca się z pleców na brzuch „pełza” na brzuchu za pomocą rąk
0,8 – siada samodzielnie chwytając się rąk, podpory itp., siedzi pewnie bez podpory, staje przytrzymywane za ręce
0,9 – staje samodzielnie, raczkuje, trzymane pod pachy wykonuje ruchy chodzenia
0,11 – chodzi trzymane za ręce
1,0 – chodzi samodzielnie na sztywno, szeroko rozstawionych nogach
9.Etapy rozwoju manipulacji.
Manipulacja to umiejętność chwytania i operowania przedmiotami.
1) Odruch chwytny (odruch bezwarunkowy u noworodka)
2) Chwyt dowolny (4 fazy); (chwytanie i wykonywanie innych ruchów ręką)
– kieruje obie ręce w stronę przedmiotu nie trafia do celu, gdy ktoś mu coś poda nie utrzymuje w dłoniach na dłużej (0,4-0,5 m-ąc)
– chwyt małpi – dłoniowy (4 palce bez kciuka 0,5-0,6 m-ąc)
– chwyt nożycowy (4 palce i kciuk w jednej płaszczyźnie 0,7-0,8 m-ąc)
– chwyt pęsetkowy (kciuk i palec wskazujący przeciwstawnie ok. 0,9 m-ca)
3) Doskonalenie precyzji, koordynacji i celowości ruchów (koniec 1-go r.ż.)
4) Ruchy zautomatyzowane – apraksje w 2 r.ż.
10.Główne kierunki zmian rozwojowych w zakresie pamięci.
Pamięć to zachowawcza właściwość tkanki nerwowej, przejawiająca się w możliwości;
– nabywania (gromadzenia)
– przechowywania
– wydobywania
Kierunki rozwoju pamięci;
1) Zwiększa się zakres pamięci bezpośredniej (ilość, trwałość, szybkość, wierność)
2) Zaczynamy od pamięci mimowolnej(1- 6), która stopniowo przekształca się w pamięć dowolną (7-12)
Zapamiętywanie; – niezamierzone (1-6)
– zamierzone (7-12)
3) Zwiększa się udział myślenia i rozumienia. W wieku lat 13 osiąga się zakres pamięci jak u dorosłego.
„Od pamięci mechanicznej (przez powtarzanie) do pamięci logicznej”
11.Co to są procesy poznawcze i jaką pełnią funkcję?
To procesy zmierzające do uzyskania orientacji o świecie, dzięki którym możemy poznać świat.
Wyróżniamy następujące procesy;
1) Procesy percepcyjne:
– odbieranie wrażeń – (odzwierciedlenie pojedynczej cechy – receptor otrzymuje bodziec, który drogą nerwową doprowadzany jest do kory sensorycznej w mózgu, gdzie powstaje rzeczywiste wrażenie)
– odbieranie spostrzeżeń – (odzwierciedlenie bodźca złożonego, jest obrazem tworzonym przez Nas, subiektywne odzwierciedlanie rzeczywistości)
Dzięki nim bezpośrednio poznajemy rzeczywistość przez zmysły (musi być zachowany bezpośredni kontakt)
2) Procesy intelektualne;
– wyobraźnia – (dzięki niej tworzymy sobie wyobrażenia o czymś, czego nie widzieliśmy)
– myślenie – (polega na przetworzeniu informacji w celu stworzenia uogólnienia, poznania rzeczywistości abstrakcyjnej)
12.Co to jest analizator i jaka jest jego funkcja?
Analizator to układ funkcjonalny w obrębie, którego zachodzi percepcja. Analizator złożony jest z 3 elementów: receptor, droga nerwowa, kora sensoryczna (okolica kory mózgowej). Zadaniem analizatora jest odbiór, analiza, przekształcenie na wrażenia zmysłowe bodźców dział. na organ. z zew. lub wew. Każdy ze zmysłów ma swój analizator.
13.Różnica między terminami „spostrzeżenie” i „wyobrażenie”.
Spostrzeżenie (0,0-2,0) – jest obrazem tworzonym przez nas w oparciu o;
– dane płynące ze zmysłów, cech sensoryczne postrzeganych obiektów,
– cechy tła, na którym spostrzegamy,
– chwilowy stan emocjonalny,
– dotychczasowe doświadczenie,
Wyobrażenie (3,0-11,0) – to obraz wewnętrzny obiektu, który nie dociera w tej chwili do naszych zmysłów, może być rekonstrukcją minionych spostrzeżeń lub łączenie w całość fragmentów z minionych spostrzeżeń.
Spostrzeżenie odbywa się pod wpływem odbieranej rzeczywistości „tu i teraz”, jest obrazem dotyczącym chwili, w której się znajdujemy i jej dotyczy, natomiast wyobrażenie jest obrazem tworzonym z przeszłości z tego, co już przeżyliśmy.
14.Różnica pomiędzy terminami „wyobrażenie” i „pojęcie”.
Pojęcia (od 11,0) to wew. reprezentacja, w której odzwierciedlone są cech istotne, wspólne dla całej klasy przedmiotów czy zdarzeń, albo stosunki pomiędzy elementami rzeczywistości. Pojęcia mogą stanowić uogólnienia.
Pojęcie jest czymś ogólnym, nie przedstawia konkretnego przypadku czy jednostki. Pojęcie ma etykietę, nazwę a to świadczy o tym, że możemy tu zaliczyć nie skończoną ilość przypadków o tej samej ustalonej cesze. Wyobrażenie zaś to odtworzenie obrazu czegoś, z czym mieliśmy kiedyś do czynienia, czegoś konkretnego znanego nam.
15.Główne kierunki zmian rozwojowych w zakresie spostrzeżeń.
1) Od spostrzegania całościowego poprzez analityczne do analityczno-syntetycznego,
2) Od spostrzegania mimowolnego do dowolnego,
s. całościowe – brak wyróżniania szczegółów
s. analityczne – brak postrzegania jako całości
16.Co to znaczy, że rozwój prowadzi do obiektywizacji poznawania?
Obiektywizacja dokonuje się w miarę wzrostu świadomości. Człowiek wiernie odzwierciedla rzeczywistość w sposób coraz bardziej niezależny od relacji, w jakich pozostaje z otoczeniem.
17.Myślenie i jego rola.
Myślenie to zinterioryzowana czynność umysłowa polegająca na przetwarzaniu inform., prowadząca do poznawania uogólnionego, pośredniego oraz poznawania rzeczywistości abstrakcyjnej. (idei, relacji, związków, pojęć). Przebiega bez udziału mięśni, w wewnątrz, w mózgu człowieka. Umożliwia poznawanie rzeczy i zdarzeń w danej chwili nieobecnych. To, co przetwarzamy bierzemy z pamięci, na podstawie tych danych dochodzimy do nowych. Proces ten związany jest z mową.
18.Jakie rodzaje materiału mogą być wykorzystywane w myśleniu?
Struktura myślenia składa się z 3 elementów: materiał, operacje, reguły.
Rodzaje materiału wykorzystywany w myśleniu;
– spostrzeżenia,
– wyobrażenia,
– pojęcia i sądy (uogólnienia),
19.Istota i znaczenie myślenia pojęciowego.
Myślenie pojęciowe (logiczne) pojawia się po około 11 roku życia, jest najczęściej wykorzystywane. Opiera się na posługiwaniu pojęciami, które są wewnętrzną reprezentacją, w której odzwierciedlone są cechy istotne dla klasy przedmiotów bądź zdarzeń albo stosunki pomiędzy elementami rzeczywistości lub sądami będącymi wew. reprezentacją związku między pojęciami. Pojęcia mogą stanowić uogólnienia czynności, cech, przedmiotów, zjawisk, relacji, dzięki czemu widząc po raz pierwszy jakiś przedmiot możemy zaliczyć go do grupy podobnych, znanych nam już wcześniej przedmiotów.
20.Etapy rozwoju myślenia według rodzaju materiału.
W zależności, jaki rodzaj materiału jest wykorzystywany mówimy o rodzajach myślenia;
– spostrzeżenia to myślenie sensoryczno-motoryczne (zmysłowo-ruchowe) – (od 0 do 2 r.ż.)
– wyobrażenia to myślenie konkretno-wyobrażeniowe – (od 3 r.ż. do 11 r.ż.)
– pojęcia i sądy to myślenie pojęciowe (logiczne) – (od11 r.ż. do końca życia)
21.Operacje umysłowe i ich rodzaje.
Są to transformacje, czyli przekształcenia, którym podlega materiał (treść) w procesie myślenia.
Rodzaje operacji umysłowych;
– analiza – podział na części
– synteza – połączenie części w całość
– abstrahowanie – wyróżnianie pewnej cechy z pominięciem innych
– uogólnienie – ujęcie wspólnej cechy lub cech istotnych dla różnych obiektów
– porównywanie – jednoczesne zestawienie obiektów, wykazywanie u nich różnic i podobieństw
22.Na czym polega odwracalność operacji umysłowych.
Zgodnie z prawem odwracalności dla każdej operacji istnieje operacja do niej odwrotna. Odwracalność polega na wykonywaniu działań umysłowych w przeciwstawnym do siebie kierunku tzn. przechodzenie od jednej operacji do drugiej stanowiącej jej odwrotność.
23.Główne kierunki rozwoju myślenia.
+ Od myślenia sensoryczno-motorycznego przez wyobrażeniowe do pojęciowego (spostrzeżenia, wyobrażenia, pojęcia i sądy) – (do 7 r.ż.)
+ Kształtowanie się odwracalności myślenia – (od 10 do 12 r.ż.)
+ Postępująca koordynacja operacji umysłowych
+ Formalizacja myślenia, czyli zmniejszanie się zależności wykonywanych operacji od rodzaju, na jakim są przeprowadzane ( od konkretnych informacji do formalnych)
Teoria Piageta:
– Stadium sensoryczno-motoryczne tzw. myślenie „tu i teraz” ( do ok. 2 r.ż.)
– Stadium przedoperacyjne czynność zaczyna być dokonywana w umyśle, nie za pomocą mięśni (od ok.3 do 7 r.ż.) Charakterystyczne są: egocentryzm, centracja, nieodwracalność
– Stadium operacyjne (od ok. 7 r.ż.) następują tutaj:
= operacje konkretne (7-12 r.ż.) – ograniczone do konkretnych, osobistych, doświadczonych sytuacji
= operacje formalne (pow. 12 r.ż.) – jesteśmy w stanie dokonywać operacji niezależnie od minionych doświadczeń – to jest najwyższe stadium rozwoju myślenia.
24.Etapy rozwoju mowy.
Mowa – czynność porozumiewania się ludzi za pomocą języka – społecznie wypracowanego systemu komunikacji złożonego ze słów (znaków) i reguł ich używania.
1. Faza przygotowawcza (1 r.ż.)
– I kw. – przypadkowe wydawanie dźwięków
– II kw. – gruchanie, głużenie
– III kw. – gaworzenie
– IV kw. – naśladownictwo słów
2. Faza mowy właściwej (od 2 r.ż.)
– stadium wyrazu (1-1,9 r.ż.)
– stadium zdania (pow. 1,9 r.ż.) pojawiają się neologizmy
Około 6 r.ż. pojawia się mowa kontekstowa.
Około 7 r.ż. pojawia się mowa pisana – wzrost długości wypowiedzi na jeden temat
25.Chrakterystyka stadium przygotowawczego do rozwoju mowy.
Faza przygotowawcza (1 r.ż.) dzielimy ją na:
– I kw. – przypadkowe wydawanie dźwięków,
– II kw. – gruchanie, głużenie – zwiększa się ilość dźwięków, które nie są połączone, następuje przygotowanie narządów mowy,
– III kw. – gaworzenie – dźwięki dadzą się zapisać, charakterystyczne jest naśladownictwo,
– IV kw. – naśladownictwo słów (pa-pa, ma-ma) echolalia- powtarzanie tych samych sylab,
26.Chrakterystyka mowy w stadium wyrazu.
Stadium wyrazu jest I etapem II fazy rozwoju mowy tzn. mowy właściwej (od 1 do 2 r.ż)
Dziecko stosuje w tym wieku holofrazy tzn. wyraz + gest coś znaczące.
Mowa w tym stadium ma charakter;
-Sytuacyjny – opisuje, komentuje sytuację, w której się znajduje tu i teraz, aby zrozumieć musimy mieć obraz,
-Synpraktyczny – mowa nierozerwalnie związana z działaniem,
-Autonomiczny – mowa prywatna, specyficzna dla dziecka,
-Telegraficzny – mowa jest skrótowa, brak składni i fleksji,
Pod koniec stadium dziecko stosuje zlepki słów (2 rzeczowniki)
27.Charakterystyka mowy w stadium zdania.
Pojawia się ok. 1,9 r.ż. Bardzo szybko się rozwija. Używany jest słownik czynny i bierny, widoczne są postępy w artykulacji i gramatyzacji mowy, następuje obiektywizacja, pojawia się prawidłowa fleksja i czasy.
Kolejność części mowy jest następująca: rzeczowniki, czasowniki, zaimki, przymiotniki, przysłówki (ok.2 r.ż.) oraz pojawiają się słowa relacje zależności tzn. nad, przed, obok, wcześniej, później (ok. 3 r.ż.).
28.Funkcje mowy.
Funkcje pierwotne dzielą się na;
1. f. ekspresywną – wyrażanie przez jednostkę własnych przeżyć, stanów
2. f. progresywną – próby wpływania poprzez mowę na otoczenie, stan innych
W miarę rozwoju funkcje pierwotne przekształcają się tj.:
-Z funkcji ekspresywnej powstaje;
1.1 f. komunikacyjna – dwukierunkowa wymiana informacji między człowiekiem a człowiekiem
-Z funkcji progresywnej powstaje;
2.1. f. regulacyjna – poprzez mowę wywiera się wpływ na zachowanie innych ludzi
Dochodzi trzecia funkcja symboliczna- słowa stają się etykietami pojęć (po 2 r.ż.)
29.Kierunki rozwoju mowy.
1. Ilościowe i jakościowe bogacenie się słownika – trwa przez całe życie (zasób bierny i czynny);
Przyrost słownika czynnego;
1 r.ż. kilka słów
2 r.ż ok. 300 słów
3 r.ż. ok. 1000 słów
5 r.ż. ok. 2000 słów
7 r.ż. ok. 4000 słów
Dorosły średnio ok. 7000 słów
2. Gramatyzacja mowy – rozwija się prawidłowa fleksja i czasy, dziecko posługuje się częściami mowy, pojawiają się słowa relacje
3. Doskonalenie artykulacji (wymowy) – średnio w ciągu 6-7 lat osiągamy poprawny poziom artykulacji
4. Obiektywizacja mowy – rozumienie słów i adekwatne ich używanie w stosunku do sytuacji
30.Porównaj mowę sytuacyjną z kontekstową.
Mowa sytuacyjna jest komentarzem do sytuacji, zrozumiała tylko w chwili, gdy patrzymy na dziecko, występuje w stadium wyrazu, gdzie dziecko posługuje się prostymi słowami.
Około 6 r.ż. mowa sytuacyjna zamienia się w mowę kontekstową, dzięki, której nie trzeba widzieć dziecka, żeby zrozumieć jego wypowiedź, jesteśmy w stanie zrozumieć informację opierając się wyłącznie o jej kontekst werbalny.
31.Co to są emocje, jakie mają cechy, jaka jest ich funkcja.
Emocje to proces regulacyjny, którego istotą jest odzwierciedlenie stosunku jednostki do rzeczywistości. Emocja nie uruchamia działania, ma przygotować do tego, że trzeba coś zrobić.
Wyróżniamy odzwierciedlenia;
– stosunku ja –świat
– przebiegu czynności zewnętrznych (fizycznych, mięśnie)
– przebiegu czynności wewnętrznych (biologicznych)
– przebiegu innych procesów regulacyjnych (poznawcze, kierunkowe)
Cechy emocji;
– znak (+ , -)
– natężenie (siła pobudzenia)
– treść (jakość, modalność)
Funkcje emocji;
– wykrycie wartości – skierowanie naszej uwagi na wybrane aspekty rzeczywistości
– dostosowanie poziomu mobilizacji (aktywacji) człowieka do odzwierciedlonej emocji
32.Co to są pierwotne i wtórne bodźce emocjonalne.(źródła emocji)
Pierwotne bodźce są to bodźce o znaczeniu biologicznym, istnieją od urodzenia, mają wartość pozyt. lub negat. (niezadowolenie, smak, ból)
Wtórne bodźce(warunkowe) są rezultatami uczenia się, niegdyś obojętne, w skutek występowania z bodźcami biologicznymi zyskały zdolność wytwarzania emocji (pojawiają się w 1 m-cu.ż.)
33.Co to są poznawcze źródła emocji.
Inaczej zmienne zestawieniowe. Odpowiadają nie tyle na poszczególne bodźce, lecz na reakcje, w jakich pozostają one wobec nastawień czy oczekiwań człowieka. Wynikają one z naszej interpretacji danej sytuacji.
Głównie dorośli posługują się tym źródłem emocji, u dzieci najpierw muszą ukształtować się przyzwyczajenia.
34.Na czym polega wpływ emocji na działanie.
Emocje uczestniczą w wyborze motywów (kierunku) działania czy zachowania tzn. informują nas o wartości, jaką mają dla nas poszczególne obiekty. Są czynnikiem określającym to, do czego dążymy, czego unikamy.
Emocje mają wpływ na;
– sprawność działania, czyli efekty, osiągnięcia
– ilość energii mobilizowanej do działania
– czynności poznawcze
Jeżeli znak emocji jest niezgodny z kierunkiem działania to zmniejsza jego sprawność. Trzeba pamiętać, że emocja nie uruchamia działania ma przygotować do tego, że trzeba cos zrobić.
35.Jak emocje wpływają na procesy poznawcze.
Procesy poznawcze to: spostrzeganie, wyobrażenia, myślenie, pamięć. Emocje wpływają selekcjonująco na procesy poznawcze tzn., że to, co dla człowieka ma wartość emocjonalną jest przez niego łatwiej dostrzegane, lepiej zapamiętywane w porównaniu z treścią obojętna. Informacje dodat. w większym stopniu zajmują jego myślenie, w przypadku informacji ujem. bywa, że mogą być niedopuszczone do świadomości.
Emocje wpływają zniekształcająco na procesy występuje przy silnych emocjach, gdy proces sprawia więcej kłopotu tym większe zniekształcenie (wytwory lęku brane za rzeczywistość). Oprócz tego emocje mogą wpływać na ilość energii przeznaczonej na realizację procesu oraz na skuteczność procesu.
36.Wymień główne kierunki rozwoju emocji.
1.Powiększa się zakres bodźców, które mogą wywołać emocję – od urodzenia jest niezadowolenie potem przybywa nam przyczyn emocji, uczymy się nowych źródeł emocji
2. Różnicowanie się emocji (od 1 niezadowolenia do wielu)
3. Zmiana sposobu ekspresji (zachowania)
Rezultatem kierunków jest; intelektualizacja emocji, interioryzacja emocji, osiąganie dojrzałości emocjonalnej.
37.Wymień przejawy dojrzałości emocjonalnej.
O dojrzałości emocjonalnej mówimy, gdy człowiek osiągnie zdolność do precyzyjnej regulacji impulsywnych tendencji i ich dostosowywania do sytuacji.
– zmiana sposobu wyrażania pierwotnych impulsów
– wzrost zdolności modulowania emocji (silniejsze, słabsze)
– wzrost tolerancji na zwłokę (możliwość odraczania, przesuwania w czasie)
– umiar w żądaniach, co do zaspokajania swoich potrzeb
38.Na czym polega różnicowanie emocji w trakcie rozwoju.
1. Różnicowanie się treści – powstawanie coraz większej liczby odmiennych emocji
– noworodek- niezadowolenie
– 1 m-ąc – niezadowolenie i zadowolenie
– 3 m-ąc – strach, gniew, złość
2. Różnicowanie się aspektów – od globalnych reakcji emocjonalnych do różnych emocji wywołanych
różnymi aspektami tego samego źródła (różne cechy, różnie odbierane zależy to od rozwoju)
3. Różnicowanie się siły – dostosowywanie siły emocji do przyczyny (dorosły różnie reaguje na pewne
rzeczy
4. Różnicowanie się trwałości – reakcje emocjonalne różną się trwałością (od krótkotrwałych -stany
emocjonalne- do całkowicie trwałych –uczucia-)
39.Co to znaczy, że w trakcie rozwoju dokonuje się „intelektualizacja emocji”.
W trakcie rozwoju emocje zaczynają podlegać coraz większej kontroli ze strony intelektu. Od tego, jakie emocje w człowieku pojawiają się zależy, jaką wiedzę zdobędzie. Oznacza to, że rozum zaczyna wpływać na nasze emocje. Intelektualizacja prowadzi do ekspresji emocji.
40.Kierunki zmian w percepcji społecznej.
Rozwój – zmiana sposobu spostrzegania inny ludzi (uwzględniamy coraz więcej cech innego człowieka a to wpływa na zmianę zachowania)
Kierunki rozwoju;
1. Pogłębia się znajomość drugiego człowieka (zaczynamy od zauważania faktów a kończymy na zrozumieniu jego zachowania)
Atrybucja zachowań (przyczyny) etapy rozwoju;
– zew. czynniki sytuacyjne
– dostrzeganie chwilowych stanów człowieka (mama zła)
– dostrzeganie stałych cech zew. (cele, poglądy) – 8-10
– dostrzeganie odległej przyczyny zachowań ludzi – 16
2. Prowadzi do integracji człowieka
– zaczynamy od odbierania izolowanych cech (nie łączymy) albo w ogóle ich nie zauważamy
– dostrzegamy różne cechy niezgodne ze sobą, ale bez związku pomiędzy nimi
– zintegrowany obraz drugiego człowieka (cechy rozumu ze związkiem między nimi)
3. Obiektywizacja obrazu innych
– od całkowicie 100% egocentrycznego odbierania ludzi do obiektywnego (dostrzega cechy, które nie mają bezpośredniego związku ze sobą)
– od bardzo dużej ilości bodźców wartościujących na temat drugiego człowieka do opisywania
w rezultacie zmniejsza się wpływ emocji na obraz drugiego człowieka
41.Pojęcie i rola socjalizacji.
Socjalizacja to proces wrastanie w społeczeństwo, jest to proces uczenia się jednostki właściwego zachowania w danej grupie. W trakcie tego procesu jednostka z istoty biologicznej staje się istotą społeczną.
Procesowi socjalizacji sprzyja zmienność bodźców społecznych, są one dynamiczne.
Wyróżniamy następujące etapy (rozwój) socjalizacji;
– stopniowe uczenie się otrzymywanych nakazów i zakazów (stosowanie się do nich)
– pojawienie się zdolności do przestrzegania norm społecznych (warunkowanie instrumentalne)
Rola socjalizacji
42.Rozwój kontaktów rówieśniczych.
Zaczyna się od „0” do pełnego związku
– zabawna samotna
– zabawa równoległa (3-4 r.ż.)
– zabawa zbiorowa (4-6 r.ż.)
– zabawa zespołowa
• 7-8 r.ż. – nie ma konfliktów, ale każda płeć w swoim gronie
• 9-10 r.ż. – identyfikacja z własną płcią, nastawienie anty do płci przeciwnej
• 11 r.ż. – dziewczęta interesują się chłopcami, chłopcy nie wykazują żadnego zainteresowania
• 14-15 r.ż.- zainteresowanie obydwu płci sobą wzajemnie
44.Etapy rozwoju moralnego wg Piageta.
1. Okres anomii moralnej – dziecko nie ma moralności przez 4 pierwsze lata życia
2. Okres heteronomii moralnej – od 5 do 8-11….
– normy i reguły są traktowane jak nakazy i zakazy narzucane przez dorosłych
– moralność oparta na autorytetach zewnętrznych
– całkowity egocentryzm
– realizm moralny (do oceny zdarzeń moralnych stosuje miarkę fizyczną)
– immanentna sprawiedliwość (dana sama w sobie, naturalna)
– konwencjonalizm moralny (słucha nakazów, zakazów, ale i słucha norm wysyłanych przez grupy)
3. Okres autonomii moralnej – od ok. 10-11….., przeświadczenie, że należy słuchać norm, aby realizować wartości wyższe, które leża u podłoża norm
– pryncypializm moralny 10-13 r.ż. (rozpatrywanie zjawisk w kolorach czarno-białych)
– relatywizm
45.Główne kierunki rozwoju społecznego.
Z wiekiem zachodzą w człowieku zamiany w regulacji stosunków z innymi ludźmi (otoczeniem społecznym)
– coraz lepsze dostosowywanie się do wymogów innych ludzi
– coraz sprawniej i skuteczniej wpływamy na innych ludzi (wywołujemy zmiany)
Drugi człowiek ma wartość podwójną:
• źródło informacji
• źródło norm (norm określających nasze zachowanie)
Rozwój społeczny przebiega w 4 kierunkach;
1. Rozwój społeczny jako proces socjalizacji
2. Rozwój percepcji społecznej
3. Rozwój aktywności społecznej
4. Rozwój kontaktów z rówieśnikami
46.Co to jest obraz własnej osoby.
Obraz własnej osoby to umiejętność odróżnienia siebie od reszty świata. To wyobrażenia i pojęcia, jakie osoba ma o sobie tj. o swoim wyglądzie, zdolnościach, możliwościach, stosunku do innych ludzi a także sposób, w jaki odbiera swe środowisko. Kształtowanie obrazu samego siebie odbywa się pod wpływem otoczenia społecznego, określonych doświadczeń życiowych, zależy od czynników indywidualnych. Poziom samoakceptacji także wpływa na poczucie własnej wartości.
47.Kierunki rozwoju struktury JA.
Struktura JA to całokształt danych o nas. Kształtowanie zaczyna się pod koniec 1 r.ż. obserwujemy początek budowania się porządku-poczucie siebie jako fizycznej jednostki, ok. 3 r.ż. poczucie psychicznej odrębności (od gustów, poglądów)
Kierunki zmian w strukturze JA:
1. W budowie struktur;
– sądy opisowe (przekonanie o tym, jaka jestem, jak się widzę)
JA REALNE
– sądy wartościujące (samoocena)
– sądy normatywne (na swój temat, jaka powinnam być, co w sobie zmienić) – okres dojrzewania
JA IDEALNE
Poziom akceptacji to rozbieżność między JA REALNE a JA IDEALNE (uwzględnianie cech fizycznych, dołączanie do struktur JA uwzględniania cech wewnętrznych.
2. W źródle sądów;
– od traktowania opinii innych pod naszym adresem
– porównywanie siebie z rówieśnikami
– rozmyślanie nad sobą
3. We wzroście stabilności struktury JA;
– zaczynamy od labilnej oceny siebie kierując się do oceny stabilnej
– zmienia się sposób uporządkowania struktur JA
– struktura zatomizowana
– struktura wiązkowa
– struktura hierarchiczna
Struktury są niepowtarzalne u każdego człowiek inne.
48.Kierunki zmian systemu potrzeb.
Potrzeba – to w miarę stałe wymaganie jednostki bez spełnienia, którego jednostka nie funkcjonuje normalnie.
*Potrzeby: biologiczne, wyższe *Potrzeby: biologiczne, społeczne, osobiste (Hilgard)
*Potrzeby: -podstawowe: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności, szacunku, samorealizacji
-wyższe: poznawcze, estetyczne, transtendencji (Maslow)
Kierunki zmian;
1. Rozszerzanie się zakresu środków służących realizacji potrzeb
– rośnie ilość obiektów gratyfikacyjnych (mamainne osoby)
– bogaci się repertuar czynności(środków) za pomocą, których dziecko realizuje swe potrzeby
2. Specjalizacja sposobów zaspokajania potrzeb
– zwiększa się repertuar sposobów osiągnięcia potrzeb
– różnicują się obiekty, w kontakcie, z, którymi zaspokajane są potrzeby (zależność, dominacja, agresja)
Charakterystyczne jest pojawienie się:
– indywidualizacji – wybór obiektów i czynności zaspokajających potrzeby zgodnie ze swoimi preferencjami
– socjalizacji sposobów zaspokajania potrzeb – stopniowe eliminowanie potrzeb nieakceptowanych społ.
– tolerancji na odroczenie zaspokojenia – im dziecko starsze tym dłużej potrafi czekać
3. Wzrost aktywności dziecka w zaspokajaniu potrzeb
Na początku obiektem zaspokajającym potrzeby dziecka są rodzice, potem dziecko aktywnie domaga się by otoczenie spełniało jego potrzeby, aż dochodzi do znacznej samowystarczalności.
4. Koordynowanie dążeń związanych z różnymi potrzebami
Następuje eliminacja zaspokajania niektórych potrzeb, które z punktu widzenia innych potrzeb są niekorzystne. Koordynacja oznacza wybieranie takich miejsc, sytuacji i form działalności życiowej, które umożliwiałyby realizację wielu różnych potrzeb.
49.Podstawowe osiągnięcia rozwojowe okresu niemowlęcego.
Okres niemowlęcy 1 rok życia
Rozwój ruchowy;
– pionizacja ciała (ok. 10 m-ca)
– samodzielne przemieszczanie się (ok. 9 m-ca)
– zdolność do dowolnego chwytani i puszczania przedmiotów (ok. 5 m-ca)
– opanowanie chwytu pęsetkowego
Rozwój myślenia;
– myślenie sensoryczno- motoryczne
– intencjonalność działania (wykonywanie czynności prowadzących do uzyskania pożądanego efektu
– początki upośredniczenia działań (wykonywanie czynności o charakterze pomocniczym, umożliwiającym osiągniecie celu)
– zrozumienie stałości przedmiotu (dostrzeganie przedmiotu jako złożonej, wieloaspektowej jedności o posiadanym obiektywnym bycie)
– odkrycie własnej odrębności fizycznej od reszty świata
– początki interioryzacji myślenia (wyprzedzanie czynności ich myślowym przygotowaniem)
Rozwój mowy;
– zdolność rozumienia słów
– początki mowy właściwej
Rozwój kontaktów z otoczeniem społecznym;
– zainteresowanie bodźcami społecznymi
– odróżnianie osób znanych od obcych
– naśladownictwo demonstrowanych czynności
– wykonywanie prostych poleceń
– pierwsze próby wywierania wpływu na otoczenie
– rodzą się uczucia o charakterze społecznym (przywiązanie do matki
Bogaceniu się doświadczeń towarzyszy coraz subtelniejsze odzwierciedlanie emocji.
Dokonujący się w niemowlęctwie rozwój czyni z dziecka istotę myślącą zdolną do umysłowego antycypowania swoich czynności i społeczną zdolną do wzajemnych kontaktów z innymi ludźmi.
50.Podstawowe osiągnięcia rozwojowe okresu poniemowlęcego.
Okres poniemowlęcy 2-3 r.ż.
Rozwój ruchowy;
– umiejętność swobodnego poruszania się w przestrzeni (chodzi, biega, wspina się) pozwala to na samodzielną eksplorację otoczenia
– doskonalą się ruchy manipulacyjne
– zdolność do koordynacji wzrokowo-słuchowej (budowanie konstrukcji)
– stadium bazgrot, przygotowawczy w rozwoju czynności rysowania
Rozwój myślenia;
– pełna interioryzacja (możliwość wykraczania poza aktualną sytuację – dokonywania na materiale wyobrażeniowym
– czynności stają się intencjonalne (dziecko zdaje sobie sprawę, że może być sprawcą zmian w otoczeniu, podmiotem własnych działań to oznacza – poczucie własnej odrębności psychicznej powstanie „Ja psychicznego”
Rozwój mowy;
– początki mowy kontekstowej – uniezależnienie się mowy od aktualnych czynników sytuacyjnych, wykraczanie poza aktualne działanie i dane spostrzeżeniowe
– posługiwanie się słowami stanowiącymi znaki o charakterze pseudopojęć
– opanowanie podstaw języka (części mowy, formy gramatyczne, konstruowanie wszystkich rodzajów zdań)
– wzrost artykulacji – mowa staje się zrozumiała dla innych ludzi
Rozwój kontaktów z otoczeniem społecznym;
– za pomocą słów wyraża swoje potrzeby i życzenia, dąży do wymiany informacji
– kontakty z rówieśnikami – zabawy równoległe (uczestnicy robią to samo obok siebie)
– główni partnerzy kontaktach to dorośli
– opanowuje funkcje społeczne przedmiotów (przeznaczenie)
– elementarny poziom samodzielności w zaspokajaniu swoich potrzeb
Zmiany rozwojowe dokonujące się w wieku poniemowlęcym prowadzą do osiągnięcia elementarnego poziomu autonomii wobec świata, polegającej na odkrywaniu własnego „ja psychicznego” i upośredniczeniu kontaktów z rzeczywistością przez wyobrażenia i słowa.
51.Podstawowe osiągnięcia wieku przedszkolnego.
Wiek przedszkolny 3-7 r.ż.
Rozwój ruchowy;
– koordynacja mięśni ręki, warunkująca gotowość podjęcia do nauki pisania
Rozwój myślenia i kontaktów społecznych;
– osiągnięcie poziomu analizy i syntezy spostrzeżeniowej (odwzorowywanie figur, wydzielanie sylab i głosek)
– wyodrębnienie czynności poznawczych od działań praktycznych
– początki dowolności procesów poznawczych
– zdolność do podejmowania zadań (nastawienia się na cel)
– początki panowania dziecka nad reakcjami emocjonalnymi (kontrola nad sobą)
– zdolność do współdziałania z rówieśnikami
– wiek pytań
– myślenie pojęciowe (nie ma jeszcze charakteru hierarchicznego)
– pierwsze sądy wartościujące (odzwierciedlenie opinii dorosłych wartościujących dziecko)
– pierwsze standardy stanu idealnego (poglądy dorosłych)
– przyswajanie sobie reguł postępowania (dostosowywanie się do wymagań)
– początek odwracalności operacji
Zmiany, do których prowadzi rozwój dokonujący się w wieku przedszkolnym. Sprawiają, że dziecko osiąga gotowość do podjęcia nauki w szkole – do sprostania wymaganiom, jakie w związku z tym przed nim stają. Poziom rozwoju, jaki to umożliwia, nazywa się dojrzałością szkolną.
52.Podstawowe osiągnięcia rozwojowe młodszego wieku szkolnego.
Młodszy wiek szkolny 7-12 r.ż.
Rozwój myślenia;
– rozwój dowolności procesów umysłowych (kontroluje swe zachowanie zgodnie z wymaganiami realizowanych zadań)
– 11-12 r.ż. kontrolowanie reakcji emocjonalnych (emocje pozytywne i negatywne)
– zmniejszenie ukierunkowującego wpływu emocji na działanie
– charakterystyczna pełna odwracalność czynności umysłowych – początek fazy operacji konkretnych
– zdolność do zapamiętywania logicznego
– umiejętność dokonywania analizy kombinatoryjnej – początek fazy operacji formalnych
– operowanie pojęciami abstrakcyjnymi
Rozwój mowy;
– opanowanie mowy pisanej
– wzrost świadomości językowej (reguły, historia itp.) pozyskanie źródła wiedzy uogólnionej – gotowej
Rozwój moralny;
– zdolność do decentracji
– wychodzenie ze stadium moralności heteronomicznej – okres konwencjonalizmu moralnego
Rozwój kontaktów społecznych;
– liczy się z opinią grupy, staje się jej członkiem
– ujawnia się instrumentalna funkcja samooceny
– przejaw tendencji do współzawodnictwa
Dziecko staje się członkiem grupy rówieśniczej, świadomym obowiązujących w niej zasad, własnej pozycji i pełnionych przez siebie ról, uzyskuje bogatą i zróżnicowaną wiedzę na temat świata, ludzi i samego siebie. Wiedza ta zawiera elementy opisowe, jak i wartościujące oraz normatywne, jest fragmentarycznie uporządkowana i zawiera wiele sprzeczności. Dziecko zdobywa doświadczenie, które pomoże mu usystematyzować posiadaną wiedzę na następnym etapie okresy rozwojowego.
53.Główne kierunki zmian rozwojowych, zaczynających się w okresie dojrzewania
1. Pojawia się krytycyzm myślenia
– stopniowe uniezależnianie się od autorytetów
– powstaje zdolność pojmowania prawd i rozumienia umowności społecznie przyjętych reguł
– osiągnięcie pełnej samoświadomości
– pojawia się autonomia moralna
2. Systematyzacja operacji umysłowych (wzrasta stopień integracji osobowości w wyniku nabierania przez nią charakteru hierarchizacji)
– uniwersalizacja operacji umysłowych (sposoby myślenia; czynności, środki, treści, dostrzeganie podobieństw i różnic) – system pojęć
– indywidualizacja zachowań (hierarchia ważności i wartości obiektów)
3. Autonomiczne sterowanie swoim dalszym procesem
Osobowość młodego człowieka jest w pełni zintegrowana, autonomiczna, samoświadoma. Osiągnięcie dorastania to powstanie pewnych możliwości, których urzeczywistnienie dokonuje się w różnym stopniu, w zależności od układu wewnętrznych i środowiskowych warunków wyznaczających indywidualny charakter aktywności własnej jednostki.
