Gospodarka materiałowa- jest sferą działalności państwa obejmującą ogół zjawisk i procesów związanych z gospodarowaniem przedmiotami pracy.
Gospodarka ta ujmuje 3 grupy procesów:
1. tzw. procesy rzeczowe- związane z gromadzeniem, zużywaniem, magazynowaniem materiałów
2. procesy informacyjno – decyzyjne
3. procesy finansowe
Całość przepływów materiałowych następuje w 3 sferach: zaopatrzenia, produkcji, sprzedaży
W obrębie poszczególnych sfer występują fazy
Materiały mogą znajdować się w 2 stanach:
1. stan fazy statycznej- czyli w postaci zapasów
2. stan dynamiczny- w postaci strumienia produktu
Tempo przepływu strumienia materiału w obrębie poszczególnych faz jest różne i stąd powstają zapasy- i są one skutkiem różnego przepływu tempa strumienia w obrębie poszczególnych faz
Zapasy- ……… w postaci surowców i materiałów które zostały zamówione przez przedsięb. w postaci produktów w toku, wyrobów gotowych, materiałów pomocniczych
O wielkości zapasów decydują czynniki:
–zewnętrzne- war. dostaw, sezonowość produkcji lub dostaw, źródła dostaw, jednorazowa wielkość dostawy, war. rynku zbytu, czynniki ekonomiczne (ceny, st. %)
–wewnętrzne- war. magazynowania, dł. cyklu produkcyjnego, cykl produkcji, dynamika zmian asortymentowych, właściwości materiałów, typ procesu technologicznego.
Wyróżniamy 2 podejścia do zarządzania zapasami:
1. sys. zapotrzebowania niezależnego -poziom jednego składnika zapasu nie ma wpływu na poziom pozostałych. 2 metody
a) sys. stałej wielkości dostaw -należy ustalić poziom zapasu informacyjnego
b) sys. stałego okresu dostaw -ponowienie zamówień następuje cyklicznie czyli szacuje się tempo zużycia materiałów na magazynie a następnie składa zamówienie w stałych odstępach czasu
2. sys. zapotrzebowania zależnego -poziom jednego składnika zapasu wpływa na poziom innych składników zapasów. Elementy wejścia: główny harmonogram, główny zbiór zapasów, zbiór struktury wyrobu
Rodzaje zapasów
Z punktu widzenia celu gromadzenia materiały dzielimy na:
podstawowe- zużywane w procesie wytwórczym jako główne materiały (decydujące o jakości produktu)
pomocnicze (są to m. uzupełniające, kształtują pewne cechy tamtych produktów)
paliwa – źródło energii
odpady użyteczne (składowane w celu powtórnego wykorzystania w procesie wytwórczym)
Ze względu na spełnianą funkcję zapasy dzielimy na:
bieżące czyli zmienne- przeznaczone na pokrycie bieżących potrzeb produkcyjnych
zapasy rezerwowe- mają zapewnić ciągłość zasilania materiałowego w razie wystąpienia odchyleń w cykliczności dostaw, wielkości dostaw i wielkości zużycia materiałowego
Ze względy na stopień przydatności zapasy dzielimy na:
zapasy prawidłowe- ich rozmiar zapewnia ciągłość pracy
zapasy nieprawidłowe- nie powinny mieć miejsca
—- zapasy nadmierne- to takie które przekraczają uzasadniony poziom gromadzenia danego materiału
—- zapasy zbędne- w danej chwili nie mogą być zużytkowane, powinny być zlikwidowane
Zapasy produkcyjne- to przedmioty pracy niezbędne do wykonania finalnego
Ze względu na stopień ich pozyskiwania wyróżnia się:
materiałowe obejmujące surowce i półprodukty nabywane zewnątrz
produkcji nie zakończonej w których skład wchodzą przedmioty znajdujące się w czasie przetwarzania na wydziałach produkcyjnych (zapas technologiczny) oraz przechowywane w magazynach międzywydziałowych
Planowanie według stanu zapasów -okr. sys. zlecenia w którym stan zapasów jest czynnikiem decydującym o wydawaniu zleceń zakupu i zleceń produkcyjnych. Istotą tej zasady jest dążenie do utrzymania normatywnego poziomu zapasu przez składanie nowego zlecenia w momencie gdy stan zapasu obniży się do stanu informacyjnego (punktu zlecenia)
Zapas zabezpieczający -jest niezbędny do zapewnienia funkcjonowania sys. w wypadku odchyleń od planowanego przebiegu takich jak przedłużenie cyklu realizacji lub wystąpienia braków.
Just in time- istotą tej koncepcji jest wytwarzanie wyrobów finalnych i ich składników w odpowiednim czasie i w odpowiednich ilościach.. Plan operatywny kierowany jest wyłącznie do wydziału montażu końcowego. Wszystkie pozostałe wydziały a także dostawcy zewnętrzni otrzymują zlecenia od komórek produkcyjnych bezpośrednio po nich występujących w pr. produkcyjnym. Przyjęto tu zasadę ssania -odbiorca sam okr. wielkość i terminy dostaw dla komórki realizującą wcześniejszą fazę procesu i pobiera elementy zgodnie z występującymi potrzebami.
Materiały w sferze produkcji noszą nazwę produkcji nie zakończonej
Dwa rodzaje produkcji nie zakończonej:
1. w trakcie przerobu (topi się surówkę) – produkcja w toku
2. materiał jest składowany między kolejnymi fazami produkcyjnymi -to wtedy nosi nazwę międzyfazowego zapasu półwyrobu
Problem jest
Funkcją celów jest dążenie do zmniejszenia rotacji. Okres rotacji środków obejmuje również czas oczekiwania na zapłatę czyli należności
Dążymy w kierunku:
1. minimalizacja zapasów
2. przyspieszenia tempa strumienia materiałowego poprzez zmniejszenia produkcji w toku
3. ściąganie należności- minimalizowanie czasu oczekiwania na zapłatę
4. zwiększenie produktywności (efektywności) materiałów czyli obniżenie poziomu energochłonności produkcji – zmniejszenie jednostkowego zużycia materiału
