Dyfuzja prosta – samorzutne wyrównywanie stężenia substancji wskutek mieszania się cząsteczek. Dyfundują substancje wystarczająco małe by przejść przez pory błonowe lub tak dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, że przenikają przez zrąb fosfolipidowy błony. Kierunek przemieszczania substancji jest zgodny z gradientem stężeń. Proces nie wymaga nakładu energii ani przenośników.
Dyfuzja wspomagana – przechodzenie substancji zgodnie z gradientem stężeń. Proces jest wspomagany w poprzek błony przez nośnik , zwykle białko. Umożliwia to szybką dyfuzję substancji o większych rozmiarach lub bardzo szybkiego transportu jonów (np. wodorowych, wapniowych, sodowych, potasowych). Dyfuzja wspomagana nie wymaga nakładu energii tylko przenośników i umożliwia większe możliwości selekcyjne.
Transport aktywny – ten typ transportu odbywającego się w komórce ma za zadanie transport substancji mineralnych, odżywczych przez błonę półprzepuszczalną (selektywną) w kierunku większego stężenia osmotycznego (wbrew różnicy stężeń). Przy transporcie tym wykorzystana zostaje energia związana w wysokoenergetycznych wiązaniach ATP. Występują przenośniki o wysokim stopniu selektywności – jeden przenośnik przenosi tylko jeden rodzaj substancji.
Homeostaza – wszelkie mechanizmy fizjologiczne utrzymujące stałość środowiska wewnętrznego organizmu oraz przywracające stan wyjściowy środowiska wewnętrznego po jego zaburzeniu.
Nefron – u kręgowców jednostka funkcjonalna osmoregulacji i wydalania. Nefrony przeprowadzają procesy filtracji (nieselektywne przesączanie składników osocza krwi do światła kanalików nerkowych), resorpcji (wchłanianie zwrotne tych spośród przesączonych substancji, które mogą być jeszcze przydatne dla organizmu) oraz sekrecji (aktywne usuwanie zbędnych substancji); składa się z kłębuszka otoczonego dwuwarstwową torebką Bowmana, w której gromadzi się mocz pierwotny (splotu tętniczych naczyń włosowatych) tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej.
Przystosowania w budowie morfologicznej i anatomiczne: korzenia, łodygi i liścia do sprawnego przewodzenia wody oraz soli mineralnych.
Znacznie rozbudowany system korzeniowy z dobrze rozwiniętą strefą włośników (niewielkie palczaste wypustki protoplazmatyczne komórek epidermy), do którego przenika woda zgodnie z gradientem stężeń. Dalszy ruch wody obywa się wiązkach przewodzących korzeniach, łodygi i liści. Ułatwia to siła spójności i przylegania wody oraz siła ssąca liści (utrata wody przez liście powoduje utrzymanie w nich stałego wysokiego ciśnienia osmotycznego, które jest wyższe od ciśnienia osmotycznego w komórkach otaczających wiązki przewodzące i wyciąga z nich wodę, co powoduje podniesienie się ciśnienia w tych komórkach, które z kolei wyciągają wodę z komórek naczyń wiązek przewodzących) i parcie korzeniowe (aktywne wyciskanie wody z komórek miękiszowych do naczyń w korzeniu). Aparaty szparkowe – regulacja transpiracji. Elementy przewodzące – drewno i łyko.
Sposoby transportu bliskiego, wymagającego obecności przenośników.
Transport bliski wymagający przenośników:
Pompa sodowo-potasowa – przenośnik wykonuje obroty molekularne wewnątrz błony pod wpływem energii pochodzącej z hydrolizy ATP; od strony cytoplazmy zabiera sód a z płynu pozakomórkowego potas, po obrocie o 180- zostawia wewnątrz jony K, a na zewnątrz Na.
Substancje przenoszone w transporcie aktywnym to przede wszystkim cukry proste, aminokwasy, niektóre jony (Ca2+ i Fe2+).
Zwierzęta amonioteliczne – wydalają amoniak w postaci nieprzetworzonej.
Zwierzęta urikoteliczne – wydalają kwas moczowy (związek nietoksyczny, słabo rozpuszczalny w wodzie), przetwarzanie wiąże się z wysokim nakładem energii.
Zwierzęta ureoteliczne – przekształcają amoniak w mocznik; rozwiązanie szczególnie korzystne jeśli potrafią zagęszczać mocz.
UKŁAD WYDALNICZY I ROZRODCZY
– nerki typu ostatecznego (zanercza) o bardzo wysokim stopniu rozwoju
– mocz z nerek odprowadzany jest moczowodem wtórnym do pęcherza moczowego i dalej do cewki moczowej
– u samic uchodzi do tzw. zatoki moczopłciowej
– u samców końcowy odcinek służy również do wyprowadzania nasienia
przyczyną rozchodzenia się dróg moczowych, pokarmowych i rodnych jest żyworodność
Funkcje układu krążenia:
– transport substancji odżywczych, mineralnych, wody oraz witamin
– przeprowadzanie wymiany gazowej
– transport hormonów wydzielanych przez gruczołu dokrewne
– transport przeciwciał
– transport trucizn, bakterii i wirusów
– termoregulacja
Na czym polegają mechanizmy umożliwiające pobieranie wody, jej transport i transpirację?
U roślin znacznie rozbudowany system korzeniowy z dobrze rozwiniętą strefą włośników (niewielkie palczaste wypustki protoplazmatyczne komórek epidermy), umożliwia przenikanie do niego wody zgodnie z gradientem stężeń. Dalszy ruch wody obywa się wiązkach przewodzących korzeniach, łodygi i liści. Ułatwia to siła spójności i przylegania wody oraz siła ssąca liści (utrata wody przez liście powoduje utrzymanie w nich stałego wysokiego ciśnienia osmotycznego, które jest wyższe od ciśnienia osmotycznego w komórkach otaczających wiązki przewodzące i wyciąga z nich wodę, co powoduje podniesienie się ciśnienia w tych komórkach, które z kolei wyciągają wodę z komórek naczyń wiązek przewodzących) i parcie korzeniowe (aktywne wyciskanie wody z komórek miękiszowych do naczyń w korzeniu). Aparaty szparkowe – regulacja transpiracji. Elementy przewodzące – drewno i łyko.
