\”Grób Agamemnona\”, opublikowany łącznie z \”Lillią Wenadą\” w roku 1840, jest fragmentem pieśni VIII \”Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu\”, pisanej w roku 1839. W pieśni tej ujawniły się już wszystkie właściwości poematu dygresyjnego, którego wkrótce realizacją stał się \”Beniowski\”. \”Grób Agamemnona powstał w 1839 r. i nazwał go Słowacki \”ułamkiem greckiej podróży\”. Liryk ten powstał ze smutnej zadumy nad grobowcem sławy. Przeniknięty jest wstydem, że Polacy okazali się słabi i nie do końca bronili narodowości. Oskarżycielski liryk, przechodzący w uniesiony głos bólu patriotycznego, zakończony emfatycznym pragnieniem ujrzenia Polski, nie rozdartej wewnętrzną walką \”hartowane posągu z jednej bryły\”, nazywał Słowacki \”ostatnim chórem Lilli Wenedy\”, śpiewanym przez poetę.
\”Grób Agamemnona\” składa się z dwóch części:
pierwsza ma charakter refleksyjny i zawarł w niej poeta rozmyślanie o własnej twórczości, o słabym oddźwięku utworów poety do współczesnych. Mamy tu też aluzję do wielkiej poezji Homera. Pobyt w grocie Agamemnona nasuwa poecie skojarzenia z \”Iliadą\” Homera, która jako epos o wojnie trojańskiej, jest utworem o wielkich ludziach i ich wielkich czynach. Poczucie własnej małości, narzucane przez zestawienie z wielkimi ludźmi epoki Homera, prowadzi do upokorzenia się poety przed historią.
Pragnie być spadkobiercą homerowskiej poezji, czuje wobec niej respekt, nie jest pewien, czy podoła ona wyzwaniu:
\”Nad wielkim niczem grobów i milczą
Garstka popiołów – ale w moim ręku
Ta struna drgnęła i pękła bez jęku.\”
Natomiast o swoim narodzie mówi, że jest \”ludem głuchym\”, nie umiejącym słuchać.
Rytm w tej części utworu jest powolny, senny; zapewne ciepły klimat, powoduje uczucie spokoju i harmonii.
druga ma charakter polityczny. Poeta zestawia tu starożytną Grecję ze współczesną Polską.
\”Na Termopilach? – Nie na Cheronei
Trzeba się memu załamać koniowi
Bo jestem z kraju, gdzie widmo nadziei
Dla małowiernych serc podobnie snowi.
Więc jeśli koń mój w biegu się przestraszy,
To tej mogiły co równa jest naszej\”
Z ostrej krytyki współczesnej, tj. pokolenia listopadowego i dawnej Polski, bo o niej mowa m. in. we wzmiance o pawiu i papudze narodów, której symbolem, której symbolem jest \”posąg z jednej bryły\”. To myśl o przezwyciężeniu rozbicia i osiągnięciu pełnej jedności narodu. Według poety jedną z przyczyn dawnej słabości Polski, było rozbicie społeczne, które osłabiło siły narodu i ukształtowało ujemnie cechy psychiki narodowej, a w konsekwencji doprowadziło do upadku państwa.
W drugiej części utworu Słowacki formułuje liczne zarzuty wobec narodu polskiego, obwinia go o:
małą waleczność,
brak poświęcenia
\”Wiele was było? –
Zapomnij, że jest dług wieków przedział –
Gdyby spytali tak – cóż bym powiedział?!\”
Jest to krytyka programu rewolucji szlacheckiej.
zdaje sobie sprawę, że Polacy ślepo naśladują obce wzory i mody, a szlachcie zarzuca kosmopolityzm:
\”Polsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą;
Pawiem narodów byłaś i papugą,
A teraz jesteś służebnicą cudzą.\”
Polskę, wobec tych wszystkich zarzutów, nazywa niewolnicą, która utracił swoją godność:
\”O! Polsko! póki ty dusze anielską
Będziesz więziła w czerepie rubiesznym,
Póki kat będzie rąbał twoje cielsko,
Póty nie będzie twój miecz zemsty strasznym,
póty mieć będziesz hyjenę na sobie
I grób – i oczy otwarte w grobie!\”
to, że szlachta będzie gnębiła lud, nie wyzbędzie się swoich wad, to Polska nie osiągnie niepodległości:
\”Zrzuć do ostatka te płachty ohydne,
Tę – Dejaniry palącą koszulę:
A wstań jak wielkie posągi bezwstydne,
Naga – w styksowym wykapana mule (…)\”
koszula ma symbolizować wady powodujące słabość Polski, uniemożliwiające odzyskanie niepodległości:
\”Boś ty (jesteś) jedyny syn Prometeusza –
Sęp ci wyjada nie serce – lecz mózgi.
Choć muzę moją w twojej krwi zaszargam.
Sięgnę do wnętrza twych krew – i zatargam\”.
