Hans Kelsen

Hans Kelsen

Hans Kelsen ( 1881 – 1973 ) urodzony w Pradze austriacki prawnik twórca normatywistycznej koncepcji państwa i prawa określanej również szkołą wiedeńską ( nazwa ta pochodzi od miejsca założenia ). Od 1905r rozpoczyna samodzielną działalność naukową i dydaktyczną. W tym samym roku zostaje profesorem Uniwersytetu Wiedeńskiego gdzie wykłada prawo państwowe. Twórca pierwszej konstytucji Austriackiej uchwalonej w 1920r obowiązującej zresztą po dzień dzisiejszy. Konstytucja ta nadawała instytucjom sądownictwa konstytucyjnego pełniejszy rozwój niż inne konstytucje na świecie. W latach 1930 – 1933 profesor Uniwersytetu w Kolonii ; 1933 – 1936 profesor Uniwersytetu w Genewie ; 1936 – 1938 wykłada na niemieckim uniwersytecie w Pradze. Po dojściu Hitlera do władzy jak wielu niemieckich uczonych emigruje do USA gdzie wykłada w wielu renomowanych uniwersytetach amerykańskich, m.in. od 1940 r profesor Harvard University of Cambridge. Publikuje wiele prac m.in.
1) Komentarz do karty Narodów Zjednoczonych, z którego korzysta się do dziś.
2) „O wartości i istocie demokracji” ( 1920r ). Wydanie po polsku w 1936r.
3) „Czysta teoria prawa” ( 1934r )
4) „Prawo i pokój”
Kelsen umiera dożywając 80 lat.
Czystą teorię państwa i prawa ( normatywizm prawniczy ) można rozpatrywać w dwóch aspektach a mianowicie: od strony metodologicznej i od strony prawnopolitycznej. Kelsen tworząc tą koncepcje zrywa z synkretyzmem metodologicznym i proponuje monizm metodologiczny tzn. że przedmiotem prawa ale i prawa pozytywnego nie mogą być takie dziedziny jak: psychologia, etyka, moralność, socjologia czy teologia. Prawo nie może w jaki kolwiek sposób łączyć się z tymi dziedzinami ponieważ zaśmiecają one to prawo, co nie pozwala dotrzeć do jego istoty. Zatem prawo – teoria prawa – powinno być nauka „czystą” czyli monistyczna a nie synkretyczną – łącząca się z innymi dziedzinami wiedzy. Kelsen zrywa z dualizmem prawa wyznaczanym przez pozytywizm prawniczy. Oddziela także świadomie i słusznie prawo od moralności, etyki, i polityki. Pojmuje je wiec jako naukę o normach prawnych nie zawierających tych elementów. Publikuje te tezy kiedy w Europie tworzą się systemy nie demokratyczne, w których prawo traktowane jest jako instrument polityczny np. faszyzm, hitleryzm, stalinizm. Prawo traci wtedy swoje wartości. Teza o nie mieszani prawa z polityką jest ważna i aktualna do dzisiaj, ponieważ takie prawo jest sprzeczne z interesem ogólnym i obywatela. Czysta teoria prawa jest teorią prawa pozytywnego i dąży jedynie do poznania zagadnienia stanowiącego przedmiot jej badań. Z tego też powodu przy rozpoznaniu prawa teoria ta wyłącza wszystko co nie należy ściśle do przedmiotu jej badań, co oznacza że dąży do usunięcia z nauki prawa obcych tej nauce elementów. W prawie pozytywnym nie obowiązuje zasada przyczynowości a czyny ludzkie w prawie dokonywane są na podstawie zachowania, muszą być one udowodnione. Gdyby w prawie była stosowana zasada przyczynowości to za każdy czyn ludzie wymierzaliby sobie nawzajem karę taką jaka uważaliby za sprawiedliwą co mogłoby być sprawiedliwe ale i krzywdzące. Doprowadziło by to w krótkim czasie do zagłady społeczeństwa. Państwo według Kelsena jest prawem. Porządek prawny w państwie ma swoją określoną strukturę ponieważ wywodzi się od tzw. normy hipotetycznej jako od najwyższej normy. Główną normą jest konstytucja, później deklaracje, zaznaczenia, itp.. Struktura ta polega na tym, że akty niższego rzędu muszą logicznie wywodzić się z aktów wyższego stopnia. Jednak prawa nie wolno utożsamiać z państwem, bo tworzy się wówczas dualizm i uzasadnienie polityczne prawa. Państwo praworządne powinno być ze swej istoty państwem prawa, ze względu na logiczną strukturę porządku prawnego. Dlatego państwo z istoty swej jest porządkiem prawnym.
Jeśli chodzi o zapatrywania Kelsena na demokrację to wyróżniał on następujące rodzaje demokracji:
1) Naturalną – polegającą na tym, że wszyscy ludzie będący podmiotem porządku prawnego braliby bezpośredni udział w tworzeniu demokracji i wówczas byłaby ona w sposób naturalny prawdziwa. Ten typ demokracji jest nie do urzeczywistnienia we współczesnym świecie. Był on możliwy tylko w greckim „Polis” gdzie wszyscy decydowali. Może on być modelem, do którego współczesne społeczeństwo, może się tylko przybliżyć.
2) System demokracji politycznej – oparty na zasadzie większości i mniejszości parlamentaryzmu. Ten typ demokracji jest realizowany we współczesnych społeczeństwach. W 1935 roku Kelsen opublikował prace pt. „Zagadnienia parlamentaryzmu”, w której zaproponował przeprowadzenie reformy w parlamencie, w kierunku jego urealnienia. Chodziło o to ażeby nie obowiązywała w nim zasada partyjności ponieważ prowadzi to do anarchii. Proponuje żeby wola parlamentu nie była wolą partykularnych interesów anarchizujących życie państwa i społeczeństwa lecz to właśnie ich wola była wolą parlamentu.
Podstawą demokracji według Kelsena jest wolność a nie równość. Twierdz on, że równość w społeczeństwie jest nigdy nie osiągalna bo zawsze wśród równych znajdą się równiejsi dlatego nie może ona być podstawą demokracji również z innego powodu a mianowicie takiego, że ma na myśli interesy finansowe i materialne. Należy więc przyjąć, że podstawą demokracji jest wolność. Jeśli obywatele nie mogą realizować swoich swobód to demokracja jest niepełna. Wydaje się, że daleko nam do tego modelu, np. to nie my wybieramy swoich reprezentantów, oni sami się wybierają. Problem wolności jest fundamentalną zasadą tej demokracji, np. sprawa dyskusji nad podstawowymi aktami prawnymi ONZ.
„Nie równość, nie materia, nie sprawy bytu ale sprawy duchowe, prawa człowieka decydują o demokracji” – są to słowa, które padły na forum ONZ.
Podstawą filozoficzną demokracji jest relatywizm pozytywistyczny czyli głos każdego obywatela jest ważny a do podstawowych wartości w demokracji dochodzi się na drodze swobodnej dyskusji. Ten relatywizm daje to, że nie ma prawdy absolutnej jest tylko prawda pośrednia. To prawda absolutna niszczy człowieka jego poglądy i osobowość. Te elementy według Kelsena przybliżały do idealnego modelu demokracji.