Hormon to substancja chemiczna, biologicznie czynna, zdolna do przekazywania informacji. Wywiera działanie na komórki i narządy, reguluje ich funkcję
Gruczoły i komórki uwalniają swoje produkty bezpośrednio do płynów wypełniających jamę ciała ( bezkręgowce ) lub do krwi ( strunowce ). Jest tam brak przewodów wyprowadzających.
Hormony regulują różne funkcje życiowe : rozwój, wzrost, rozrost, metabolizm, skład płynów ustrojowych. Hormon dociera do każdej komórki, ale działa wybiórczo, tylko na komórki, które są wyposażone w specjalne receptory – chwytniki, wbudowane w błonę komórkową lub znajdujące się w cytoplazmie.
Pod względem czynnościowym rozróżnia się hormony :
– efektorowe – działające na narządy docelowo
– tropowe – regulujące wytwarzanie i wydzielanie
– uwalniające – regulujące syntezę i wydzielanie hormonów tropowych ( np. przysadka mózgowa wydziela hormony gonado-tropowe, wpływające na wydzielanie przez narządy męskie i żeński )
Pod względem chemicznym hormony podzielono na :
– pochodne fenoli
– adrenalina
– tyroksyna
– białkowe
– hormony przysadki mózgowej
– insulina
– parathormon
– steroidowe, kory, nadnercza, płciowe
GRUCZOŁ HORMON DZIAŁANIE
Przysadka mózgowa : płat przedni wzrostu – somatropina Pobudza wzrost i podziały komórek
Nadczynność powoduje gigantyzm, niedoczynność powoduje karłowatość
tyreotropowy Działa na tarczycę, pobudza ją
kortykotropwy Oddziałuje na nadnercza
gomadotropwy Działa na jądra i jajniki
prolaktyna Działa gruczoł mleczny celem wydzielenia mleka – laktacja
Przysadka mózgowa : płat środk. melanofory Wzmaga syntezę ( działanie ) barwnika melaniny i jego koncentrację w komórkach barwnikowych – pigmentach
Przysadka mózgowa : płat tylni wazopresyna Działa na nerki : zwrotne wchłanianie H2O, działa na mięśnie gładkie – skurcz w naczyniach krwionośnych, macicy, gruczole sutkowym
oksytocyna Oddziaływuje na gruczoły mleczne, wydzielanie mleka oraz żeńskie drogi rozrodcze
Szyszynka melanina Opóźnia dojrzewanie biologiczne
Tarczyca tyroksyna i trójjodotyronina Działają na przemian wewnątrz -komórkowe;
– nadczynność powoduje chorobę basedową ( wytrzeszczone oczy, biała plamy m.in. na dłoniach );
– niedoczynność u dzieci po urodzeniu może dojść niedorozwoju – debilizmu u dorosłych do powiększenia tarczycy na zewnątrz ( kobiety ) lub do wewnątrz ( mężczyźni )
Przytarczyca parathormon Prowadzi gospodarkę z solami wapnia w organiźmie;
niedoczynność : za mało wapnia we krwi powoduje nadpobudliwość nerwową oraz tężyczkę
nadczynność : zbyt dużo wapnia odkłada się na ściankach komórek nerwowych i powoduje unieruchomienie nerwów;
wapń utrzymuje stosunek z potasem 2:1
Grasica tyrozyna Pobudza powstawanie limfocytów; przyśpiesza ich dojrzewanie; odpowiada za rozwój organizmów do 2 roku życia, do 15 roku życia zanika; tyrozyna cielęca służy do leczenia chorób rakowych, co daje efekty w początkowej ich fazie
Trzustka insulina Wiąże glukozę z krwi w glikogen magazynowany w wątrobie
Niedoczynność : cukrzyca
Insulinę wydzielają wysepki Langenharsa na powierzchni trzustki
Nadnercza
Warstwa korowa Kortykoidy
– mineralo kortykoidy
– glikoko tykoidy Odpowiadają za gospodarkę wodną cukrową i mineralną; nadczynność prowadzi w organiźmie do wilinizmu ( obułciowość )
Nadnercza warstwa rdzeniowa adrenalina Podnosi ciśnienie krwi. Przyśpiesza akcję serca
Jądra testosteron Trzeciorzędowy cykl płciowy, popęd płciowy
Jajniki estrogen Trzeciorzędowy cykl płciowy, popęd płciowy
progesteron Utrzymuje ciąże
relaksyna Ułatwia poród
