Formy wypowiedzi pisemnej
Charakterystyka
Są dwa sposoby charakteryzowania bohatera: charakterystaka bezpośrednia oraz charakterystyka pośrednia.
Charakterystyka bezpośrednia to taka, w której narrator jasno, konkretnie mówi najważniejsze rzeczy o bohaterze. W charakterystyce pośredniej bohater przedstawiony jest poprzez swoje zachowanie oraz słowa, które wypowiada , albo
też przez opinie innych bohaterów utworu, np. Jacek spieszył się, potrącił sąsiadkę wychodzącą z windy i pojechał na
górę nie czekając na resztę rodziny – wtedy wnioskujemy, że Jacek jest niekulturalny, źle wychowany, możemy się
również domyślać, że pewnie nie jest lubiany przez swoich znajomych.
W charakterystyce ważne jest:
* wygląd zewnętrzny
* usposobienie
* charakter
* intelekt i uzdolnienie
* osobowość
Charakter to nasze wnętrze, nasza \”dusza\”. Usposobienie jest tym, co prezentujemy na zewnątrz, w stosunku do
innych ludzi. Osobowość to indywidualność człowieka: to, czym wyróżnia się z tłumu. O osobowości mówimy wtedy,
kiedy opisujemy człowieka wyjątkowego nietypowego, nieprzeciętnego, różniącego się od innych.
Sprawozdanie
Na czym polega sprawozdanie? To wierna i bardzo dokładna relacja ze zdarzeń, w których uczestniczyłaś lub byłaś ich obserwatorem. Co możesz relacjonować? Piłkarski mecz, przedstawienie teatralne, szkolną akademię czy wycieczkę.
To nie jest trudna forma wypowiedzi, musisz jednak pamiętać o kilku ważnych zasadach:
* sprawozdanie musi obfitować w szczegóły. Zapamiętaj metodę sześciu pytań:
co się wydarzyło, gdzie, kiedy, dlaczego, jak przebiegało dane wydarzenie, kto w nim uczestniczył.
Jeżeli spełnisz tę zasadą to sprawozdanie będzie pełne.
* Pamiętaj o przedstawieniu wydarzeń w porządku chronologicznym.
* selekcjonuj wydarzenia – te mniej istotne lub ważne dla niektórych uczestników pomijaj.
Dlatego w części informacyjnej sprawozdania bardzo ważny jest obiektywizm!
Sprawozdanie z lektury:
1. Jaki jest tytuł utworu?
2. Kto jest autorem dzieła? Można przytoczyć wybrane informacje o autorze np. o jego innych pracach.
3. Jaka jest treść lektury? Można krótko opisać całą treść lektury, streszczając główne jej wątki.
4.Ocena przeczytanego tekstu.
Sprawozdanie z filmu:
1. Tytuł filmu.
2. Reżyser.
3. Kino w którym odbyła się projekcja.
4. Temat filmu.
5. Aktorzy, którzy grali w tym filmie. Kto odtwarzał główne role?
6. Ocena wartości filmu.
Streszczenie
Streszczenie to forma wypowiedzi, której celem jest przedstawienie treści utworu – przekształcenie tekstu, polegające
na zmniejszeniu objętości utworu, ale przy zachowaniu najważniejszych elementów treści utworu. W wypadku utworów
wielowątkowych (epopei lub powieści) streszczenie może dotyczyć losów tylko jednego wybranego bohatera.
Streszczenie musi być:
– zwięzłe,
– konkretne,
– skrótowe,
– napisane prostym, jasnym językiem;
– obiektywne – ma przekazywać informacje bez komentarzy,
– przedstawiać wydarzenia utworu w kolejności chronologicznej,
– wiernie oddawać treść utworu.
Jeżeli w streszczanym utworze występuje zaburzona chronologia zdarzeń, wtedy przed przystąpieniem do streszczenia
musicie uporządkować treść utworu – poczynając od najdawniejszych wydarzeń, a kończąc na tych, które nastąpiły jako
ostatnie, i dopiero wtedy streścić całość utworu. Streszczenie pokazuje wydarzenia zewzględu na ich przyczyny i
ewentualne skutki ( jest to związek przyczynowo-skutkowy).
Streszczenie nie powinno zawierać opisów, charakterystyki, dialogów, cytatów. Nie wyrażamy tu własnych sądów i
opinii ani o bohaterze, ani o całym utworze.
Recenzja
Recenzja to typ sprawozdania, w którym omawiacie konkretny utwór literacki, muzyczny, filmowy, plastyczny, itp.
Recenzję można nazwać wypowiedzią sprawozdawczo-oceniającą. Sztukę jej pisania powinni opanować wszyscy,
którzy chcą być w przyszłości dziennikarzami, krytykami filmowymi lub teatralnymi. Recenzja może być wyrazem
waszych uczuć, może pokazywać wasz gust artystyczny, wasze poczucie piękna, a także możecie się w niej wykazać
wiedzą na temat literatury, teatru, filmu czy ogólnie sztuki.
Recenzja zawiera dwa elementy:
– sprawozdawczy, podajecie informacje o autorze, reżyserze, aktorach; przedstawiacie treść utworu, możecie też
zasygnalizować, jakie są główne problemy lub wątki utworu;
– oceniający, przedstawiacie zalety lub wady utworu, oceniacie jego kompozycję, język, styl, grę aktorską. W tej części
recenzji możecie także wyrazić wasze poglądy, zaprezentować się jako stali bywalcy kin lub teatrów.
Ogloszenie
Forma bardzo krótka. Czego mogą dotoczyć ogłoszenia? Właściwie wszystkiego! Sprzedaży, kupna, zamiany, informacji o znalezieniu bądź zgubieniu czegoś.
Ta forma nie powinna Tobie sprawiać trudności – zapamiętaj tylko kilka podstawowych zasad:
* pisz konkretnie i na temat;
* zamieść w ogłoszeniu wszystkie potrzebne informacje (szczegóły, sposób kontaktu).
Zaproszenie
Zaproszenie można kierować do różnych osób – przyjaciół i rodziny (wtedy to zaproszenie nieoficjalne) lub do instytucji czy nieznanych osób (wtedy to zaproszenie oficjalne). Bez względu jednak, do kogo będziesz je kierować, musi zawierać pięć stałych elementów:
kto zaprasza, kogo, na co, dokąd, kiedy.
Plan
W jakiej sytuacji spotkasz się z poleceniem napisania planu? Kiedy będziesz musiał zrobić spis najważniejszych wydarzeń – czy to z przytoczonego artykułu, czy z lektury, czy też z jakiegoś zdarzenia. Pamiętaj!
Plan musi być napisany zgodnie z kolejnością występowania zdarzeń, czyli chronologicznie!
Bądź konsekwentna!
To bardzo ważne przy robieniu planu. Dlatego koniecznie zwróć uwagę na to, w jakiej formie piszesz punkty – czy są to zdania pojedyncze, same wyrazy, czy może równoważniki zdań.
Niedopuszczalne jest mieszanie form!
Popatrz też, w jaki sposób graficznie oznaczasz kolejne punkty planu. Czy są to cyfry (jeśli tak, to rzymskie czy arabskie), czy może litery (małe lub wielkie).
Zwróć uwagę! O napisanie jakiego planu zostałaś poproszona – ramowego czy szczególnego? Ramowy przedstawia tylko najważniejsze wydarzenia, szczegółowy jest dużo dokładniejszy (co będzie się przejawiało np. w podpunktach).
Dedykacja
Czyli króciutka formułka, która napiszesz, chcąc komuś coś ofiarować. Pamiętaj – musi być dostosowana do okazji i obdarowywanej osoby – każda dedykacja jest bardzo osobista, indywidualna. Może zawierać króciutki cytat, informacje, czemu akurat ta książka lub fotografia zostało podarowana w prezencie.
Notatka
To inaczej skrócenie jakiejś dłuższejwypowiedzi.
Jak więc powinna wyglądać taka notatka?
* ma zawierać tylko najpotrzebniejsze rzeczy – zrezygnuj więc z podawania szczegółów;
* dostosuj formę notatki do tematu – inaczej będzie wyglądała notatka do enyklopedii, a inaczej notatka z informacją, co masz kupić w sklepie.
Rozprawka
Rozprawka jak każda wypowiedź pisemna powinna mieć trójdzielną kompozycję:
* wstęp;
* rozwinięcie;
* zakończenie.
We wstępie należy postawić tezę. Teza może zawierać twierdzenie jednoznaczne (pewnik) lub przypuszczenie (hipotezę). W pierwszym wypadku redagujemy ją w formie zdania oznajmującego, w drugim – może mieć formę pytania.
Rozwinięcie musi zawierać argumenty. Aby uzyskać jak najbardziej obiektywny ton wypowiedzi należy użyć argumentów przemawiających za i przeciwko tezie.
Argumentami nie są:
– własne sądy;
– opinie własne i cudze;
– stwierdzenia obiegowe i powszechne sądy.
Argumentami są: – konkretne sytuacje życiowe powtarzające się, powszechnie spotykane;
– udowodnione naukowo fakty, zjawiska;
– ogólnie przyjęte normy moralne i etyczne;
– zasady postępowania przyjęte i akceptowane w danej społeczności.
Zakończenie musi zawierać wnioski wynikające ze zgromadzonych argumentów. Nie wolno powtarzać ani tezy, ani argumentów.
Zapamiętaj typowe dla rozprawki sformułowania!
* zastanówmy się, czy; rozważmy, czy; postawmy pytanie; wypada rozważyć…
* sądzę, że; uważam, że; myślę, iż; według mnie; moim zdaniem; pewne jest, iż; wydaje się, że
* za twierdzeniem przemawia; z jednej strony; z drugiej strony; drugą stroną medalu
* zwróćmy uwagę na; mimo iż, jednakże; choć niektórzy sądzą, że … uważam iż …
* a zatem; więc; podsumowując; w świetle powyższych argumentów nie trudno zgodzić się z twierdzeniem; po przytoczeniu powyższych faktów trudno nadal podtrzymywać tezę …
