Biblia (gr.biblion-księga) dla nas, chrześcijan jest niezastąpionym źródłem wiedzy o Bogu i mądrości religijnej. Tworzona była przez różnych autorów, na przestrzeni wielu wieków. Dla Żydów i chrześcijan jest dziełem świętym, objawionym przez Boga. Współczesny człowiek zawdzięcza Biblii nowożytne poczucie czasu, historii i moralności.
Tak naprawdę mało kto zdaje sobie sprawę jak wielki wpływ na rozwój kultury europejskiej miała Święta Księga. Stanowiła i stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla artystów z całego świata ( i to niezależnie od ich poglądów). Od początków naszej ery motywy chrześcijańskie wkraczają do sztuki. Ze sztuki średniowiecznej można wymienić kilka bardzo niezwykłych dzieł. Na Przykład rzeźby głównego portalu katedry w remis zwane ?Grupa Nawiedzenia?: ? Madonna i święta Elżbieta zwracają się ku sobie odgrywając solenny moment spotkania. Solenność tę akcentuje gęste, rytmiczne sfałdowanie ich szat, opinających widoczne pod niemi kształty ciał; (…) figura Madonny pełna jest zarazem młodzieńczej ruchliwości, wyrażającej się w lekko esowatej linii jej osi pionowej, w swobodnym przerzuceniu ciężaru na lewą nogę i wychyleniu w tył i w prawo górnej części ciała? .
Wielkie wrażenie robią malowidła Giotta wykonane w Kaplicy Scrovegni w Padwie . Malarz przedstawił na nich dzieje Chrystusa, pokrywając nimi wszystkie ściany. Giotto podkreśla dramaturgię w jednym punkcie obrazu, np. ? w niezapomnianym spięciu wzroku Jezusa i Judasza, w scenie pojmania, gdzie brzydka, demoniczna twarz Judasza pokonana zostaje nieugiętą siłą prostego spojrzenia Chrystusa?.
W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się Pieta z Dubiąża ( XiV w.) ? ?oparta jest na zestawieniu akordów cierpienia i brzydoty tak silnych, że żadna iskra nadziei nie pozostaje. Piękno umarło; połamany zezwłok Chrystusa w niczym nie przypomina pięknej mądrości?.
Za kolejny przykład motywów biblijnych w sztuce może posłużyć ?Sąd Ostateczny? Michała Anioła ( fresk w Kaplicy Sykstyńskiej). ?Pośrodku u góry atletyczno-helleński Chrystus unosi prawice potępiając kłębiące się ciała grzeszników opadających powoli ku dołowi z prawej strony kompozycji. Z lewej roje sprawiedliwych równie powolnym lotem unoszą się ku górze, garnąc się ku Marii, skulonej błagalnie u boku Sprawiedliwego Sędziego?.
Powyższe są przykładami motywów biblijnych zawartych jedynie w sztuce. Nie można zapominać o literaturze europejskiej (szczególnie polskiej) na którą chrześcijaństwo, obok antyku miało bardzo wielki wpływ. Motyw wędrówki Żydów stał się jednym z najbardziej inspirujących dla europejskiej literatury. ?Ucieczka z niewoli egipskiej przekształca się w podróż, która ujawnia wszystkie ludzkie namiętności i możliwe do popełnienia błędy? .
W średniowieczu niemal cała twórczość literacka miała charakter religijny i związana była z Pismem Świętym np.?Kazania Świętokrzyskie?, ?Rozmyślanie przemyskie?. Z kolei ?Bogurodzica?, to najbardziej znana i najważniejsza pieśń o charakterze sakralnym (u początków literatury polskiej). Dzięki J. Długoszowi ( historykowi) wiemy, że została ona odśpiewana pod Grunwaldem w 1410 roku, a także przed innymi bitwami w późniejszych latach.
Właśnie dlatego nazwał Długosz Bogurodzicę „carmen patrium” .
W epoce renesansu zainteresowanie Pismem Świętym znacznie wzrosło. Dokonywano wielu przekładów Biblii, głównie Psałterza. Rozwinęła się także poezja maryjna np. ?Hymn? J. Słowackiego i ?Do najświętszej Marii Panny? C.K. Norwida.
Zagłębiając się w temat literatury po prostu nie można nie wspomnieć o wartości literackiej Pisma. Biblia nie jest jednolitą, pojedynczą księgą, lecz zbiorem pism. Przekazuje myśli filozoficzne i moralne wypowiedziane w różnym czasie, przez różnych ludzi i różne ukształtowanie językowe. Przyjęty jest podział gatunkowy na księgi historyczne, w obrębie których wyodrębniono poemat epicki, sagę rodową, opowiadanie historyczne, kronikę, nowelę dydaktyczną, zbiór praw; księgi mądrościowe: dialog filozoficzny, monolog filozoficzny, pieśń miłosną, przypowieść, przysłowie, aforyzm, psalm, hymn, pieśń, modlitwa; księgi prorockie: mowy religijne, kazania, wyrocznie, przekleństwa, lamentacje, listy, apokalipsa. Jak widać wiele z wyżej wspomnianych gatunków literackich wywodzi się wprost z Pisma Świętego.
Również w naszej szarej codzienności mamy kontakt z trwałymi związkami frazeologicznymi pochodzącymi bezpośrednio ze Świętej Księgi ?biblizmami :
? raj utracony
? plagi egipskie
? wieża Babel
? manna z nieba
? zakazany owoc
? krzyż pański
? ziemia obiecana
? wdowi grosz
? Kainowe piętno
? Sodoma z Gomorą
? Hiobowe wieści
Wcześniej wymienione przykłady świadczą o dużym wpływie Świętej Księgi na kulturę europejską. Moim zdaniem najważniejsze, co zawiera Biblia, a co miało wpływ nie tylko na Europę, ale na ludzkość ogólnie, to uniwersalne prawdy etyczne, moralne i egzystencjalne. Najbardziej znanym kodeksem moralnym jest Dekalog, który otrzymał od Boga Mojżesz. Zawarte w nim przykazania wydają się być oczywistymi dla tych, którzy w życiu kierują się sumieniem… Nie zabijaj, nie kradnij, nie cudzołóż…
Każda z przypowieści ma swoje przesłanie, które ma być dla nas, wierzących wskazówką jak żyć. Najbardziej dosłowną przypowieścią jest ta, o miłosiernym Samarytaninie. Pokazuje nam ona, że miłosierdzie i miłość do bliźniego to dwie wartości najwyższe, zgodnie z którymi(niczym Jezus) powinniśmy postępować.
Z kolei ?Hymn o miłości? z Pierwszego listu św. Pawła do Koryntian sławi miłość ogólnie oraz jej potęgę. Jest, to jeden z najczęściej cytowanych fragmentów Biblii.
?(…)Miłość cierpliwa jest
łaskawa jest(…)
nie unosi się pychą;
nie jest bezwstydna,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego (…)?
Pismo Święte uczy nas także jak godnie znosić cierpienie i co jest jego przyczyną. W Księdze Hioba zostało to dokładnie wytłumaczone na podstawie Hioba, jego życia, zesłanych na niego nieszczęść (próbawiary) i dalszych następstw.
Jak widać Biblia i religia chrześcijańska odegrały znacząca rolę w rozwoju kulturalnym Europy. Już od momentu pojawiania się chrześcijaństwa i wraz z jego upowszechnianiem wpływ Pisma Świętego kształtował naszą kulturę. Jest ona niezgłębionym skarbcem inspiracji dla poetów, pisarzy, malarzy, rzeźbiarzy, muzyków i artystów wszystkich epok. Spod ich pióra, dłuta czy pędzla wychodziły dzieła stanowiące dziedzictwo kulturowe kolejnych epok. Uniwersalna wymowa wielu motywów biblijnych powoduje, iż twórcy późniejszych epok, chętnie nawiązują do pradawnych symboli i postaci. Biblia jako arcydzieło jest zbiorem wzorców osobowych, motywów, anegdot, fabuł, symboli, alegorii i metafor. Pojawiają się tam archetypy gatunków literackich takich jak np. psalmy przypowieści i pieśni.
BiBliografia:
1. P. Kuncewicza, Biblia i Nowy Testament, Warszawa 1991r., Jota
2. M. Hanczakowski, Epoki literackie, Toruń 2002r., Park
3. J. Białoszewski, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 1969r.,-
