Jaka decyzja może zapaść w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego
Ogólnie biorąc, przez postępowanie administracyjne należy rozumieć tok czynności organu administracyjnego i stron, zmierzających do wydania aktu administracyjnego. Inaczej mówiąc – tryb i forma postępowania.
Aktu administracyjnego nie można wydać w dowolny sposób . Konieczne jest przestrzeganie pewnych formalności i rygorów. Istnieje stały tryb załatwiania określonych rodzajów spraw. Wszystko to składa się na postępowanie administracyjne. Istnieje tu analogia do postępowania sądowego (procedura cywilna, procedura karna), choć postępowanie przed sądami jest uregulowane znaczenie dokładniej.
Nałożenie pewnych ram działalności organów administracyjnych jest uzasadnione wieloma względami. Zabezpiecza to przede wszystkim praworządności, zapobiegając naruszaniu prawa i nadużyciu władzy przez organy administracyjne, ponadto zaś zwiększa ogólną prawidłowość działania administracji.
Działalność administracji państwowej jest bardzo różnorodna, toteż niemożliwe jest ustaleniu jednolitych przepisów postępowania we wszystkich rodzajach działalności administracji , np.: przy wywłaszczaniu nieruchomości i udzielaniu ślubów. Dlatego istnieje szereg postępowań administracyjnych.
Większość spraw załatwiana jest w postępowaniu ogólnym. Jest ono uregulowane przepisami kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.)
Obok postępowania ogólnego istnieją także postępowania, przewidziane dla niektórych specjalnych dziedzin administracji. Są to szczególne rodzaje postępowania administracyjnego. Do ważniejszych postępowań szczególnych należą : posterowanie w sprawach o wykroczenia, postępowanie przymusowe, postępowanie podatkowe, postępowanie w sprawach patentowych i in. Postępowania szczególne uregulowane są odrębnymi przepisami.
Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą :
1. zasada prawdy obiektywnej
2. zasada udziału stron w postępowaniu
3. zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym
4. zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu
Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić z urzędu (z inicjatywy samego urzędu), jak i na wniosek stron.
Pierwszą czynnością organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydawania decyzji. O wszczęciu postępowania zawiadamia się wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Stroną w postępowaniu administracyjnym jest każdy, czyjego interesu lub obowiązku prawnego postępowanie dotyczy albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Stronami mogą być obywatele, osoby prywatne, państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne.
W każdy stadium postępowania strony mają prawo wglądu akta sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów.
W celu ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, organ administracyjny przeprowadza stosowne dowody.
Podstawowe znaczenie w postępowaniu administracyjnym mają dowody z dokumentów. Stosowane są też dowody z zeznań świadków, dowody z opinii biegłych i inne. Wszystko to zmierza do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego , zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, która oznacza, że organ sam ocenia wiarygodność poszczególnych dowodów i odpowiednio ej traktuje.
Do nader istotnych reguł wprowadzonych przez kodeks postępowania administracyjnego należy ograniczenie czasu załatwiania sprawy do dwóch miesięcy , a postępowaniu odwoławczym do jednego miesiąca.
Po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności sprawy organ administracyjny podejmuje decyzję.
Jedną z gwarancji praworządności w działaniu organów administracji jest oparcie postępowania na zasadzie instancyjności.
Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie do organu wyższego szczebla. Wniesienie odwołania powoduje z reguły wstrzymanie wykonania wydanej decyzji i powtórne zbadanie sprawy. Strona wnosi odwołanie wtedy, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest z decyzji niezadowolona, w szczególności gdy uważa , że decyzja narusza jej prawa.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego znają trzy środki odwoławcze :
1. odwołanie
2. zażalenie
3. wniosek o wznowienie postępowania
Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem decyzji. Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach :
Wznowienie postępowania może nastąpić gdy :
a) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa ( np.: przekupienie urzędnika)
b) dowody na, których oparł się organ okazały się fałszywe (np.: podrobione dokumenty)
c) wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji
Wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku stron , jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie. W wyniku wznowienia postępowania może zapaść decyzja o innej treści i skutkach aniżeli wcześniej podjęta w tej sprawie.
Wykładnia wydania decyzji:
Art. 151 (KPA)
§ 1. Organ administracji państwowej, o którym mowa w art.150, po przeprowadzeniu postępowania określonego w art.149 § 2 wydaje decyzję, w której:
1) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art.145 § 1 , albo
2) uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, i wydaje nową decyzję
§ 2. W przypadku gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, om których mowa w art.146 , organ administracji państwowej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.
Po przeprowadzeniu wznowionego postępowania organ administracji państwowej odmawia zgodnie z § 1 pkt,.1 uchylenia dotychczasowej decyzji , gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia z przyczyn określonych w art.135 § 1, np. gdy okaże się, że w postanowieniu o wznowieniu (art.149 §1) błędnie przyjęto, że strona nie wzięła udziału w postępowaniu bez własnej winy.
Organ odmawia także uchylenia dotychczasowej decyzji, mimo iż zachodzą przyczyny określone w art. 145 § 1, jeśli z okoliczności spraw wynika, że w razie uchylenia mogłaby zapaść wyłącznie taka sama decyzja w istocie decyzja. Tak tylko można tłumaczyć niezupełne jasno sformułowany i niewłaściwie umieszczony (systematycznie bowiem nie wiąże się on z treścią art.146 § 1, który wprowadza okresy przedawnienia do uchylenia decyzji we wznowionym postępowaniu, lecz z omawianym art.151), a wskutek tego trudno zrozumiały przepis art. 146 § 2:\”Nie uchyla się decyzji także w przypadku jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja w swej istocie decyzji dotychczasowej\”. Jeżeliby więc np. okazało się, że fakt , iż strona nie wzięła udziału w rozprawie bez własnej winy , nie wpłyną w istocie na treść decyzji – organ po przeprowadzeniu wznowionego postępowania nie uchyli dotychczasowej decyzji. Swoje stanowisko wyjaśni w uzasadnieniu decyzji negatywnej ( decyzji odmawiającej uchylenia dotychczasowej decyzji).
Po przeprowadzeniu wznowionego postępowania organ administracji państwowej uchyla zgodnie z § 1 pkt. 2 omawianego artykułu dotychczasową decyzję, gdy \”stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1\”, to znaczy gdy stwierdzi, że jakaś z wad postępowania wymienionych w tym paragrafie, np. udzielenie pracownikowi organu prowadzącemu postępowanie korzyści materialnych, wpłynęła na treść decyzji.
Organ nie wydaję jednakże tutaj – jakby to mogło z niezbyt szczęśliwej redakcji § 1 pkt.2 – dwóch odrębnych decyzji, mianowicie decyzji uchylającej dotychczasową decyzję i nowej decyzji rozstrzygającej o istocie sprawy. Podejmuje on decyzji kończącej wznowione postępowanie dwa rozstrzygnięcia : o uchyleniu decyzji dotychczasowej oraz (nowe rozstrzygające) o istocie sprawy. Posłużmy się tutaj dla wyjaśnienia przykładem. Organ do spraw lokalowych I instancji przydzielił decyzją pokój we wspólnym mieszkaniu Panu Kowalskiemu na nie korzyść ubiegającej się także o ten pokój Panu Nowakowi. Ten ostatni bez własnej winy nie brał udziału w rozprawie w postępowaniu odwoławczym wskutek nie zawiadomienia go przez organ i dlatego nie mogło być dostatecznie wyjaśnione okoliczności przytoczone w odwołaniu, a przemawiającej za przyznaniem jemu tego pokoju. Właściwy organ, który wznowił postępowanie na żądanie pana Nowaka, kończy to postępowanie decyzją, w której uchyla dotychczasową decyzję i rozstrzyga sprawę spornego pokoju, przydzielając go panu Nowakowi.
W przypadku uchylenia decyzji po przeprowadzeniu wznowinego postępowania możliwe jest – o czym § 1pkt.2 nie wspomina – ograniczenie się tylko do uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy w tym postępowaniu okazało się, że brak było w ogóle podstaw faktycznych lub prawnych do wydania danej decyzji, np. do nałożenia na stronę jakiegoś obowiązku w związku z uchyleniem wyroku sądowego (art.145.§1 pkt.8)
Jeżeli w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji wskutek przekroczenia okresów przedawnienia ustalonych w art.146 4 1(art.151§ 2 nieściśle odsyła tu do całego art.145, zamiast tylko do § 1), organ prowadzący wznowione postępowanie ogranicza się zgodnie z art.151 §2 \”do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji\” . Zakaz uchylania decyzji dotkniętej wadami wymienionymi w art. 145 §1 po upływie ustalonego w art.146 §1 okresu przedawniania nie oznacza więc sanowienia (uzdrowienia) takiej decyzji. Stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa stanowi zresztą przesłankę dla dochodzenia odszkodowania.
Zakaz uchylenia decyzji dotkniętej wadami wymienionymi w art. 145 §1 po upływie ustalonych w art.146 § 1 okresów przedawnienia wraz z obowiązkiem ograniczenia się \”do stwierdzenia niezgodności z prawem\” takiej decyzji, dotyczy także sądu administracyjnego.
Bibliografia:
Kodeks Postępowania Administracyjnego – Zbigniew Janowicz.
