I Wstęp.
1. Jan Paweł II, Karol Wojtyła był papieżem od 1978. Urodził się w Wadowicach 18 maja 1920 roku. Jego matka była nauczycielką, ojciec zaś oficerem. Początkowo Karol chciał zostać aktorem, później bardziej zainteresowało go pisanie sztuk teatralnych; powstało ich sześć, a najbardziej znaną jest ?Przed sklepem jubilera?. Studiował politologię na uniwersytecie w Krakowie oraz teologię w Rzymie. Przebył długą drogę od wikarego w Niegowinci do kardynała, a wreszcie papieża, którym został 16 października 1987 roku. Zmarł 2 kwietnia 2005 roku o godzinie 21:37 w swoich watykańskich apartamentach, po długim milczącym cierpieniu.
Jan Paweł II był papieżem niezwykłym – sprawował posługę kapłańską, przez kilkadziesiąt lat kierował Kościołem Katolickim, niestrudzenie pielgrzymował po świecie, apelował o pokój… W ciągu swojego pontyfikatu papież wielokrotnie okrążył kulę ziemską. Był na wszystkich zamieszkanych kontynentach, odwiedzał zarówno koronowane głowy jak i najuboższych. Przemawiał w parlamentach, na stadionach. Jako pierwszy papież w historii przekroczył progi synagogi i meczetu. Był papieżem polakiem i papieżem całego świata. . Do głównych przesłań pontyfikatu Jana Pawła II należały: „nowa ewangelizacja” zarówno społeczeństw krajów zachodnich, jak i postkomunistycznych, respektowanie praw człowieka, prawa do pracy i zachowania godności ludzkiej, przeciwstawianie się bezwzględnej pogoni za zyskiem, sprzeciw wobec totalitaryzmu, ekumenizm, walka o zachowanie pokoju. To te cele były powodem dla którego Ojciec Święty tak wiele podróżował. Chciał być bliżej ludzi by bardziej przybliżyć im istotę człowieczeństwa i samego Boga. Podczas pontyfikatu Jana Pawła II Kościół przeszedł długą drogę odnowy i rozwoju w duchu Soboru Watykańskiego II, a także nauki posoborowej. Kościół stał się bardziej dynamiczny, otwarty na świat i na inne wyznania. Jan Paweł II był Mojżeszem naszej epoki, który wprowadził Kościół w trzecie tysiąclecie, w zupełnie odmienną rzeczywistość i wskazał podstawowe kierunki pracy duszpasterskiej na obecnym etapie jej rozwoju, stale podkreślając, że wszystko musimy zaczynać od Chrystusa, kontemplując Jego oblicze.
2. Temat mojej prezentacji brzmi: Jan Paweł II poeta i pielgrzym Omów zagadnienie na podstawie wybranych utworów poetyckich. Chciałbym przedstawić te dwa zjawiska na przykładzie wybranych utworów ze zbioru Pt ?Tryptyk Rzymski? .
?Tryptyk rzymski? wydany został 6 marca 2003 roku. Jest to poemat Jana Pawła II, który składa się z trzech części:
Nie będę jednak omawiał wszystkich tych utworów, skupię się na wybranych a mianowicie na:
– pierwszej części Tryptyku pt. ?Strumień? składającej się z poematów pt. ?Zdumienie? oraz ?Źródło?,
– utworów ?Pierwszy widzący? i ?Obraz i podobieństwo? z drugiej części ?Tryptyku Rzymskiego? pt ? Medytacje nad Księgą Rodzaju na progu Kaplicy Sykstyńskiej?.
II Rozwinięcie.
1.a) Według słownika językapolskiego słowo ?pielgrzym? oznacza osobę wędrującą do miejsc świętych. Jan Paweł II uważany jest za najsłynniejszego pielgrzyma wszechczasów. Lubił kontakt z ludźmi, podróże. Bardzo kochał dzieci. Podczas każdej pielgrzymki chętnie pochylał się, przytulał i całował małe dzieci, uznając je za przyszłe pokolenie chrześcijan, Papież rozumiał młodzież, a ona z kolei starała się docenić treść jego słów, natychmiast przyjmując słowa papieża sercem i umysłem, i nie stwarzając sobie sztucznego problemu, jak je interpretować. Papież podczas swych podróży odwiedzał chorych, ubogich i cierpiących. Podróżując głosił słowo Boże niczym Apostoł i jednocześnie czerpał z tego ogromną przyjemność. Był pielgrzymem, który wędrował do miejsc kultów religijnych, ale jednocześnie za miejsca kultu uważał przyrodę. Jego pasją były piesze wycieczki po górach gdzie szukał natchnienia do tworzenia nowych utworów. W niektórych z nich można zauważyć wielkie zamiłowanie do przyrody.
b) W pierwszych dwóch utworach jakie omówię chcę zwrócić szczególną uwagę na treść, sposób w jaki Jan Paweł II mówi o naturze. Pierwsza część Tryptyku Rzymskiego składa się z dwóch poematów: ?Zdumienie? i ?Źródło? i jest jak gdyby krótką uwerturą liryczną nakłaniającą do zamyślenia nad tajemnicą przemijania całej natury, świata i człowieka: ?Zatoka lasu zstępuje/ w rytmie górskich potoków,/ ten rytm objawia mi Ciebie,/ przedwieczne słowo?. A więc od nowa autor odnajduje w sobie ów nurt własnych poematów, które powstały pod wpływem górskiej, tatrzańskiej czy beskidzkiej przyrody. Tym razem nie wiemy, co wyzwoliło w Ojcu Świętym pragnienie kontemplacji Boga wśród ciszy gór i wsłuchiwania się w tajemniczy szept strumienia. Stało się to w Alpach, czy w czasie pielgrzymkowych odwiedzin polskich gór? Pierwszej części, patronuje owo hebrajskie ruah i motto z Księgi Rodzaju: Duch Boży unosił się nad wodami. Tchnienie Ducha pozwala człowiekowi (nie tylko artyście) zdumieć się pięknem natury, urodą świata w taki sposób, w jaki zdumiewali się rzeczami wokół nie tylko greccy filozofowie, ale i pierwsi ludzie, rozumnie poszukujący sensu przezierającego przez cuda przyrody, takie choćby, jak owa naszkicowana malarskim piórkiem Papieża „zatoka lasu” czy „srebrzysta kaskada potoku”. Poszukiwanie to wymaga pójścia „do góry, pod prąd”, do czego żarliwie wzywa poszukujący źródła liryczny narrator tych strof, strof, które mają wymowę iście filozoficzną. Jan Paweł II traktuje przyrodę jako niezwykłe zjawisko, które można ciągle odkrywać na nowo. Góry, potoki, lasy są dla Niego czymś na podobieństwo miejsc kultu do których człowiek wędruje szukając ukojenia. Papież był właśnie takim człowiekiem, szukał inspiracji wśród przyrody, która była dla Niego zarazem czymś nadzwyczajnym, czymś, co warto opisywać i nad czym wartosię zadumać.
2. Jan Paweł II był jednak nie tylko osobą duchowną, autorytetem moralnym, lecz również pisarzem. Od najmłodszych lat interesował się teatrem i literaturą. Opublikował kilka dramatów, zbiory poezji, rozważania, myśli i opracowania filozoficzne. Jako poeta był najpierw zafascynowany Biblią i renesansem, o czym świadczy młodzieńczy zbiór wierszy Renesansowy psałterz, nawiązujący do Jana Kochanowskiego. Potem przedmiotem trwałej fascynacji stał się romantyzm, zwłaszcza Juliusz Słowacki oraz Cyprian Kamil Norwid. Sam Karol Wojtyła powiedział kiedyś: ?Poezja to wielka pani, której trzeba się całkowicie poświęcić?. Działalność artystyczna Karola zakończyła się z dniem wybrania go na papieża. Wyjątkiem jest jednak wydany 6 marca 2003 Tryptyk rzymski, który sygnował już jako Jan Paweł II. Na podstawie dwóch utworów wybranych z tego zbioru poematów przedstawię papieża jako poetę. Chciałbym zwrócić uwagę przede wszystkim na formę jaką się posługuje, jakich środków stylistycznych używa by ukazać jakim był poetą.
Poezja tryptykowa oznacza się ascetycznym ubóstwem słowa, ale nie treści. Oszczędne proste słowo, ale obciążone brzemieniem miłości promieniującej na cały świat, słowo zwykle piękne jak kwiat polny, ale obładowane treścią, dlatego to pod ogólnym pełnym prześwitów programem Papieża mogą podpisać się niezliczone rzesze czytelników. Sam tytuł całej drugiej części jest odzwierciedleniem tego, co w treści poematu: ?Medytacje nad Księgą Rodzaju w Kaplicy Sykstyńskiej?. Podmiot znajduje się lub wyobraża sobie, ze jest w Kaplicy na co wskazują słowa: ?Tu w tej kaplicy? i rozmyśla nad tym co zawarte w Księdze Rodzaju, kontempluje nad dziełem tam namalowanym. Nie chce dziś jednak omawiać całego Tryptyku, ale jego fragment, a mianowicie dwa utwory z drugiej części: ?Pierwszy widzący? i ?Obraz i podobieństwo?. Pierwszy utwór pt. ?Pierwszy widzący? nie jest bardzo bogaty w środki stylistyczne. Występują w nim min. ożywienia np. ?Księga czeka? lub ?widzenie czekało?, są też porównania, jednym z nich jest porównanie ?słowa? do ?niewidzialnego progu?, który należy przekroczyć, bo za nim jest coś nowego. Autor uosabia też przedmioty, pisze:? początek przemawia?, nadaje ?początkowi? cechy ludzkie. W utworze pojawia się też wykrzyknienie mające na celu podkreślenie entuzjazmu, a także pytania, na które Jan Paweł II szuka odpowiedzi. W omawianym przeze mnie wierszu strofy są nieregularne, a autor wtrąca między wiersze cytaty z ?Księgi Rodzaju?: ?Na początku było słowo..?. Autor pisze: ?Przyzywam was, wszystkich widzących? wszechczasów,/ Przyzywam ciebie, Michale Aniele!? tym samym zwraca się do nas czyli ludzi, czytelników oraz Michała Anioła jako do adresatów wiersza.
Drugi wiersz nosi tytuł ?Obraz i podobieństwo? i zaczyna się cytatem z Księgi Rodzaju. Autor zadaje pytanie dotego cytatu i mówi gdzie można szukać odpowiedzi na to pytanie. Także w tym wierszu autor znajduje się w Kaplicy Sykstyńskiej lub wraca w myślach do tego miejsca, co widać już w pierwszej strofie. Papież posługuje się w utworze przenośnią, np.: ?bujna widzialność?, zdania jakie tworzy są krótkie i zwięzłe, często zadaje pytania. Dalsza część omawianego wiersza jest jak gdyby podzielona podzielona na podtytuły ?On?, ?Człowiek (ja)?, ?Michał Anioł?, ?Oni?. Pierwsza z tych zwrotek opisuje Stwórcę, pokazuje Jego nadzwyczajność i dobro jakim obdarzył świat i ludzi. Kolejna jest odpowiedzią na wcześniejszą. Człowiek pyta czy aby na pewno wszystko co stworzył Bóg jest dobre, czy dzisiejsze czasy nie s ą tego zaprzeczeniem. Kolejna strofa zatytułowana ?Michał Anioł? mówi o dziele Michała Anioła w Kaplicy, które namalował pod wielkim wpływem słów z Księgi Rodzaju. Zakończeniem tej zwrotki są słowa zapisane u Mateusza i znaczą: ?Pójdźcie błogosławieni… idźcie przeklęci”, jest to nawiązanie do malowidła Michała Anioła ?Sąd Ostateczny?. Ostatni ?podtytuł? odnosi się do Adama i Ewy którzy niegdyś byli nadzy, nie chodzi jednak tylko o nagość fizyczną ale też prawdziwość wobec siebie, tak jak prawdziwi są dla Boga. Dalsza część znów podkreśla dobro jakie Stwórca uczynił dla człowieka i znów wspomina dzieło jakie Michał Anioł w Watykanie.
Oba utwory mają dość specyficzną, nieregularną budowę i jak wspomniałem wcześniej nie są obciążone duża ilością środków stylistycznych. Posiadają jednak bardzo wymowną treść, SA nawiązaniem do Księgi Rodzaju. Autor zagłębia się w istotę słowa i podobieństwa człowieka do Boga.
III Zakończenie.
Jan Paweł II był i będzie wielkim człowiekiem dla całego świata. Na podstawie czterech utworów chciałem udowodnić jego wielkość jako pielgrzyma i zarazem jako poety. Jan Paweł II w swych utworach wielbił naturę, była ona dla Niego niczym miejsce święte w którym można znaleźć spokój i ukojenie. Papież zachwycał się pięknem przyrody i tam właśnie szukał natchnienia. Spełniała ona w życiu papieża dużą rolę, wskazuje na to choćby fakt, iż poświęcał jej swoje utwory. Papież był poetą nadzwyczajnym. Jego utwory choć z pozoru proste, zawierają w sobie mnóstwo ukrytego przekazu i znaczenia. Jan Paweł II zaznaczał w swej poezji istotną rolę Boga i religii w życiu człowieka. Pokazywał prawdy którymi należy się kierować. Utwory z ?Tryptyku Rzymskiego? które omówiłam są proste w odbiorze i mają zarazem oddźwięk filozoficzny. Nie dotyczy to tylko utworów pt. ?Obraz i podobieństwo? i ? Pierwszy widzący?, ale także dwóch pierwszych utworów, Papież jako poeta szukał natchnienia wśród przyrody, a ukryteznaczenie i przesłanie można znaleźć w każdym z utworów Jana Pawła II.
