MONIZM PRZYRODNICZY – jedność świata natury i ludzi, bo cały świat podlega tym samym prawom; konsekwencją jest stosowanie do badania sfery ludzkiej metod biologii i fizyki, eksperymentu i obserwacji
SCJENTYZM – zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są źródłami rzetelnej wiedzy
PRAKTYCYZM – stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do ich urzeczywistnienia; odwrotność romantycznego „mierz siły na zamiary”
AGNOSTYCYZM – zakłada, że nie można do końca poznać świata i praw nim rządzących; są rzeczy, których rozum nie ogarnia – są i będą, lecz nie należy się nimi zajmować; opracować trzeba tylko dostępne zmysłom zjawiska i ich związki
ORGANICYZM – pochodna ewolucjonizmu i patrzenia na świat człowieka z punktu widzenia biologa; społeczeństwo = organizm; jeśli zachoruje drobna nawet jego część, to całe społeczeństwo to odczuje
RELATYWIZM – głosi, że pojęcia takie jak dobro, zło, piękno, prawda są względne, zależne od relacji i okoliczności (czyli są relatywne)
MINIMALIZM – człowiek powinien być minimum – ten zbiór zagadnień, który jest mu dostępny, i który jest możliwy do zbadania
NATURALIZM – metoda twórcza i kierunek literacki, będący swoistą odmianą późnego realizmu XIX-wiecznego.
