Romantyzm to epoka kojarząca się głównie z uczuciami będącymi wyższą wartością niż rozum. Epoka, której głównym tematem literackim jest miłość. Przedstawiciele romantyzmu dużą uwagę poświęcili właśnie uczuciom, myślom i przeżyciom człowieka zakochanego. Wielu pisarzy tworzących w tej epoce wykreowało bohatera szczęśliwie lub nieszczęśliwie zakochanego. Przykładem tego typu postaci może być Gustaw z IV części „Dziadów” Adama Mickiewicza czy Gucio ze” Ślubów panieńskich” Aleksandra Fredry.
Wśród tematów rozważanych w IV części „Dziadów” miłość wysuwa się na pierwszy plan. Jest samoistną siła, która kieruje ludźmi. Główny bohater – Gustaw , to romantyczny model zakochanego człowieka. Jest samotny, tajemniczy, zakochany od pierwszego wejrzenia w Maryli. Jest to zwykła kobieta, nie grzesząca urodą. Gustaw jednak kocha ją, ponieważ patrzy okiem duszy i widzi w niej ideał. Dostrzega przede wszystkim piękno duchowe a nie cielesne. Miłość młodego mężczyzny jest bezgraniczna, czysta i niewinna , ponieważ Gustaw nie kieruje się pożądaniem. Uważa, że wybranka jego serca była mu przeznaczona. Miłość opanowuje cała jego osobowość, całe życie jest jej podporządkowane , jest ona dla niego największą wartością. Niestety,jest to miłość nieszczęśliwa. Różnice w pochodzeniu i stanie majątkowym nie pozwalają zakochanym na dalsze kontynuowanie wspólnego życia. Kiedy jego ukochana wychodzi za mąż za innego mężczyznę Gustaw staje się porzuconym kochankiem. Miłość ukazana jest w różnych odcieniach, przejawia się jako uwielbienie, czułość, tęsknota, namiętność, szaleństwo, rozpacz, zazdrość, może nawet prowadzić do znienawidzenia obiektu uczuć czy zemsty na ukochanej. Dusza Gustawa jest całkowicie ogarnięta gorącym uczuciem. Jako, że jest to miłość niespełniona to bohater cierpi, rozpacza. Nie obchodzi go nic poza własnym cierpieniem i wspominaniem ukochanej. Przestaje istnieć dla świata, staje się nieufny, zbuntowany wobec otaczającej go rzeczywistości. Przekreśla swoją przyszłość i pragnie śmierci. Uważa, że bez miłości nie da się żyć ; jest przekonany, że to ona jest sensem istnienia. Dla tego mężczyzny miłość jest uczuciem destrukcyjnym , w którym górują rozpacz , gniew, bunt wobec tego, że nie może być z ukochaną oraz cierpienie z powodu nieszczęśliwej miłości. Uczucie to kojarzy się więc z cierpieniem i prowadzi do nieszczęścia. Miłość zmienia życie bohatera. Na chwilę staje się najważniejszym jego sensem, lecz w gruncie rzeczy prowadzi do nieszczęścia jakim jest popełnienie samobójstwa.
W dziele Fredry zabiegi bohaterów koncentrują się wokół miłości i małżeństwa. Z czwórki młodych postaci jedynie Albin odpoczątku pragnie zdobyć wzajemność i rękę ukochanej. Pozostali – Gustaw, Aniela i Klara- nie mają najmniejszej chęci do małżeństwa.
Klara jest sprytna, przebiegła, błyskotliwa, inteligentna i zbuntowana. Aniela zaś jest jej przeciwieństwem- jest to uczuciowa, uległa, cicha i spokojna osoba. Albin reprezentuje sentymentalny styl przeżywania miłości; jest smutny, ponury, bezradny, bierny, nie umie działać podstępem. Brakuje mu silnej woli i zdrowego rozsądku. Potrafi zarówno kochać jak i płakać. Celem jego zabiegów jest zdobycie miłości Klary, w której zakochany jest bez wzajemności , zamęcza ją swoimi wyznaniami. Jego metody są nieskuteczne, ośmiesza się przed Klarą. Gucio został sprowadzony przez stryja na wieś, aby starać się o rękę panny, lecz on żyje beztrosko i bawi się. Nie angażuje się specjalnie w sprawę zalotów, lecz wie, że nie uniknie małżeństwa. Zakochuje się w Anieli, uczucie do niej sprawia , że zaczyna snuć intrygę, w którą miesza wszystkich bohaterów komedii.
Miłość Gustawa jest nieszczęśliwa, stracona, tragiczna, kojarząca się z cierpieniem. Nagła, od pierwszego wejrzenia , pierwsza i jedyna na całe życie. Przynosząca łzy i cierpienie, niemożliwa do zrealizowania w życiu a więc niespełniona. Rozstanie zaś jest jeszcze gorsze. Przynosi jeszcze większy ból, który zmusza bohatera do popełnienia samobójstwa. Miłość ukazana w ” Ślubach panieńskich” jest prawdziwa, szczęśliwa, pobudza inteligencję i spryt ( to dzięki tak silnemu uczuciu jakim jest miłość Gucio snuje intrygę ), przynosi radość życia, dodaje energii i wiary w siebie.
W „Ślubach panieńskich” kochają się osoby równe sobie pochodzeniem , majątkiem. wykształceniem, wiekiem.Zaś Gustawa i jego ukochaną te „rzeczy” dzieliły, nie mogli być przez nie razem.
Uczucie jakim Gucio darzył ukochaną było prawdziwe, to jakim Gustaw darzył wybrankę także, lecz różnica polega na tym ,że drugi z bohaterów za bardzo idealizował swoją ukochaną. Żył marzeniami, nie próbował walczyć o miłość w przeciwieństwie do Gucia , który podejmuje walkę i zwycięża.
Gustaw to bohater bierny- cierpi i płacze a Gucio aktywny- działa i walczy. Wyraźnie widać, że ukazane zostały dwie, odmienne koncepcje miłości.
