1. Czym jednostka jest motywowana do zachowań konformistycznych?
Konformizm to zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Zachowanie konformistyczne pojawia się w wyniku działania innych. Istnieje trzy rodzaje następstw wpływu społecznego: uleganie, identyfikacja i internalizacja. Uleganie to zachowanie zgodne z naciskiem otoczenia, które nas karze lub nagradza. Jeżeli nasze działanie jest karane przez grupę, powstrzymujemy się przed nim, jeśli jest nagradzane – powtarzamy je. Identyfikacja to powtarzanie zachowania osoby uznawanej za autorytet dotąd, dopóki nie przestanie się jej za autorytet uważać. Internalizacja jest najtrwalszym zachowaniem konformistycznym. Postępujemy według jakiś wartości zakorzenionych w nas od dawna.
Uleganie jest reakcją najmniej trwałą, a jej efekty są najbardziej powierzchowne. Ważnym komponentem jest tu władza, jaką dysponuje osoba oddziaływująca. Nagradzanie i karanie są bardzo ważne jaki środki pozwalające nakłonić ludzi do uczenia się, bądź wykonywania jakiś czynności. Muszą jednak być ciągle obecne, dlatego nie sprawdzają się jako techniki oddziaływania społecznego. Nie są one potrzebne w przypadku identyfikacji. Autorytet nie musi być w ogóle obecny. Ważne by: 1. osoba ta pozostawała znaczącą 2. nadal wyznawała te same poglądy 3. poglądy jej nie zostały podważone przez sprzeczne, a bardziej przekonywujące opinie. Decydującym komponentem jest atrakcyjność. Internalizacja jest najbardziej trwała, bo motyw dążenia do słuszności jest potężną i samo podtrzymującą się siłą, niezależną od stałego nadzoru (kary, nagrody), ani nieustającego szacunku dla osoby lub grupy. Ważnym jej komponentem jest wiarygodność, szczególnie osoby, która dostarcza informacji. Internalizacja może się przerodzić w bezrefleksyjny konformizm, gdy niektóre normy tak dalece mamy zakorzenione, że mechanicznie odwołujemy się do pewnych zachowań.
Jednostka może być do takiego zachowania motywowana również chęcią uzyskania informacji – pojawia się konformizm informacyjny opisany poniżej.
2. Jaki są źródła (przyczyny) indywidualne i społeczne konformistycznych zachowań jednostki wobec nacisków grupy?
• uleganie grupie przez niechęć do przeciwstawienia się
• „pójście za tłumem” mimo przekonania, że nasze własne oceny były słuszne
• brak pewności siebie i zaufania do siebie – może jednak oni mają rację?
• przekonanie o tym, że grupa miała słuszność i my też postąpiliśmy słusznie
• zachowanie innych przekonało jednostkę, że jej pierwotna ocena była błędna
• jednostka może chcieć uniknąć kary, takiej jak odrzucenie czy wyśmianie przez grupę lub uzyskać nagrodę w postaci przyjaźni czy akceptacji ze strony grupy
3. Wymień czynniki (indywidualne i sytuacyjne) zwiększające tendencje konformistyczne u jednostki.
Czynniki indywidualne decydujące o konformizmie:
• cechy jednostki, samoocena (niskie mniemanie o sobie zwiększa uległość na nacisk grupy), osobowość (np. osobowość autorytarna potrzebuje wodza, którego będzie naśladować, i któremu się podporządkuje)
• pozycja socjometryczna (czy jest lubiany przez grupę, czy inni chcą z nim współpracować), osoba o ustalonej pozycji w grupie łatwiej wyraża poglądy odmienne, ci, którzy są oceniani umiarkowanie, a chcą należeć do grupy, zachowują się konformistycznie,
• grupa odniesienia (jeżeli ich cenię, chcę z nimi być, to ich sposób myślenia jest dla mnie ważny; jeżeli w grupie są ludzie podobni do mnie – szybciej im ulegnę, podobnie jeśli te osoby są specjalistami w tej dziedzinie)
• potrzeba nie wyróżniania się
Czynniki sytuacyjne decydujące o konformizmie:
jednomyślność opinii większości (najgorszy układ 3 przeciw 1)
skład grupy (j/w)
znalezienie się w sytuacji, w której nie wiemy jak się zachować; sytuacji niejasnej, kryzysowej – pojawia się konformizm informacyjny: inni udzielają nam informacji; później w podobnych okolicznościach powtarzamy wyuczone zachowanie, jeżeli do tego czasu ktoś nam nie udowodni, że było niesłuszne
