Czwartorzed dzieli sie na dwa okresy:
a) plejstocen (okres lodowcowy)
b) holocen (ocieplenie klimatu)
W plejstocenie klimat kilkakrotnie sie ocieplal i oziebial:
– glacjal – okres oziebienia klimatu gdy znany jest zasieg lodowca.
– interglacjal – okres ocieplenia klimatu
interstadialy i stadialy – krotkie okresy ochlodzenia i ocieplenia w czasie zlodowacenia.
W Polsce wyroznia sie 3 zlodowacenia:
a) polodniowo polskie (krakowskie) Siegalo po Karpaty i Sudety
b) srodkowopolskie – siegalo po wyzyny
c) polnocnopolskie (Baltyckie) siegalo do pojezierzy i zatrzymalo sie na granicy ( Augustow, Plock, Zielona Gora)
W Polsce lodem nei zostaly pokryte jedynie niektore rejony Karpat i Gor Swietokrzyskich. W Karkonoszach i Tatrach rozwinely sie lodowce gorskie. Pozostawily po sobie formy takie jak cyrki polodowcowe, doliny u-ksztaltne, gleby polodowcowe, moreny czolowe i boczne, piargi, goloboza.
Konsekwencje zlodowacenia skandynawskiego:
– uksztaltowanie sie moza baltyckiego
– budowa i pokrycie osadami polodowcowymi 85% powierzchni Polski.
– zlodowacenie polnocnopolskie – formy niezniszczone, rzezba mlodoglacjalna, zlodowacenie srodkowo i poludniowo polskie rzezba mocno przeksztalcona przez procesy denudacyjne – rzezba staroglacjalna
Formy powstale w czasie zlodowacenia na Nizu Polskim:
– moreny czolowe wyznaczajace miejsce postoju ladoloadu
– moreny denne i boczne, teren falisty lub rowninny zbudowany z gliny zwalowej.
– rynny polodowcowe – jeziora glebokie o wydluzonym ksztalcie
– jeziora moreny dennej : Sniardwy Mamry
– jeziora wytopiskowe
– jeziora zastoiskowe przed czołem lodowca w którym odkladaja sie ily
– pole sandrowe powstałe przez akumulacyjna dzialanosc wod polodowcowych
– osady polodowcowe(gliny zwalowe) skladaja sie z czastek ilastych, zwirastych, ilowych(grubosc do 300 m)
Drumliny: zespul wydluzonych wzgorz ciagnacych sie w kierunku prostopadlym do czola lodowca. Na powierzchni sa pokryte glina zwalowa, ale w ich wnetrzu moze wystepowac material warstwowany. Typowy zespol drumlinow wystepuje m.in w okolicach Zbojna na Pojezierzu Dobrzynskim.
Ozy- wydluzone wzgorza ciagnace sie przez kilka lub kilkanascie kilometrow, zbudowanych z piaskow i zwirow osadzonych przez wody plynace w tunelach polodowcowych, np oz kolo Mragowa, ozy w okolicach poznania.
Kemy – okragle lub wydluzone pagorki i wzgorza zbudowane ze zwirow, piaskow i mulow, regularnie warstwowanych, akumulowanych przez wody w otwartych szczelinach lub kieszeniach lodowca.
Pradoliny – szerokie doliny o plaskim dnie tworzyly je wody z topniejacego lodowca, ktorre laczyly sie z wodami plynacymi z poludnia i wspolnie, jako wielkie szerokie rzeki plynely w kierunku zachodnim, zgodnie z nachyleniem obszaru. Najwiekszymi pradolinami sa Warszawsko – Berlinska, Torunsko – Eberswaldzka, Wroclawsko Magdeburska.
