Krakowski Okręg Przemysłowy obejmuje przede wszystkim
– Kraków,
– Bochnię,
– Skawinę,
– Myślenice,
– Wieliczkę
(1,3 tys.km2 i ok. 1 mln ludności).
Jego przemysł daje ok. 4% ogólnej produkcji sprzedanej tego działu. Specjalizuje się w hutnictwie żelaza i stali, produkcji odlewów i wyrobów walcowanych oraz w karbochemii. Dzisiaj jednak metalurgia została zepchnięta na drugie miejsce przez rozwijający się dynamicznie przemysł spożywczy, zwłaszcza produkcję wyrobów tytoniowych, czekoladowych i przetworów owocowo-warzywnych. Dopiero na trzecim miejscu plasuje się przemysł elektromaszynowy (urządzenia dla górnictwa i hutnictwa, maszyny budowlane) , a na czwartym przemysł chemiczny (produkcja sody, wyrobów gumowych i farmaceutycznych). Okręg Krakowski, podobnie jak Okręg Łódzki, charakteryzuje się średnio rozwiniętym przetwórstwem, w dużej mierze związanym z przerobem surowców dowożonych z zewnątrz. Jest bardzo silnie powiązany z GOP-em.
Przemysł reprezentowany jest w:
1. Hutnictwo żelaza – Kraków (m.in. Huta im. Tadeusza Sendzimira dawna Huta im. Lenina, jeden z największych zakładów przemysłowych w Polsce. Obecnie Huta Sendzimira ma poważne problemy finansowe i nadal szuka inwestora strategicznego), Trzebinia (odlewnia żelaza ).
2. Hutnictwo metali nieżelaznych – Trzebinia (Zakłady Metalurgiczne „Trzebinia”), Chrzanów (Zakłady Górniczo-Hutnicze „Chrzanów”), Skawina (Zakłady Metalurgiczne – przetwarzanie złomu aluminiowego), Bochnia (Zakłady Przetwórstwa Hutniczego – produkcja tzw. profili zamkniętych i barierek autostradowych).
3. Przemysł wydobywczy – Wieliczka, Bochnia (Kopalnie Soli)
4. Przemysł maszynowy i metalowy – Kraków (Zakłady Budowy Maszyn i Aparatury im. Stanisława Szadkowskiego są jedynym w kraju producentem potężnych sprężarek powietrznych, chłodniczych i dmuchaw, Zakłady Urządzeń Wiertniczych „Georyt”, Fabryka Opakowań Blaszanych, Fabryka Maszyn Odlewniczych), Zabierzów (Zabierzowska Fabryka Maszyn), Olkusz (Fabryka Naczyń Emaliowanych produkująca sprzęt kuchenny garnki, patelnie teflonowe itd., Fabryka Wentylatorów „Owent”).
5. Przemysł środków transportu – Chrzanów (fabryka maszyn budowlanych i lokomotyw, dawny „Fablok” powstały w 1920 r., jedyna w Polsce fabryka produkująca lokomotywy).
6. Przemysł elektrotechniczny – Kraków (Zakłady Teletechniczne „Telos”, Krakowska Fabryka Kabli, Krakowska Fabryka Aparatów Pomiarowych), Zabierzów (Zakłady Materiałów Izolacyjnych), Myślenice (Zakład Kabli Przewodów Elektrycznych Telefonika S.A.).
7. Przemysł gumowy – Kraków (Krakowskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil” produkujące m.in. piłki sportowe, czepki kąpielowe, rękawice, sprzęt medyczno-sanitarny, uszczelki, pasy, membrany, zawory).
8. Przemysł chemiczny – Kraków (Krakowskie Zakłady Sodowe – produkcja m.in. półfabrykatów dla przemysłu szklarskiego, mydlarskiego, papierniczego, farbiarskiego i włókienniczego, Krakowskie Zakłady Przemysłu Nieorganicznego „Bonarka” wytwarzające fosforan paszowy-dodatek do mieszanek dla zwierząt hodowlanych), Alwernia (Zakłady Chemiczne „Alwernia”, po restrukturyzacji i inwestycjach w linię produkcyjną zakład został skreślony z listy największych trucicieli w Polsce), Trzebinia (od 1895 rafineria nafty obecnie Rafineria „Trzebinia” S.A.).
9. Przemyśle farmaceutyczny – Zakłady „Polfa” i „Pilva” Kraków
10. Przemysł materiałów budowlanych – Kraków (Zakłady Betoniarskie i Żelbetowe w Łęgu, cegielnia w Zesławicach, cementownia w Pleszowie), Krzeszowice, Trzebinia (od 1913 r. cementownia „Górka”), Skawina (Przedsiębiorstwo Produkcji, Usług i Handlu Prevar Sp. z o.o. – produkcja płyt ściennych i dachowych oraz popularnych „pustaków skawińskich”).
11. Przemysł szklarski – Trzebinia (1818-huta szkła w Krzu), Jaroszowiec koło Olkusza (huta szkła walcowanego „Vitrobud” produkująca szkło wielu gatunków m.in. zbrojone, ornamentowe, hartowane, żaluzjowe, polerowane, kolorowe i emaliowane).
12. Przemysł drzewny – Krzeszowice (duży tartak istniejący już w 1947 r.),
13. Przemysł papierniczy – Klucze (Kluczewskie Zakłady Papiernicze obecne International Paper Klucze S.A
14. Przemysł odzieżowy – Kraków, Trzebinia (Zakłady Konfekcji i Sprzętu Technicznego „Gumownia”), Kraków, Myślenice (Zakłady Odzieżowe „Vistula”).
15. Przemysł skórzano-obuwniczy – Kraków (Krisbut, Batbut)
16. Przemysł energetyczny – elektrociepłownie w Łęgu i Skawinie
17. Przemysł spożywczy – Trzebinia (Śląskie Zakłady Tłuszczowe), Tenczynek (przetwórnia owocowo-warzywna), Kraków (Zakłady Przemysłu Cukierniczego „Wawel”), Skawina („Lajkonik Snacks S.A.)”.
18. Przemysł tytoniowy – Kraków (Krakowskie Zakłady Tytoniowe obecnie wykupione przez firmę Philip Morris)
Szczegółowa charakterystyka głównych ośrodków KOP-u:
– KRAKÓW
Dopiero w okresie powojennym rozwinął się w Krakowie przemysł. Sztandarową inwestycją tego okresu jest Huta im. Lenina, największy, a zarazem najbardziej uciążliwy dla miasta obiekt przemysłowy. Atmosferę miasta zatruwają również istniejące jeszcze w okresie przedwojennym, a potem rozwinięte, Zakłady Sodowe Solvay i Zakłady Chemiczne w Bonarce. Do tego dodać działalność mniejszych zakładów, jak Cementownia w Pleszowie, Armatura, Polfa i wiele innych.
Wyróżniamy tutaj przemysł hutniczy (Huta im. T. Sendzimira), chemiczny, farmaceutyczny, maszynowy, odzieżowy, spożywczy, elektrotechniczny, poligraficzny, skórzano-obuwniczy. Ośrodek turystyczny i usługowy, międzynarodowy węzęł komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy).
Wśród 500 największych polskich przedsiębiorstw, które w zeszłym roku osiągnęły przychody powyżej 249 milionów złotych znalazło się 19 firm z Krakowa. 15 miejsce na tej liście zajmuje Philip Morris Polska S.A, którego przychody wyniosły prawie 4 miliardy złotych. Na 33 pozycji wymieniana jest Huta Sendzimira. W przeciwieństwie do producenta papierosów hutnicy zakończyli 99 rok ze stratą około 300 milionów. Sendzimir zatrudnia największą ilość pracowników (ok.15 tysięcy). Poza Philip Morrisem największy zysk netto osiągnęły Can Pack sp. z oo i Zakłady Farmaceutyczne Pliva Kraków. Pod względem produkcji Kraków zajmuje czwarte miejsce w kraju. Jak wynika z wcześniejszych wyliczeń dominuje przemysł hutniczy, tytoniowy i farmaceutyczny.
– SKAWINA
Podobnie uciążliwym dla miasta obiektem; jak Huta Sendzimira dla Krakowa, tak dla Skawiny była przez ćwierć wieku Huta Aluminium w Skawinie, zamknięta w 1981 r. Atmosferę miasta zatruwają następnie nowo zbudowane dwie duże elektrociepłownie w Łęgu i Skawinie
Na terenie tego ośrodka możemy wyróżnić następujące gałęzie przemysłu:
1. Przemysł spożywczy – Fabryka Środków Kawowych przetrwała burze dziejowe naszego stulecia i po wielokrotnych zmianach nazw i właścicieli funkcjonuje do dzisiaj. Firmę po II wojnie światowej znacjonalizowano. Pod nazwą Skawińskie Zakłady Koncentratów Spożywczych produkowała zupy błyskawiczne, ryż preparowany, kisiele, kawę rozpuszczalną, makarony i pieczywo cukiernicze. Do najbardziej znanych – nie tylko w Polsce – wyrobów należały kawa Inka oraz słone paluszki. W 1993 roku zakład zakupiła firma Bahlsen z Hanoweru. Obecna nazwa przedsiębiorstwa, będącego potentatem na polskim rynku krakersów i paluszków to Lajkonik Snacks S.A..
2. Przemysł hutniczy i metalowy – Fabryka Wyrobów Kamionkowych i Szamotowych przed wojną produkowała cegłę, kafle i naczynia z fajansu. Po wojnie znacjonalizowana firma przestawiła się na wyrób materiałów ogniotrwałych, odpornych na działanie wysokich temperatur. Firma nosi obecnie nazwę Skawińskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych i produkuje wyroby ogniotrwałe dla największych hut.
W 1995 roku w sąsiedztwie SZMO rozpoczął działalność Vesuvius Polska Skawina – oddział światowego koncernu Vesuvius, specjalizującego się w produkcji i projektowaniu kształtek ogniotrwałych używanych do ciągłego odlewania stali. Zakład w Skawinie jest najmłodszym, a zarazem najnowocześniejszym oddziałem koncernu.
W roku 1939 rozpoczęły się przygotowania do budowy w Skawinie huty aluminium. Wojna pokrzyżowała plany. Do pomysłu jednak powrócono – hutę otwarto w roku 1954. Zakład produkował drogą elektrolizy aluminium oraz metale rzadkie.
W pobliżu huty w 1959 roku powstał Instytut Metali Nieżelaznych. Działalność Huty Aluminium skutkowała poważnym skażeniem fluorowodorem środowiska w pobliżu zakładu. W obliczu protestów mieszkańców i ekologów władze zlikwidowały najgroźniejszy dla otoczenia wydział elektrolizy. Zakład zmienił nazwę na Zakłady Metalurgiczne i przestawił się na przetwarzanie złomu aluminiowego. Obecnie firma przechodzi restrukturyzację – jest spółką, której głównym akcjonariuszem jest Huta Konin S.A. (oba zakłady należą do grupy Impexmetal S.A.).
3. Przemysł energetyczny – Produkcja aluminium drogą elektrolizy wymagała dużych ilości energii elektrycznej. Dało to impuls do budowy w Skawinie elektrowni. Trwającą osiem lat budowę zakładu ukończono w 1962 roku.Obecnie Elektrownia Skawina S.A. dostarcza obok energii elektrycznej ciepło do Skawiny i Krakowa.
4. Przemysł materiałów budowlanych – Ogromne ilości pyłów i popiołów zatrzymywanych przez filtry skawińskiej elektrowni znalazły zastosowanie do produkcji materiałów budowlanych. W tym celu wybudowano w pobliżu elektrowni w latach 1961-1965 Zakłady Produkcji Elementów Budowlanych „Prefabet”. Zakład przez lata produkował płyty ścienne i dachowe oraz popularne „pustaki skawińskie”. Od 1993 roku firma jest spółką o nazwie Przedsiębiorstwo Produkcji, Usług i Handlu Prevar Sp. z o.o.
5. Przemysł szklarski – Na krótko przed II wojną światową powstała Huta Szkła. Zakład produkował do początku lat 90. szkło gospodarcze – szklanki, kufle, słoiki itp.
