KREDYTOWANIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW
Na sfinansowanie swojej działalności przedsiębiorstwa poza kapitałami własnymi wykorzystują też kapitały obce. Podstawowym kapitałem obcym są kredyty bankowe. W działalności przedsiębiorstw występują okresy zwiększonego zapotrzebowania na finanse. Zaspokaja się te potrzeby przez zaciąganie kredytów bankowych. Mogą to być np. kredyty na cele rozwojowe.
Ryzyko związane z kredytami zmusza banki do wprowadzania ścisłych procedur dotyczących udzielania kredytów. Procedury te są szczegółowo opisane w instrukcjach kredytowych (czasem b. obszernych). Ze względu na rozmiary ryzyka szczególnie istotne jest przestrzeganie zasad i procedur kredytowych wobec kredytów gospodarczych. Przed zawarciem umowy kredytowej przyszły kredytobiorca składa w banku wniosek o przyznanie kredytu. Wniosek taki jest traktowany jako złożenie bankowi oferty udzielenia kredytu. Banki na ogół mają druki wniosków kredytowych (pdst. informacje o przyszłym kredytobiorcy, kwota kredytu, cel przeznaczenia kredytu, charakterystyka celu, proponowany termin poszczególnych transz kredytu i termin spłaty kredytu, proponowane zabezpieczenia spłaty kredytu). Do wniosku, w zależności od rodzaju kredytu należy dołączyć:
– dokumenty o stanie prawnym przedsiębiorstwa,
– pełnomocnictwa dla osób zaciągających kredyt,
– sprawozdanie finansowe za ostatni rok,
– informacje o przewidywanych przychodach, kosztach i wynikach za rok bieżący,
– przewidywanie wyników ekonomicznych na okres spłaty kredytu,
– kopie ważniejszych zamówień odbiorców, lub umów z nimi zawartych,
– zaświadczenie o uregulowaniu zobowiązań podatkowych.
Banki mogą wymagać także złożenia innych dokumentów związanych z efektywnością zamierzonych przedsięwzięć, czy też ze stanem majątkowym wierzycieli, czy też odpisu z księgi wieczystej (w przypadku hipoteki), ew. innych planów przedsięwzięcia, na sfinansowanie którego ma być przeznaczony kredyt. Bank oczekuje też propozycji prawnego zabezpieczenia kredytu.
Wniosek jest analizowany przez bank szczególnie pod kątem ryzyka kredytowego (część ryzyka bankowego). Ryzyko kredytowe wynika z ew. opóźnienia zwrotu kredytu i zapłacenia należnych bankowi odsetek, albo z utratą kredytu. Banki zabezpieczają się przed taką ewentualnością, żądając zabezpieczenia kredytu. Prawo bankowe stanowi, że bank uzależnia przyznanie kredytu, jego wysokość oraz pozostałe warunki zawarte w umowie kredytowej, od zdolności kredytowej kredytobiorcy.
Zdolność kredytowa to zdolność kredytobiorcy do spłaty kredytu wraz z odsetkami w określonym terminie. Zdolność kredytową można ustalić za pomocą analizy całokształtu sytuacji finansowej kredytobiorcy przeprowadzonej na podstawie bilansu rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływów pieniężnych i aktualnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Czasem badana jest celowość przedsięwzięcia i jego efektywność. Analiza zdolności kredytowej powinna wykazać stopień wypłacalności przedsiębiorstwa i jego płynność finansową. Bank udziela kredytu tylko po stwierdzeniu, że przedsiębiorstwo posiada zdolność kredytową. Wyjątek gdy bank może udzielić kredytu osobie prawnej nie mającej zdolności kredytowej: wnioskodawca przedstawia program uzdrowienia gospodarki w przedsiębiorstwie, którego realizacja zapewni, wg oceny banku, zapewnienie zdolności kredytowej w określonym terminie. Programy takie zwane są naprawczymi.
Kolejnym warunkiem uzyskania kredytu jest akceptacja przez bank celu, na który kredyt ma być udzielony, oraz wysokości kredytu w stosunku do potrzeb.
Kredyty przyznawane są:
– na uzupełnienie kapitałów własnych przedsiębiorstwa,
– na doraźne potrzeby płatnicze lub sezonowe,
– przedsięwzięcia rozwojowe.
Potrzeby związane z celem, na jaki kredyt ma być przyznany muszą być dokładnie obliczone zarówno w przedsiębiorstwie, jak i w banku. Muszą być też określone środki, którymi przedsiębiorstwo musi dysponować.
Przez odpowiedzialnych pracowników banku następuje podpisanie umowy o kredyt. Umowa o kredyt musi być zawarta na piśmie i powinna zawierać:
– strony umowy,
– kwotę i walutę kredytu,
– cel, na który kredyt został udzielony,
– zasady i termin spłaty kredytu,
– wysokość oprocentowania kredytu i warunki zmiany oprocentowania,
– sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,
– zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,
– terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,
– wysokość prowizji, jeśli umowa ją przewiduje,
– warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Przez umowę o kredyt bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie, określoną liczbę środków pieniężnych, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania tej kwoty na warunkach określonych w umowie oraz do zwrotu kwoty wraz z odsetkami w ustalonym terminie, oraz do zapłaty prowizji.
Po podpisaniu umowy kredyt może być uruchomiony.
Bank może żądać od kredytobiorcy przedstawiania w trakcie kredytu dokumentów niezbędnych do oceny sytuacji gospodarczej. Ryzyko dla banku jest duże, dlatego banki zawsze żądają zabezpieczeń.
Wśród prawnych form zabezpieczeń wyróżniamy:
1. zabezpieczenia osobiste:
– poręczenie osób trzecich, które zobowiązują poręczycieli do spłaty kredytu, gdy kredytobiorca tego nie zrobi,
– poręczenie wekslowe w formie weksla inblanco, podpisanego przez kredytobiorcę i ew. poręczone w drodze awalu,
– gwarancje bankowe (głównie przy kredytach zagranicznych),
– cesja dokumentów inkasujących wierzytelność,
2. zabezpieczenia rzeczowe:
– blokada środków w walucie krajowej lub obcej na rachunkach bankowych,
– złożenie w banku kaucji w postaci waluty lub pap.wart.,
– zastaw rzeczy lub praw zbywalnych, który polega na złożeniu w banku kosztowności (zastaw lombardowy lub zastaw rejestrowy – obciążenie rzeczy ruchomych lub praw zbywalnych, polega na tym, że rzeczy pozostają u kredytobiorcy, ale nie mogą być nabyte przez osoby trzecie w okresie trwania zastawu),
– hipoteka – polega na dokonaniu wpisu hipotecznego w księdze wieczystej nieruchomości, wpis ten obciąża nieruchomość na rzecz banku.
Zabezpieczenia dają bankowi prawo dochodzenia swoich roszczeń w przypadku niespłacenia kredytu przez kredytobiorcę.
Od udzielonego kredytu banki pobierają odsetki, które stanowią dochód dla banku i koszt dla przedsiębiorcy. Ważna jest ocena czy kredyt jest opłacalny i dla banku, i dla kredytobiorcy.
Wysokość odsetek uzależniona jest od:
– kwoty kredytu,
– okresu korzystania z kredytu,
– wysokości stopy procentowej, która jest ceną udzielonego kredytu.
W warunkach inflacji bank stosuje zmienną stopę procentową, tzn. kształtuje ją proporcjonalnie do wielkości inflacji. Stopa procentowa jest większa od stopy inflacji. Pobierane przez bank odsetki od kredytów muszą zapewnić rewaloryzację pożyczonych środków finansowych, oraz muszą pokryć ryzyko związane z ew. niespłaceniem kredytów, oraz musi być zapewniony dochód bankowy. Przy ustalaniu wysokości stopy procentowej banki kierują się poziomem stopy procentowej kredytu refinansowego ustalonego przez NBP i Radę Polityki Pieniężnej. Na wysokość stopy procentowej ma również wpływ konkurencyjność na rynku. Nie bez wpływu na wysokość stopy procentowej jest popyt i podaż na kredyty. Duży popyt przyczynia się do wzrostu stopy procentowej. W okresie recesji maleje popyt na kredyty, co powoduje obniżenie stopy. Wysokość stopy % może być negocjowana z kredytobiorcą, ale nie może być niższa od inflacji.
Dla przedsiębiorstwa, które jest kredytobiorcą odsetki mają podstawowe znaczenie. Korzyści związane z otrzymaniem kredytu wiążą się z możliwością jego zainwestowania i osiągnięcia zysku. Korzyści te muszą być większe od płaconych odsetek i prowizji od zaciągniętego kredytu. Górną granicę wysokości stopy % dla kredytobiorcy określa przeciętna stopa zysku osiągana w danym okresie z prowadzonej działalności gospodarczej. Decydując się na zaciągniecie kredytu przedsiębiorstwo przeprowadza szczegółowy rachunek ekonomiczny analizujący celowość i zasadność kredytu.
KREDYTOWANIE LUDNOŚĆI
Kredyt bankowy może częściowo zaspokoić brak środków finansowych. Zaciągnięcie kredytu umożliwi wcześniejszą realizację zamierzonych celów.
Cele:
– konsumpcyjne,
– inwestycyjne,
– zakup lokacyjny pap.wart.
Kredyt bankowy może otrzymać osoba:
– o pełnej zdolności do czynności prawnej,
– będąca obywatelem polskim z pobytem stałym,
– mająca stałe źródło dochodów lub inne środki zabezpieczające kredyt,
– będąca członkiem spółdzielni, kasy, posiadająca rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy, mająca uprawnienia kombatanckie albo inwalidzkie, będąca studentem,
– taka, która przedstawi żyrantów
Starając się o kredyt należy złożyć wniosek podając wszystkie wymagane dane, spełniając wymagania oraz składając dokumenty potwierdzające zapisy zawarte we wniosku. Banki sprawdzają wiarygodność podanych faktów, wiarygodność dokumentów i zabezpieczenie związane z kredytem. Dla gospodarstw domowych najczęściej udzielane są kredyty konsumpcyjne, samochodowe, na zakup prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych, na cele mieszkaniowe, dla studentów, kredyty lombardowe i hipoteczne.
Z kredytów gotówkowych na dowolny cel mogą korzystać posiadacze kont osobistych.
Ustawa o pożyczkach i kredytach studenckich. Na kredyty studenckie został utworzony w BGK fundusz pożyczek i kredytów studenckich. Fundusz powstaje z dotacji Budżetu Państwa, darowizn i pomocy zagranicznej. Przeznaczony na kredyty i na spłatę części odsetek od tych kredytów oraz skutki finansowych umorzeń spłaty tych kredytów.
Kredyty mieszkaniowe:
Kasy oszczędnościowo – budowlane – osoba zawierając umowę zobowiązuje się do systematycznego oszczędzania w kasie mieszkaniowej przez określony czas i po upływie umówionego czasu, zobowiązuje się udzielić kredytu na cele mieszkaniowe. Okres ten nie może być krótszy niż 36 m-cy. Po tym czasie można zaciągnąć kredyt nie wyższy niż 150% zgromadzonych oszczędności powiększonych o odsetki. Kredyt ten jest niżej oprocentowany i zwany jest kontraktowym.
Krajowy Fundusz Mieszkaniowy – służy realizacji zadań wynikających z polityki państwa w zakresie rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Na KFM przekazywane są środki z Budżetu Państwa, odsetki od udzielonych kredytów itp. Środki zbierane w KFM przeznacza się na kredyty dla Towarzystw Budownictwa Mieszkaniowego, dla spółdzielni, dla gmin na realizację infrastruktury towarzyszącej budownictwu i na pożyczki dla kas mieszkaniowych.
Towarzystwa Budownictwa Społecznego – tworzone w formie sp. z o.o., S.A., i w formie spółdzielni osób prawnych. Przedmiotem ich działania jest budowanie tanich lokali i eksploatacja budynków na zasadzie najmu. Dochody TBS-u pochodzą z różnych źródeł, ale wszystkie środki muszą być przeznaczone na tanie budownictwo. Mają one pomóc osobom najsłabiej zarabiającym.
Nad całością spraw związanych z budownictwem mieszkaniowym, kasami, funduszem mieszkaniowym, TBS-ami, czuwa Prezes Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.
