Wojna krymska – obserwowano sytuację w Rosji po wojnie krymskiej (wschodniej) w 1853, konflikt nie miał się rozszerzyć – Rosja i Turcja – Rosjanie zażądali zwierzchności nad ludnością prawosławną, zamieszkującą ziemie pod zwierzchnictwem tureckim, jednak to było tylko pretekstem do wojny, tak naprawdę chodziło o panowanie nad Morzem Czarnym. Wyścig – kto pierwszy zdobędzie cieśniny Bosfor i Dardanele. Jednak wojna się rozszerzyła ponieważ Anglia i Francja stanęły po stronie Turcji. One także były zainteresowane panowaniem nad Morzem Czarnym. Armia rosyjska nie może podołać ciężarowi wojny, najcięższe walki o twierdzę w Sewastopolu (ponad rok) – oblegającymi byli Francuzi. Rosjanie poddali się. W układzie pokojowym Rosja zrzekła się wpływów nad Morzem czarnym.
W 1861 ziemie (prawosławne, które Rosja chciała pod swoje zwierzchnictwo) uzyskały niepodległość, połączyły się i powstała Rumunia.
W Rosji po wojnie na tron wstępuje Aleksander II, który zapoczątkował reformy – Wiosna Posewastopolska – częściowe zniesienie cenzury, artykuły w gazetach, o tym co należy zmienić w Rosji, jednak sprawy w Polsce także uległy zmianie.
Sprawa chłopska – zniesienie pańszczyzny w 1861. Polacy zaczynają walkę o niepodległość. Rosjanie oddają w ręce Polaków administrację – hrabia A. Wielopolski – konserwatysta, próbował zwalczać myśli o powstaniu, ale nie udało mu się. Przygotowanie powstania – należy obudzić patriotyzm w ludziach. Towarzystwo Rolnicze prowadziło działalność agitacyjną. Ludność Warszawy wyszukuje najmniejsze preteksty do zorganizowania manifestacji – pogrzeb żony gen. Sowińskiego, rocznica bitwy pod Stoczkiem, Grochowem. Władze rosyjskie zaczęły zwalczać manifestacje wraz z Wielopolskim.
Wśród działaczy polskich wytworzyły się organizacje:
a) Biali – kontynuacja programowa obozu Hotelu Lambert, głosili, że należy czekać na konflikt, a takim konfliktem była wojna krymska, jednak nie nawoływali do szybkiego powstania.
b) Czerwoni – uważali, że jest dobry moment na powstanie, chcieli wciągnąć do walki chłopów,
Biali i Czerwoni nawzajem się zwalczali, a przeciw nim występował jeszcze Wielopolski.
Czerwoni wyznaczyli datę powstania na wiosnę 1863 roku. Wielopolski wraz z Rosjanami chcieli przeszkodzić, postanowili, że każdej wiosny będzie się odbywał pobór do wojska rosyjskiego – losowo, jeżeli miał pieniądze mógł się wykupić, władze rosyjskie powysyłały listy o poborze do ludzi związanych z przygotowaniami powstańczymi, oni w ramach protestu uciekali i kryli się w lasach – styczeń 1863. Postanowiono już wtedy wywołać powstanie, nie chcieli czekać do wiosny, przygotowania, istniał podziemny rząd (miał się ujawnić w Płocku), chłopi braki udział w powstaniu lecz zamiast broni mięli kosy, zaatakowali garnizon rosyjski (stawiali na zaskoczenie), Rosjanie nie wiedzieli jak liczne są oddziały, swoje wojska skoncentrowali w większych miastach. Obszar pd. znalazł się w rękach powstańców, wojska rosyjskie przegrupowywały się ale z powodu złego rozeznania nie miały z kim walczyć.
